Morgunblaðið - 03.04.1993, Blaðsíða 27

STEFNU
MORGUNKLAÐfft’tAUGARDAöCTf^^RÍL 1993
27
Nafn fyrirtækis Millj. kr.
Grandi hf. 15,251
Útg.fél. Akureyringa hf. 13,859
Samheqi hf. 13,974
Vinnslustöðin hf. 10,499
ísfélag Vestm.eyja hf. 12,239
Skagstrendingur hf. 7,095
Haraldur Böðvarsson hf. 11,413
Ögurvík hf. 5,233
Skagfírðingur hf. 5,109
Sæberg hf. 5,068
Miðnes hf. 6,775
Síidarvinnslan hf. 7,294
Árnes hf. 5,085
Borgey hf. 5,119
Þormóður rammi hf. 4,713
Hrönn hf. 4,030
Þorbjörn hf. 4,580
Útg.fél. Dalvíkinga hf. 4,010
Stálskip hf. 3,651
Hraðfr.h. Norðurtangi hf. 3,879
Hraðfr.h. Fáskrúðsfj. 3,880
Sjóiastöðin hf. 3,309
Álftfírðingur hf. 3,648
Meitillinn hf. 3,212
Miðfeli hf. 2,910
Gunnarstindur hf. 2,850
Gunnvör hf. 2,191
Magnús Gamalíelsson hf. 2,129
Fáfnir hf. 2,003
Baldur hf. 1,996
Gullberg hf. 1,958
Útgerðarf. Flateyrar hf. 1,943
Búlandstindur hf. 2,017
Hraðfr.h. Grundafj. hf. 1,859
Útg.félag Bílddælinga hf. 2,021
Siglfirðingur hf. 2,081
Fiskanes hf. 3,952
Hvalur hf. 1,777
Jökull hf. 1,775
íshaf hf. 1,754
Hraðfr.h. Eskifjarðar hf. 4,081
Hólmi hf. 1,610
Snæfellingur hf. 1,607
Hólmadrangur hf. 1,864
TAFLAN sýnir þær upphæð-
ir, sem útgerðarfélög verða
að greiða, miðað við 1000
króna lágmarksgjald á hvert
þorskígildistonn í kvóta.
Frystihús
400% um-
fram þörf
FRYSTIHÚS á íslandi eru
400% fleiri en þau þyrftu að
vera ef unnið væri á vöktum
alian sólarhringinn, að því er
fram kemur í skýrslu nefndar
um mótun sjávarútvegsstefnu.
I rækjuvinnslu mætti fækka
pillunarvélum um meira en
helming að mati nefndarinnar.
í skýrslunni segir að það sé
erfítt að meta afköst fískvinnslu-
stöðva því þau megi yfirleitt
auka með því að ráða fleira fólk
í vinnu eða fjölga vöktum. Helstu
flöskuhálsar í frystihúsi séu flök-
unarvélar og frystitæki.
Ef gert sé ráð fyrir að að
meðaltali sé unnið á fullum af-
köstum í 8 klukkustundir á dag
4 daga vikunnar í frystihúsum
landsins megi segja að 20% nýt-
ing sé á húsunum, miðað við að
unnið væri á vöktum allan sóiar-
hringinn eða að húsin séu 400%
fleiri en þyrfti að vera.
Nefndin telur hins vegar
ómögulegt að meta afköst salt-
fiskvinnslustöðva þar sem kom-
ast megi af án véla að miklu leyti.
30 pillunarvélar væri nóg
Um rækjuvinnslu segir að
rækjuvinnslum hafi fækkað úr
42 árið 1987 í 28 stöðvar, sem
hafi yfír 70 pillunarvélum að
ráða, árið 1991. Sá fjöldi pillun-
arvéla hafi 57 þúsund tonna
vinnslugetu miðað við einfalda
vakt en til vinnslu hafi aðeins
komið um 35 þúsund'tonn af
rækju.
Miðað við vinnslu á tveimur
vöktum nægði að vinna með 30
pillunarvélum, sé gert ráð fyrir
að geyma megi tvö þús. tonn af
rækju frá júlí fram í september
en rækjuafli er mestur á sumrin.
