Morgunblaðið - 03.04.1993, Blaðsíða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 3. APRÍL 1993
Evrópska vinnuverndarárið
Vinnuvernd: sjálfsagður
þáttur í dag-legum störfum
eftir Guðrúnu
Agnarsdóttur
Frá því í mars 1992 til mars 1993
hafa EFTA-löndin farið að fordæmi
Evrópubandalagsins og haldið sér-
stakt vinnuverndarár, hvert með sín-
um hætti. Markmið þess er að alls
staðar, í stórum og smáum fyrir-
tækjum, sé hugað að því að aðbúnað-
ur sé góður, komið sé í veg fyrir
vinnuslys og atvinnusjúkdóma og
stuðlað að vellíðan hins vinnandi
manns.
Meginþemu ársins eru fjögur:
* Hreint loft á vinnustað
* Öryggi á vinnustað
* Vellíðan á vinnustað
* Varnir gegn hávaða og titringi á
vinnustað.
Hreint loft á vinnustað
Algengasta mengun innilofts í
þróuðum löndum er af völdum tób-
aksreyks og er sú mengun yfirleitt
í meiri þéttni en önnur. Þannig verð-
ur tóbaksreykur áhættuþáttur vegna
þess hve miklum tíma fólk ver innan
dyra oft í þröngu umhverfi. Reyking-
ar geta einnig magnað hættu af
ýmsum öðrum efnum í vinnuum-
hverfí og flestum eru nú þegar vel
kunnar þær hættur sem stafa af
óbeinum reykingum. Afdráttarlaus
þróun er í þá átt að viðurkenna sið-
ferðilegan og lagalegan rétt fólks
til að anda að sér reyklausu and-
rúmslofti á vinnustað. Víða hefur
komið fram i skoðanakönnunum að
meirihluti reykingamanna kærir sig
ekki um að dveljast eða vinna í tób-
aksreyk og óskar eftir því að starfs-
umhverfið sé reyklaust. í skoðana-
könnun sem gerð var hér á landi í
maímánuði sl. kom í Ijós að reyking-
ar voru leyfðar í mat- eða kaffistofu
hjá 56% þeirra sem vinna utan.
heimilis. Einnig kom í Ijós að hj'á
43% voru reykingar leyfðar á vinnu-
svæði fólks. Það ber því að fagna
öllum þeim vinnustöðum sem lýsa
sig reyklausa og vona að þeir verði
öðrum fordæmi. Ýmislegt má gera
eftir Jón Hjaltalín
Magnússon
Ég hef oft verið spurður að því
erlendis hvernig standi á því að jafn
fámenn þjóð og Islendingar geti átt
landslið í handknattleik, ólympískri
flokkaíþrótt, sem standi sig svo vei
gegn landsliðum margfalt fjölmenn-
ari þjóða og vinni sér hvað eftir
annað þátttökurétt í „1. deild landsl-
iða“, þ.e.a.s. í A-heimsmeistara-
keppni og á Ólympíuleikum. Svar
mitt hefur einfaldlega verið það, að
fjölmenni þjóðar skipti ekki öllu
máli. Það eru bara sjö leikmenn inni
á vellinum í einu! Að sjálfsögðu þurfa
þessir sjö leikmenn að vera vel þjál-
faðir, hafa góða þjálfara og hafa
öðlast alþjóðlega reynslu með því
að ieika fjölda landsleikja við sterka
andstæðinga á alþjóðlegum mótum.
Nýlega tók ég saman hversu oft
ísland hefur átt landslið sitt í hand-
knattleik i „1. deild karla“. Af þeim
þrettán A-HM sem fram hafa farið
síðan 1938 hefur fáni ísiands blakt
við hún í níu skipti. Við vorum ekki
með 1938,, 1954, 1967 og 1982. Þá
hefur fáni íslands blakt fjórum sinn-
um við hún í handknattleikskeppni
Ólympíuleikanna af þeim sex leikum,
síðan handknattleikur varð ólympísk
íþróttagrein árið 1972. Landslið okk-
til að draga úr reykingum á vinnu-
stað. I Noregi kom í ljós að um helm-
ingur hárgreiðslukvenna reykir.
Stéttarfélag þeirra vann að því í
samstarfi við norsku krabbameins-
samtökin að gera könnun á reyk-
ingavenjum hárgreiðslukvennanna í
því skyni að styðja þær til þess að
hætta að reykja.
