Morgunblaðið - 15.01.1997, Blaðsíða 29

MORGUNBLAÐIÐ
MINNINGAR
MIÐVIKUDAGUR 15. JANÚAR 1997 29
INGÓLFUR G.
OTTESEN
-I- Ingólfur Guð-
* mundsson Otte-
sen, bóndi og odd-
viti á Miðfelli í
Þingvallasveit,
fæddist í Skorhaga
í Brynjudal í Kjós
2. ágúst 1909. Hann
lést 6. janúar síð-
astliðinn á Sjúkra-
húsi Suðurlands.
Foreldrar Ingólfs
voru Guðmundur
Jónsson Ottesen og
Ása Þorkelsdóttir.
Ingólfur var eitt af
16 systkinum,
systkini hans sem eru enn á
lífi eru Jakobína Bogeskov, f.
29. mars 1908, búsetti Dan-
mörku, og Þórdís, f. 6. maí
1911, búsett í Reykjavík. Kona
Ingólfs var Marta Ólöf Stef-
ánsdóttir, d. 31. des. 1993 á
hjúkrunarheimilinu Ljósheim-
um, Selfossi, hún var ættuð úr
Breiðafirði. Börn Ingólfs eru
1) Hrafnhildur, bú-
sett í Kópavogi, á
hún þijú börn, Ing-
ólf, Hafdísi og
Mörtu. 2) Krislján,
búsettur á Miðfelli,
ókvæntur og barn-
laus.
Ingólfur fluttist
að Miðfelli með
foreldrum sínum
1922, þá tólf ára
að aldri, og gekk
hann þá sem leið lá
yfir Mosfellsheiði.
Ingólfur reri m.a.
frá Sandgerði og
Akranesi um árabil. Hann tók
sæti í hreppsnefnd frá 1966
og tók við stöðu oddvita 1970.
Var jafnframt í sýslunefnd frá
26. júní 1982, þar til hún var
lögð niður, en hélt áfram í
héraðsnefnd.
Útför Ingólfs fór fram frá
Langholtskirkju 14. janúar.
Ástkær afi minn, Ingólfur G.
Ottesen, bóndi á Miðfelli í Þing-
vallasveit, kvaddi okkur um morg-
uninn 6.1. 1997. Jafnvel þótt ég
hafí vitað að á næstu dögum myndi
ég fá þetta sorglega sfmtal, var ég
ekki tilbúin að taka því, frekar en
nokkur annar. Ég beið við símann
í um það bil 5 mínútur, eftir sím-
tali um að þetta hefði verið mis-
skilningur. Þessi stórkostlegi mað-
ur gat ekki verið horfinn úr lífi
mínu fyrir fullt og allt. Aðeins
minningar og ást í hjarta stóðu
eftir, söknuður og gremja yflr
ósögðum orðum, en við erum víst
ekki spurð að því.
Afi var fallegur maður, bæði að
utan sem innan, hann átti enda-
lausa þolinmæði og skilning. Ein-
hvern veginn var eins og afi vissi
allt, þessi maður sem aldrei hafði
farið út fyrir landsteinana, hann
fylgdist með öllu og var móttæki-
legur fyrir öllu. Afi var mér sem
afi, pabbi og vinur. Oft hringdi
hann í mig til að tala um daginn
og veginn og sín innstu mál. Það
var svo gott að tala við hann, að
stundum stóðu símtölin í klukku-
tíma og jafnvel lengur. Sennilega
var hann eina manneskjan sem
skildi mig fullkomlega. Yndislegi
staðurinn sem afi bjó á, Miðfell;
þaðan sem ég á flestar mínar bem-
skuminningar, finnst mér vera far-
inn. Þessi dásamlegi griðastaður
sem ég leitaði alltaf á ef eitthvað
mikið var að. Þar var alltaf tekið
á móti mér með ástúð, skilningi
og ótrúlegri þolinmæði. Elsku afi,
ég elska þig fyrir alla ástina sem
þú gafst mér, fyrir allan sannleik-
ann sem þú lést mig sjá, fyrir að
þú lyftir mér upp þegar ég náði
ekki sjálf, fyrir alla gleðina sem
þú gafst mér í lífinu og sást ávallt
það besta í mér, fyrir allan tímann
sem þú stóðst við hlið mér.