Þróunarsj óðiu’ standí sjálfur
uiitiii’ skuldbmdingum sínum
Frumvarp sjávarútvegsráðherra um Þróunarsjóð sjávarútvegsins
FRUMVARP Þorsteins Pálssonar sjávarútvegsráðherra um
Þróunarsjóð sjávarútvegsins var rætt í ríkisstjórn í gær. Frum-
varpið er niðurstaða málamiðlunar Þorsteins og Jóns Baldvins
Hannibalssonar utanríkisráðherra, en þeir höfðu deilt um fyrir-
komulag sjóðsins, einkum upphæð þróunargjaldsins, sem
standa á undir bróðurparti tekna hans. Hlutverk Þróunarsjóðs-
ins, samkvæmt frumvarpstextanum, er að stuðla að aukinni
arðsemi í sjávarútvegi. „í því skyni kaupir sjóðurinn fisk-
vinnslustöðvar og framleiðslutæki þeirra og greiðir styrki
vegna úreldingar fiskiskipa til að draga úr afkastagetu í sjávar-
útvegi. Jafnframt getur sjóðurinn stuðlað að skipulagsbreyting-
um í sjávarútvegi, í samvinnu við lánastofnanir, enda leiði slík
endurskipulagning til verulegrar hagræðingar,“ segir í frum-
varpinu. Áður hefur verið rætt um að sjóðurinn skuli stefna
að 20% úreldingu í sjávarútveginum, en það markmið er ekki
að finna í frumvarpstexta.
Gert er ráð fyrir að Þróunarsjóður-
inn yfirtaki eignir og skuldbindingar
Hagræðingarsjóðs, atvinnutrygging-
ardeildar Byggðastofnunar (áður
Atvinnutryggingarsjóður, sem að-
stoðaði útflutningsfyrirtæki) og
hlutafjárdeildar Byggðastofnunar
(áður Hlutafjársjóður, sem keypti
hlutafé í sjávarútvegsfyrirtækjum).
Undanskildar eru 950 milljónir af
endurlánum ríkissjóðs til atvinnu-
tryggingardeildar, sem ríkissjóður
tekur að sér að greiða. Þá leggur
ríkissjóður sjóðnum til fjögurra millj-
arða króna lán, sem á að greiðast
upp fram til ársins 2005. í yfirtöku
á Hagræðingarsjóði felst meðal ann-
ars að sölu á veiðiheimildum hans
verður hætt frá og með næsta fisk-
veiðiári.
Standi undir skuld-
bindingum sínum
Tekjustofnar sjóðsins verða í
fyrsta lagi gjald á fískiskip, sem er
sambærilegt við núverandi Hagræð-
ingarsjóðsgjald, og á að skila um 80
milljónum króna á ári. í öðru lagi
er gjald á fiskvinnslustöðvar, sem á
að skila svipaðri upphæð. I þriðja
lagi er svo margumtalað þróunar-
gjald, sem leggst á aflakvóta. Kveðið
er á um þróunargjaldið í 6. grein
frumvarpsins, en þar segir: „Skal
gjaldið fyrir hvetja aflamarkstilkynn-
ingu nema a.m.k. 1.000 kr. fyrir
hveija þorskígildislest miðað við þá
verðmætastuðla af einstökum teg-
undum sem sjávarútvegsráðuneytið
ákveður ... Ráðherra er heimilt að
breyta gjaldinu í samræmi við þær
breytingar sem kunna að verða á
vísitölu byggingakostnaðar, sbr. lög
nr. 42/1987.“
í 19. grein er síðan kveðið á um
að sjóðurinn skuli sjálfur standa und-
ir öllum skuldbindingum sínum. Þar
segir áfram: „Ríkisendurskoðun ann-
ast endurskoðun reikninga Þróunar-
sjóðs og skal hún árlega gera sér-
staka athugun á möguleikum sjóðs-
ins til að standa undir skuldbinding-
um sínum . .. Komi í Ijós að framtíð-
artekjur sjóðsins séu ekki í samræmi
við skuldbindingar skal ráðherra
leggja fyrir Alþingi tillögur um breyt-
ingar á tekjustofnum sjóðsins sbr.
4., 5. og 6. grein.“
Úreldingarstyrkur aldrei
hærri en 75 milljónir
Þar sem ijaliað er um styrki sjóðs-
ins til úreldingar fiskiskipá' segir að
styrkur skuli vera ákveðið hlutfall
af tryggingaverðmæti skips, þó ekki
hærri en 45% og aldrei hærri en 75
milljónir króna vegna hvers skips.
„Skilyrði fyrir veitingu loforðs um
styrk vegna úreldingar fiskiskips er
að eigandi þess lýsi því yfir að skip-
ið verði tekið af skipaskrá, að réttur
til endurnýjunar þess verði ekki nýtt-
ur og ennfremur að allar veiðiheim-
ildir skipsins verði sameinaðar afla-
heimildum annarra skipa,“ segir í
frumvarpinu.
Kaup á fiskvinnsluliúsum
Sjóðnum er fram til ársloka 1996
heimilt að kaupa fískvinnslustöðvar
og föst framleiðslutæki þeirra. Kaup-
verð á að miðast við markaðsverð
sambærilegra eigna, en má þó aldrei
verða hærra en 75% af fasteigna-
mati fasteigna og 25% af verðmæti
fastra framleiðslutækja. Skilyrði fyr-
ir því að sjóðurinn kaupi fiskvinnslu-
hús er m.a. að þar hafí verið stunduð
vinnsla á árunum 1991 og 1992 og
að húsinu hafi ekki verið ráðstafað
varanlegra til annarra nota.