Þær kvartanir varðandi inniloft
sem berast Vinnueftirlitinu eru þó
flestar úr húsnæði þar sem engin
efnamengun eða þekktir mengunar-
valdar eiga að vera. Kvartanir fólks
eru um ertingu og óþægindi i aug-
um, nefi, hálsi, öndunarfærum,
húðóþæægindi, óskilgreint ofnæmi,
þreytu, höfuðverk, ógieði og svima
sem tengist veru í húsinu en réna
og hverfa eftir að það yfirgefur stað-
inn.
Þar sem engar augljósar skýring-
ar eru á slíkum einkennum hefur
verið talað um húsasótt og eru or-
sakir hennar enn óþekktar en vísast
að fleirum en einum umhverfisþætti
sé um að kenna. Viðbrögð Vinnueft-
irlitsins við slíkum kvörtunum er að
kanna og mæla ýmsa umhverfis-
þætti í slíkum húsum til að leita
orsaka. Oft má með einföldum að-
gerðum færa mál til betri vegar.
Öryggi á vinnustað
Þetta er víðtækt hugtak. Oft hafa
slysavamir verið fyrst nefndar í því
sambandi og mikil áhersla lögð á
þær. Mikið hefur verið gert til að
brýna fyrir atvinnurekendum að til-
kynna vinnuslys til Vinnueftirlitsins,
ekki aðeins alvarleg slys heldur einn-
ig minniháttar óhöpp. Þessi skylda
er bundin í lögum og reglum.
Vanræksla í þessum efnum getur
haft áhrif á bótaskyldu og því mikil-
vægt bæði fyrir starfsmanninn og
atvinnurekandann að tilkynnt sé um
slys eða óhöpp tii réttra aðila. Einn-
ig er að sjálfsögðu mikilvægt að
geta rannsakað slys, tildrög þeirra
og orsakir til að kunna að varast
þau. Tilkynningum um slys hefur
Qölgað á síðustu árum, en samt er
vitað að aðeins er tilkynnt um brot
ar var því miður ekki með árin 1976
og 1980. Af þeim 130 þjóðum sem
nú stunda, handknattleik skipar þessi
árangur íslandi samanlagt í sjötta
sæti sem þátttökuþjóð í A-HM og á
Ólympíuleikunum. Þær þátttöku-
þjóðir sem standa okkur framar í
þátttöku eru: Svíþjóð, Tékkóslóvak-
ía, Rúmenía, Ungverjaland og Dan-
mörk.
Það að landslið okkar taki þátt í
þessum heimsmeistaramótum og
Ólympíuleikum þykir okkur ekki
bara orðið sjálfsagt, heldur erum við
farin að gera verulegar kröfur til
þess að „strákarnir okkar“ skipi sér
meðal þeirra bestu í úrslitakeppni
þessara móta! Störf stjórnar HSÍ
hverju sinni, landsliðsnefndar,
landsliðsþjálfara og leikmanna mót-
ast verulega af þessum áhuga og
vilja þjóðarinnar. Á sama hátt má
segja að áhugi þjóðarinnar mótist
af þessari afreksstefnu HSÍ og góð-
um árangri „strákanna okkar“!
Framundan eru mörg stórverkefni
hjá handknattleiksmönnum. í sept-
ember nk. er heimsmeistarakeppni
pilta 21 árs og yngri, þar sem vænt-
ingar okkar eru miklar. Unglinga-
landsiið okkar náði fimmta sæti í
þessari keppni árin 1989 og 1991.
Þá eigum við núna mjög gott lands-
lið í þessum aldursflokki.
Evrópukeppni landsliða hefst í
Vinnuvernd
í verki
af þeim slysum sem verða. Á árinu
1990 barst 761 tiikynning um vinnu-
slys til Vinnueftirlitsins. Athugun
sem gerð var á siysadeild Borgar-
spítalans og birtist í Læknablaðinu
1986 sýndi að slysin eru margfalt
fleiri og ætla má að um 12.000
vinnuslys verði á ári hveiju á öllu
landinu. Samkvæmt skráningu
Vinnueftirlitsins urðu 27 banaslys
við vinnu í landi á árunum 1986-
1991 og voru þau um tvöfalt fleiri
á árinu 1991 en árin á undan. Það
er því að mörgu að huga á vinnustöð-
um til að koma í veg fyrir slys og
verulega þarf að bæta skráningu
slysa.