Ég er blessuð af því ég átti ást
þína. Afi, ég veit að þú saknar
þess, og ég mun sakna þess að
Ingólfur Andri sonur minn fær
ekki að njóta þessa alls eins og ég,
en ég fullvissa þig um að hann
mun vita allt um þig sem ég veit,
þegar hann skilur það.
Elsku afi, ég kveð þig með mikl-
um söknuði, en ég veit þó að á
endanum fórstu sáttur við líf þitt,
sem var þó þrotlaus vinna, en vinna
sem þú elskaðir að sinna. Þakka
þér fyrir allt sem þú gafst mér og
gerðir fyrir mig. Þú munt ávallt
eiga stóran stað í hjarta mínu.
Þúsund kossar og fleiri, elsku ynd-
islegi afi minn, og megir þú hvíla
í friði.
Þín
Hafdís.
Öld fram af öld hefur Þingvalla-
vatn fóstrað veiðimenn sem tæp-
ast áttu sér jafnoka. Það stafaði
ekki bara af því hve gjöfult vatnið
var á fiskinn, heldur líka hinu, að
jarðirnar við vatnið báru aldrei
mikinn búsmala og þessvegna var
það ekki síður umhyggjan fyrir
svöngum barnsmunnum heima í
kotunum sem í harðærum knúði
menn til að neyta allra bragða til
að vinna guðsgjöfina úr djúpunum.
Sumir urðu að lokum svo læsir á
vatnið að um síðir gátu þeir geng-
ið að rígfeitum bleikjum vísum eða
silfurbjörtum, ærslafullum stór-
urriðum. Með tímanum fundu stór-
veiðimenn Þingvallasveitar meira
að segja upp sitt eigið veiðarfæri,
hoppunginn, sem bæði Sveinn
Pálsson, landlæknir, og Ólafur
Stephensen, stiftamtmaður sáu
æfða menn á seinni hluta átjándu
aldarinnar taka á næstum hundrað
silunga á einum degi.
Þórður hinn fróði á Tannastöð-
um skrifaði á síðustu öld niður
frásögurnar sem lifðu af hinum
mikla veiðimanni á Ölfusvatni,
Jóni Snorrasyni, sem fór á ís um
allt Þingvallavatn fyrir 1800 og
veiddi yfir 20 punda urriða á hopp-
ung í kantinum við Sandey. Símon
Bech, síðar skipasmiður, var upp-
alningur tveggja eða þriggja
presta á Þingvallastað og kom-
ungur sá hann hvernig stórurrið-
inn stökk einsog laxavaða á brokki
um árós rétt í þann mund sem ísa
leysti og fann út að ef hann réri
nógu hratt með nógu langt færi
úti renndu sér á það ótrúlega stór-
ir urriðar. Hann smíðaði sér líka
einskonar skutul, sem hann stakk
með stórurriðann þegar hann gekk
í Öxarána til að hrygna á haustin
og hafði ekki hugmynd um að
aðferðirnar sem hann fann upp til
að laða að sér fiskinn voru ná-
kvæmlega einsog þær sem fær-
ustu urriðaveiðimenn í háaðli Bret-
landseyja höfðu öldum saman nýtt.
Þegar vatt fram um tuttugustu
öldina var líklega hvergi í heimin-
um að finna aðra eins veiðimenn
í einum bræðrahópi og meðal
strákanna sem uxu upp í Kaldár-
höfða. Þar var fremstur meðal
jafningja Jón S. Ögmundsson, sem
óhikað má telja einn af fremstu
veiðimönnum Islandssögunnar og
hélt ótrúlega dagbók yfir veiði
heils áratugar, þar sem hann hafði
aldrei fyrir því að skrá urriða und-
ir tíu pundum.