Verkefni erlendis styrkt
Samkvæmt 11. grein frumvarps-
ins verður Þróunarsjóði heimilt að
stuðla að þátttöku íslenzkra aðila í
sjávarútvegsverkefnum erlendis með
því að veita styrki, lán og ábyrgðir.
Einnig má sjóðurinn leggja fram
framleiðslutæki, sem hann hefur
keypt, sem hlutafé í útlendum sjávar-
útvegsfyrirtækjum eða íslenzkum
fýrirtækjum sem starfa að verkefn-
um erlendis. „Þó er sjóðnum heimilt
að leggja fram hlutafé í reiðufé til
slíkra fyrirtækja, veita þeim ábyrgð-
ir eða víkjandi lán enda liggi fyrir
að alþjóðleg lánastofnun hafi á
grundvelli fyrirliggjandi arðsemisá-
ætlana mælt með fjármögnun við-
komandi verkefnis," segir í frum-
varpinu.
Jón Baldvin Hannibalsson um þróunargjald á aflaheimildir
Líklega hækkar gjaldið
JÖN Baldvin Hannibalsson, utanríkisráðherra og formaður
Alþýðuflokksins, segir að í ljósi skuldastöðu sjávarútvegs og
þess markmiðs að Þróunarsjóður sjávarútvegsins verði notað-
ur til að ganga hratt til verks í úreldingu í greininni, sé lík-
legast að þróunargjald á kvóta hækki fremur en lækki á síð-
ari hluta áratugarins.
„Ég lýsi ánægju minni með að
komin er niðurstaða í þau ágreinings-
mál, sem uppi hafa verið um útfærsl-
una á rnálinu," sagði Jón Baidvin við
Morgunblaðið. Hann sagði að það
réðist mjög af því hvaða menn réð-
ust til forystu í stjóm sjóðsins hvern-
ig til tækist í framkvæmdinni. „Ég
legg áherzlu á að þetta er ekki neinn
millifærslusjóður. Lykilatriðið er að
sjávarútvegurinn á að standa undir
þessari hröðu úreldingu sjálfur.
Þannig er komið í veg fyrir að hin
hrikalega skuldasöfnun hans lendi á
almenningi í formi skatta í framtíð-
inni. Sjóðurinn á að auka arðsemi í
greininni með þvi að taka úr umferð
fyrirtæki, sem þegar eru í reynd
gjaldþrota. Það þýðir að aflaheimild-
ir færast til þeirra fyrirtækja, sem
lifa af, og þau fá meira svigrúm til
að hagræða og ná lægri kostnaði í
sinni framleiðslu," sagði hann.
Utanríkisráðherra sagði ánægju-
legt að málið væri til lykta leitt um
leið og verið væri að ræða um kjara-
samninga, þar sem aðalvandamálið
væri skuldasöfnun og hallarekstur í
sjávarútvegi. „Við erum nýbúin að
fara í gegnum Landsbankakreppu,
þar sem aðalvandinn var töpuð útlán
vegna skuldavanda, sem hafði safn-
azt upp á löngum tíma í sjávarút-
vegi. Það undirstrikar hversu mikil-
vægur þessi Þróunarsjóður getur
orðið, ef rétt er á málum haldið í
framkvæmdinni," sagði Jón Baldvin.
Meiri líkur en minni á hækkun
gjaldsins
Jón Baldvin sagði stefnt að því
að úreldingin færi fram á fyrstu
árum sjóðsins. „í ljósi þeirra upplýs-
inga, sem fyrir liggja um hversu
miklar þessar skuldir eru, dreifingu
þeirra og þá staðreynd að fyrirtæki
með allt að 35% áf veltu greinarinn-
ar eru með óviðunandi eiginfjárstöðu,
segir það sig sjálft að skuldbindingar
sjóðsins verða miklar ef á að beita
tækinu,“ sagði hann. „í þeim skiln-
ingi hlýtur maður að álykta að þegar
á þetta verður litið á seinni hluta
áratugarins, séu meiri líkur á því en
minni að gjaldið muni óhjákvæmilega
þurfa að hækka.“
Þorsteinn Pálsson segir að þróunargjaldi verði aðeins breytt með lögum
Gjaldið óskylt auðlindaskatti
ÞORSTEINN Pálsson sjávarútvegsráðherra segist ekki líta
á þróunargjaldið, sem lagt verður á aflakvóta og mun renna
í Þróunarsjóð sjávarútvegsins, sem auðlindaskatt. Ráðherr-
ann segir að gjaldinu verði ekki breytt nema með lögum.