Takmarkaðar rannsóknir hafa
verið gerðar á tíðni atvinnusjúkdóma
hér á landi. Langflestar tilkynningar
hafa verið um heyrnartap vegna
hávaða en aðrir atvinnusjúkdómar
síður tiikynntir. Á hinum Norður-
löndunum eru atvinnusjúkdómar
bættir sérstaklega af almannatrygg-
ingakerfinu og stuðlar það að betri
og nákvæmari skráningu þeirra.
Þetta er ekki gert hér á landi en
búast má við því að meiri athygli
mundi beinast að atvinnusjúkdómum
og skilgreiningu þeirra ef slíkt tjón
yrði bætt. Slíkt ætti jafnframt að
leiða til áhrifaríkari forvarnarstarfa.
Vellíðan fólks á vinnustað
Þetta er sú hlið vinnuverndar sem
minnst hefur verið sinnt fram til
þessa en nýtur nú vaxandi athygli.
Nýir stjórnunarhættir og aukin
áhersla á gæði í framleiðslu og þjón-
„Gerum áfram miklar
kröfur um góðan árang-
ur landsliða okkar, en
það hjálpar verulega ef
við áhugamenn um
handknattleik, „þjóðar-
afreksíþrótt okkar“,
styðjum fjárhagslega við
landsliðsstarfsemi HSÍ,
til dæmis með því að
taka þátt í happdrætt-
inu, sem dregið er í núna
á mánudaginn, 5. apríl.“
haust með úrslitakeppni í Portúgai
1994. Stefnt er að góðum árangri í
heimsmeistarakeppninni hér heima
árið 1995 og að vinna okkur um
leið þátttökurétt á Ólympíuleikunum
í Atlanta árið 1996. Þannig hefur
ísland verið í „1. deild karla“ sam-
fleytt síðan 1984! Þá er mikill áhugi
hjá HSÍ að halda áfram uppbygg-
ingu kvennalandsliðs okkar, sem
tekur einnig þátt í Evrópukeppninni
í haust.
Lesandi góður. Öll þessi þjálfun
landsliðsfólks okkar í handknattleik
og markvisst unglingastarf HSÍ
Guðrún Agnarsdóttir
„Ábyrgð launþegahreyf-
ingarinnar og vinnuveit-
enda er mikil að láta ekki
af kröfum sínum um góð-
an aðbúnað, hollustuþætti
og öryggi fyrir vinnandi
fólk. I þessum efnum eru
stjórnendur í lykilhlut-
verki og framsýni þeirra
og jákvæð afstaða getur
í reynd skipt sköpum fyr-
ir þróun vinnuverndar á
vinnustað.“
ustu hafa beint sjónum manna að
mikilvægi starfsfólksins, þess mann-
auðs sem fyrírtækið hefur á að skipa.
Ánægður og frumkvæðisríkur
starfsmaður, sem nýtir hæfileika
sína til hins ýtrasta og hefur verk-
efni við hæfi er fengur í hvetju fyrir-
tæki. Þetta er flestum góðum stjórn-
Jón Hjaltalín Magnússon
kostar mikla peninga. Gerum áfram
miklar kröfur um góðan árangur
iandsliða okkar, en það hálpar veru-
lega ef við áhugamenn um hand-
knattleik, „þjóðarafreksíþrótt okk-
ar“, styðjum fjárhagslega við landsl-
iðsstarfsemi HSÍ, til dæmis með því
að taka þátt í happdrættinu, sem
dregið er í núna á mánudaginn, 5.
apríl.
Að lokum óska ég landsliðsmönn-
um okkar í handknattleik, þjálfurum
liðsins og stjórn HSÍ tii hamingju
með góðan árangur í Barcelona og
Svíþjóð. Setjum samt rána aðeins
hærra hér heima árið 1995 og ennþá
hærra í Atlanta árið 1996!
Höfundur er verkfræðingur og
áhugamnður um íþróttir.
endum ljóst. Þó skortir talsvert enn
á að hugað sé nægilega vel að mann-
eskjunni allri á vinnustað. Einhæf,
fábreytt störf geta valdið streitu og
leiða og miklar annir við margbreyti-
leg störf geta einnig valdið streitu.
Streita og álag er algengt í okkar
vinnusamfélagi og eru flókin fyrir-
bæri. Einelti þekkist á vinnustöðum
hér og kynferðisleg áreitni líka þó
að enn hafi tiltölulega lítið verið
rætt um þessi viðkvæmu og erfiðu
mál. Vanlíðan á vinnustað getur
komið fram á ýmsan hátt: með ijar-
vistum, óvirkni, sjúkdómum og jafn-
vel örvilnan sem getur leitt til sjálfs-
víga.