Til þessa hóps heyrir náttúru-
barnið, bóndinn og veiðimaðurinn
Ingólfur G. Ottesen í Miðfelli, sem
nú hefur látið sín gömlu augu aft-
ur hinsta sinni. Hann var sannar-
lega stórveiðimaður sem þekkti
fiskinn og vatnið einsog fingur-
góma sína. Nú eru ekki margir
slíkir eftir. Kannski ekki nema
einn eða tveir, sem ólust upp við
Þingvallavatn og lærðu á leyndar-
dóma þess einsog barn sem lærir
að draga til stafs. En þannig
fannst mér Ingólfur þekkja vatnið,
- einsog bók sem_ hann kunni fyr-
ir löngu utan að. Ég kom nokkrum
sinnum í Miðfell fyrir margt löngu,
en það var ekki fyrr en á allra
síðustu árum sem ég kynntist Ing-
ólfi svolítið. En áður hafði kona
mín, Árný Sveinbjörnsdóttir jarð-
fræðingur, oftsinnis sótt í smiðju
hans og var búin að segja mér svo
margt af þessum fróða öldungi að
þegar við loksins urðum meira en
málkunnugir fannst mér einsog
ég hefði þekkt hann lengi. Ég var
þá að efna í litla skruddu um stór-
an fisk og var lengi að ná okkar
fyrsta fundi. Þegar ég sat loksins
í eldhúsinu hjá honum, drakk kaffi
og tók með honum í nefið hafði
ég á orði að það væri líklega auð-
veldara að ná í forsætisráðherra
en oddvita Þingvallasveitar.
„Hvorn telurðu mikilvægari?"
svaraði Ingólfur eftir drykklanga
stund.
Elsti oddviti landsins reyndist
mér meira en hjálplegur við að
safna þeim fátæklegu reytum sem
eftir voru af orðspori stórurriðans
í Þingvallavatni og fyrir það verð
ég honum ævinlega þakklátur.
Þeir Óskar Ögmundsson í Kaldár-
höfða urðu mér einskonar sagnar-
andar og vissu það áreiðanlega
ekki sjálfir að aldrei fór ég af
þeirra fundi án þess að vera inn-
blásinn af nýjum hugmyndum um
draumfisk minn. í eldhúsinu í Mið-
felli heyrði ég til dæmis svolitla
sögu af hálfrar aldar gömlum urr-
iða sem varð til þess að ég fékk
hugljómun og skildi að bragði að
partur af galdraverkinu bak við
óviðjafnanlega stærð Þingval-
laurriðans var að hann hrygndi
aðeins annað hvert ár, en notaði
hitt árið til að vaxa. Ég átti ekki
mörg löng samtöl við Ingólf um
fiskinn í vatiíinu, en af hverju orði
þessa aldna heiðursmanns draup
feiti fróðleiks og visku.
Mér fannst með ólíkindum
hversu góðu minni hann bjó yfir.
Reynslan kenndi mér að líklega
var það óbrigðult á það sem honum
hafði sjálfum þótt merkir atburðir.
Af því er þessi litla saga sem ég
segi stundum þegar menn eru að
spyija mig um áreiðanleika urriða-
sagnanna frá Þingvöllum: Ingólfur
sagði mér að einu sinni hefði hann
vitjað um net með föður sínum og
þá hafi 28 punda urriði ólmast í
vatninu þegar þeir komu á stað-
inn. „Það var áreiðanlega við
Sprænutanga. Ætli það hafi ekki
verið 1942,“ sagði hann og lygndi
aftur augunum. Eftir drykklanga
stund opnaði hann þau aftur og
sagði nú með vissu í röddinni:
„Nei, það var 1944. Um haustið.
Líklega í september. Já, það var
fyrri hluta september.“ Þetta væri
í sjálfu sér ekkert merkileg saga
ef svo vildi ekki til að skömmu
síðar komst ég í dagbókarfærslur
hjá manni sem veiddi talsvert í
Miðfelli fyrir hálfri öld. Þar rakst
ég á þessi orð: „6. september 1944.
Þau tíðindi gerðust á Miðfelli að
28 punda urriði veiddist í net suð-
ur við Sprænutanga. Var það
óhemjumikill fískur ...“ Hálfri öld
síðar var semsagt minni Ingólfs á
þessa einstöku veiði fullkomið.
Ég komst að því að það var
fátt sem tengist veiði og Ingólfur
hafði ekki reynt sjálfur, séð eða
heyrt. Hann hafði séð bleikjuna
renna tugum saman í morið af
ullinni, þegar hún var þvegin í fjör-
unni niðurundan bænum, horft á
menn veiða sílableikjuna á hangi-
ket á djúplóðir, séð urriðann
stökkva einsog stálblátt tundur-
skeyti langt útá vatninu, fundið
skyrhvítar fiturendur stórbleikj-
unnar bráðna einsog smjör á tungu
sinni, horft á murtuna vaða nótt-
um saman af brimandi ofsa upp í
Miðfellið svo það heyrðist langar
leiðir þegar örsmáir silfraðir bak-
fiskar ristu vatnsborðið og fylgst
af djúpri hryggð með því þegar
bráðabirgðastíflan sprakk í
norðanstorminum á lýðveldisdag-
inn 1959 og hrannir dauðra seiða
lágu meðfram allri ströndinni.