Verði gjaldinu breytt, verði það ekki til lækkunar. Þetta
kom fram í máli Þorsteins í utandagskrárumræðum um sjáv-
arútvegsmál á Alþingi í gær.
Þorsteinn sagði að frumvarpið um
Þróunarsjóð, sem Iagt var fram á
ríkisstjórnarfundi í gærmorgun, væri
þáttur í heildarsamstöðu í nefnd rík-
isstjómarinnar um endurskoðun
sjávarútvegsstefnunnar. „Aðalatrið-
ið þar er að nefndin komst að þeirri
niðurstöðu að rétt væri að byggja
áfram í grundvallaratriðum á afla-
markskerfinu, sem við höfum verið
að þróa og bæta smám saman undan-
farin tíu ár. Það tel ég vera mjög
markverða niðurstöðu og mikilvægt
framlag til þessarar umræðu,“ sagði
Þorsteinn. „Ég tel að þar með sé
lagður grundvöllur að þeirri nauðsyn-
legu festu um framtíðarstefnuna í
þessu efni, sem sjávarútvegurinn
þarf á að halda.“
Sjávarútvegsráðherra sagðist bú-
ast við að samstaða næðist um
gmndvallaratriði sjávarútvegsstefn-
unnar í þingflokkum stjórnarliðsins
og á Alþingi.
Þorsteinn sagði að þróunargjaldið
kæmi í staðinn fyrir gjaldtöku í formi
sölu á aflaheimildum Hagræðingar-
sjóðs og væri sambærilegt í verð-
gildi. „í þijú ár falla greiðslur sjávar-
útvegsins alfarið niður og á því tíma-
bili má segja að um sé að ræða að-
gerð, sem er ótvírætt til hagsbóta
fyrir atvinnugreinina," sagði hann.
Ekki breytt nema með lögum
Ráðherra taldi að segja mætti að
1.000 króna gjaidið, sem lagt verður
á hvert þorskígildistonn af veiðiheim-
ildum, væri bæði hámark og lág-
mark. „í frumvarpsdrögunum segir
að þróunargjaldið, þrísamsett, eigi
að standa undir öllum skuldbinding-
um sjóðsins. Ríkisendurskoðun á að
fylgjast með því og ef hún kemst
að þeirri niðurstöðu að gjaldið standi
ekki undir skuldbindingum sjóðsins,
ber sjávarútvegsráðherra að leggja
fyrir Alþingi tillögur um breytingar
á gjaldinu. Gjaldinu verður því ekki
breytt nema með lögum. Það er 1.000
krónur, nema því verði breytt á ann-
an veg með lögum,“ sagði Þorsteinn.
Síðar í umræðunum sagði Þor-
steinn að færi svo að breyta þyrfti
gjaldinu, yrði það ekki til lækkunar.
„Hér er til þess vísað að það er ekki
gert ráð fyrir að hann flytji tillögu
til lækkunar á gjaldinu," sagði Þor-
steinn.
Á ekkert skylt við
auðlindaskatt
Hann sagði að þingmenn ættu að
geta verið sammála um að gjaldtak-
an væri ekki auðlindaskattur. „Það
er löng saga að lögð voru á ýmiss
konar gjöld innan sjávarútvegsins til
hvers konar millifærslu. Það voru
lögð gjöld á útflutning og notuð til
millifærslu, menn greiddu allar upp-
bætur, sem atvinnugreinin sjálf
borgaði. Þessi gjaldtaka er nákvæm-
lega sama eðlis og á því ekkert skylt
við auðlindaskatt," sagði hann.
Ráðherra sagði umdeilanlegt hvort
koma ætti á fót slíkum sjóði, þar sem
greinin í heild tæki á verkefnum með
þessum hætti og hinir betur settu
greiddu í sjóð, sem einkum nýttist
þeim sem verr væru settir. „Ég tel
á hinn bóginn að við aðstæður eins
og þessar sé það réttlætanlegt og
veijanlegt að gripa til slíkra félags-
legra aðgerða, ef svo má að orði
komast, innan atvinnugreinarinnar
sjálfrar," sagði Þorsteinn.
Hann sagði að þegar samráði við
sjávarútvegsnefnd Alþingis hags-
munaaðila yrði lokið, yrðu teknar
ákvarðanir um framlagningu málsins
á þingi. Þorsteinn sagðist búast við
að lögboðið samráð tæki um þijár
vikur. „Auðvitað væri æskilegast að
geta lokið umfjöllun um þessi við-
fangsefni hér á vorþinginu eins og
margir þingmenn, þar á meðal þing-
menn stjórnarandstöðunnar, hafa
óskað eftir í umræðum hér að undan-
förnu,“ sagði sjávarútvegsráðherra.