Viðurkenning fyrir það sem vel
er gert er mikilvæg í mannlegum
samskiptum og því vil ég geta þess
sem gæti orðið öðrum að góðu for-
dæmi. í lok hvers árs hefur Tré-
smiðafélag Reykjavíkur haft þann
háttinn á undanfarin ár að veita við-
urkenningu fyrir góðan aðbúnað
byggingamanna á vinnustað. Þetta
er gert með nokkrum hátíðabrag í
húsakynnum félagsins stundum að
lokinni skoðunarferð á þann stað
sem fyrir valinu verður hverju sinni.
Varnir gegn hávaða og titringi
Vinnueftirlitið hefur lengi stundað
hávaðamælingar á vinnustöðum og
reynt að fá vinnuveitendur til að
draga úr hávaða og starfsmenn til
að nota heyrnarhlífar við hávaða-
sama vinnu. Hins vegar hefur það
dregist úr hömlu að komið verði á
reglubundnum heymarmælingum á
hávaðasömum vinnustöðum eins og
lög og reglur bjóða. Nú loksins, eft-
ir margra ára viðleitni virðist málið
blessunarlega í höfn og var byijað
á fyrsta áfanga þess sl. haust.
Mælingar utan höfuðborgarsvæðis-
ins verða gerðar á heilsugæslustöðv-
um með fulltingi Heyrnar- og tal:
meinastöðvarinnar.
Viðfangsefni á
vinnuverndarári
Á vinnuverndarári hefur margt
verið á döfinni. Sérstök áhersla hef-
ur verið lögð á það að efla innra
starf fyrirtækjanna og hvetja til
þess að öryggisverðir og öryggis-
trúnaðarmenn verði skipaðir svo og
öryggisnefndir. Styrkir hafa verið
veittir til vinnuverndarverkefna
tvisvar, ráðstefnur haldnar og vinnu-
verndarmái rædd á þingum og fund-
um í fyrirtækjum og verkefni verið
send í skóla. Fjölmiðlar hafa og sýnt
málinu nokkurn áhuga og greinar
skrifaðar reglulega í Morgunblaðið.
Auglýst hefur verið eftir fyrirtækj-
um sem vilja gerast vinnuverndar-
fyrirtæki og móta sérstaka stefnu í
vinnuverndarmálum til framtíðar.
Um 20 fyrirtæki hafa sýnt frum-
kvæði og áhuga í þeim efnum.
Vinnuvernd er mikilsverður hluti
af lífskjörum fólks. Nú þegar blasir
við okkur óvanalega mikið atvinnu-
leysi og ekki virðist bjart framundan
kunna menn að hugsa sem svo að
mestu skipti að tryggja aðgang fólks
að vinnu, hvað sem allri vernd líði.
Þessa hugsun þarf að varast og
ábyrgð launþegahreyfingarinnar og
vinnuveitenda er mikil að láta ekki
af kröfum sínum um góðan aðbún-
að, hollustuþætti og öryggi fyrir
vinnandi fólk. í þessum efnum eru
stjórnendur í lykilhlutverki og fram-
sýni þeirra og jákvæð afstaða getur
í reynd skipt sköpum fyrir þróun
vinnuverndar á vinnustað. Þó að
harðni á dalnum þá eru þrengingarn-
ar tímabundnar og við munum læra
að skipta með okkur vinnu á meðan
°g leggja aðrar áherslur til að kom-
ast af.
Sérstakt vinnuverndarár er nú
senn á enda. Vinnueftirlitið mun þó
halda áfram að vinna ósleitilega að
því að bæta aðbúnað, hollustuhætti
og öryggi á vinnustöðum og vonast
til að eiga gott samstarfsfólk hér
eftir sem hingað til meðal launþega
og atvinnurekenda. Mikilvægt er þó
að þessir aðilar treysti ekki Vinnu-
eftirlitinu einu fyrir þessum mikil-
vægu réttindamálum en hafi sjálfir
áfram vakandi áhuga, veiti aðhald
og sýni sjálfstætt frumkvæði í vinnu-
verndarmálum. Með samstarfi okkar
allra verður vinnuvernd að sjálfsögð-
um þætti í daglegum störfum.
Höfundur er læknir og
stjórnarformnður í Vinnueftirliti
ríkisins.
Styðjum landslíð okk-
ar í handknattleik