„Það var erfiðast,“ sagði hann
mér og bætti við sögunni af urriða-
hrygnunum sem hann veiddi á
árunum eftir virkjun og höfðu
hvítan kökk af ónýtum hrognum
í kviðarholinu. Þá var búið að loka
Efra-Soginu, mesta urriðafljóti
veraldar og þær komust ekki leng-
ur í ána sína til að hrygna. „Eg
sá þetta aldrei fyrir virkjun," skrif-
aði ég eftir honum. Ég gleymi því
líklega seint að þegar hann var
að lýsa fyrir mér atburðum úr
sögu vatnsins og sinni notaði hann
virkjunina ósjálfrátt einsog viðmið
í tímanum. Atvikin sem hann sagði
mér frá gerðust annaðhvort eftir
virkjun eða fyrir virkjun. Það var
við hæfí hjá syni hamfaraþjóðar
sem miðar tímann út frá eldgosum
og harðæri.
Fjölskyldan í Miðfelli var merki-
leg. Börnin urðu alls sextán, og
komust öll á legg. Foreldrarnir
voru Guðmundur Ottesen Jónsson,
fátækur bókamaður frameftir öllu,
en athugull, stálminnugur og
veiðikló með afbrigðum. Móðir
hans var Ása Þorkelsdóttir sem
hafði hæfileika herforingjans og
Pétur M. Jónasson, prófessor í
Kaupmannahöfn og sonur einnar
systranna úr Miðfelli sagði mér
að amma sín hefði stjórnað þess-
ari miklu sveit einsog milt yfir-
vald. Þau fluttust í Miðfell úr Skor-
haga í Brynjudal árið 1921 og
Ingólfur sagði að eftir að kom í
nánd við vatnið mikla hefði hú^,
aldrei liðið skort. Bræðurnir
kynntust flestir veiði víðs vegar
um vatnið. Þorkell var vinnumaður
hjá séra Jóni Thorsteinssyni á
Þingvöllum _fyrir 1920, Þorlákur
veiddi með Ámunda Kristjánssyni,
frænda þeirra, á veiðijörðinni
miklu í Mjóanesi árið 1915 þegar
urriðinn var meira en fjórðungur
afians fyrir hvítasunnu og Snæ-
bjöm bjó á Gjábakka, þar sem
Guðmundur frá Miðdal veiddi
stóra físka undan gjánum og hann
sjálfur þurfti stundum hest til aV
bera aflann af vetrarlognmni und-
an Hrafnagjá. Gjábakkann fékk
hann þó bara til kaups af Þorláki
bróður sínum eftir að mágkona
hans, Þuríður Friðriksdóttir,
verkakvennaforingi, neitaði að
flytja austur og þegar Þorlákur
stóð frammi fyrir slíku vali kaus
hann fremur konuna og bylting-
una en konulaust veiðikotið. Allar
þessar sögur heyrði ég við eldhús-
borðið hjá Ingólfi og það sem á
vantaði bætti Pétur M. Jónasson
við. Löngu gengnir frændur og
löngu liðin veiði kölluðu fram sér-
stakan glampa í augum Ingólfs
og mér fannst gaman að hlusta.^_
Nú er þessi hlýlegi öldungur
allur og genginn á vit liðinna
frænda og vina. Efalítið mun
margt skrafað við langeld minn-
inganna þegar sveitin öll hittist
og veiðimenn liðinna alda þurfa
vafalaust margir að eiga orðastað
við langt að kominn gest. Kannski
verður í þeirra hópi sterkasti bisk-
up íslandssögunnar, Gísli Odds-
son, sem bjargaði Jóni lærða frá
brennunni og dó um aldur fram
árið 1638 fyrir kór Þingvalla-.*
kirkju. Gísli var fremsti náttúru-
fræðingur sinnar tíðar, þorstlátur
umfram meðalhóf, kappsamur um
veiði úr Miðfelli sem Skálholtsstóll
átti þá, og áhugamaður um fiska.
í gagnmerku riti sínu, De Mirabili-
bus Islandie, kallaði hann urriðann
í Þingvallavatni berglax. Biskup
var líka einstakur mathrókur og
vera kann að þar beri tal þeirra
niður að hann spyiji Ingólf hvern-
ig honum hafi þótt best að hafa
urriðann til borðs. Þá mun Ingólf-
ur Guðmundsson Ottesen, elsti
oddviti íslands, þegar hann dó,
væntanlega svara með gliti í auga
hinu sama og þegar annar mqi,-
lystugur náttúrufræðingur spurdf^
hann sömu spurningar sumarið
1994: „Helst ekki stærri en svona
2-6 punda. Eftir það verður hann
strembnari í maga.“
Össur Skarphéðinsson.
SKÚLIEINARSSON
+ Skúli Einarsson
fæddist í
Reykjavík 7. júlí
1939. Hann lést 6.
janúar siðastliðinn.
Foreldrar Skúla
voru Þórleif Ás-
mundsdóttir, f. 8.
júni 1894, d. 1958,
og Einar Skúlason,
f. 19. október 1916,
d. 1. september
1988.
Skúli vann
Múlalundi frá 1965
til 1991 en eftir það
var hann í dagvist
í Lækjarási og Blesugróf 31.
Útför Skúla fer fram frá
Fella- og Hólakirkju í dag og
hefst athöfnin klukkan 13.30.
Það var í byijun mars 1991 að
sambýli fyrir fatlaða var opnað að
Giljaseli 7. Fyrstur til að flytja inn
var vinur okkar Skúli Einarsson,
þá 52 ára. Hann hafði alla tíð búið
heima og þar af í mörg ár einn
með föður sínum, Ein-
ari Skúlasyni. Við
skyndilegt fráfall Ein-
ars haustið 1988 urðu
kaflaskipti í lífi Skúla.
Hann þurfti að fá nýj-
an samastað og það
var honum erfitt að
átta sig á breyttum
aðstæðum og skilja að
pabbi, sem alltaf hafði
verið til staðar var
skyndilega horfínn.
Það fór erfiður tími í
hönd en öll él birtir upp
um síðir.
Eftir tímabundna
dvöl hjá fjölskyldu sinni og dvöl í
skammtímavistinni Víðihlíð 11
flutti Skúli í sambýlið í Giljaseli 7.
Hann hafði ekki búið lengi á sam-
býlinu, þegar hann átti í okkur
hvert bein. Hann var aðlaðandi
maður, sem með brosi sínu og hlýju
viðmóti bræddi okkur á stundinni,
sama hvað á undan hafði gengið.
Hann var skemmtilegur og gat oft
komið á óvart með óvæntum orða-
tiltækjum og tilsvörum. Skúli var
snyrtimenni fram í fingurgóma og
vildi alltaf líta vel út, klæðast skyrtu
og vera með bindi. Og það er útilok-
að að minnast Skúla öðruvísi en
nefna dálæti hans á kóki. Hann
gerði þær kröfur til lífsins að eiga
alltaf nóg kók og drekka eins mik-
ið af því og hann vildi. Það var þá
í lítrum talið yfir daginn!
Frá því að Skúli var ungur mað-
ur vann hann alla tíð í Múlalundi,
þar sem honum var afar vel tekið
og þar átti hann góða vini og sam-
starfsfólk. En um svipað leyti og
hann flutti í Giljasel var starfsgetan
farin að dvína og frá því síðla árs
1991 var hann í dagvist í Lækjar-
ási og Blesugróf 31 þar sem hann
undi hag sínum vel.
Fjölskylda Skúla er einstök. Hon-
um var sýnd mikil umhyggja og
ræktarsemi og ekkert var of gott
fyrir hann. Hálfsystir Skúla, Hel|a
Þórðardóttir og dóttir hennar Erla,
sinntu honum af slíkri alúð og hlýju
að eftir var tekið. Hann fékk auk
þess reglulegar heimsóknir af
frændfólki sínu, sem glöddu bæði
hann og aðra ibúa heimilisins.
Skúli var okkur afar kær og er
sárt saknað. Guð geymi þig.
Vinir í Giljaseli 7.