Morgunblaðið - 31.05.1998, Blaðsíða 11

MORGUNBLAÐIÐ
SUNNUDAGUR 31. MAÍ 1998 11
Reykjavík, síðasta vetrardag, 1998
Hr. bankastjóri
Sverrir Hermannsson
Einimel 9
107 Reykjavík
Kæri Sverrir:
Það hefur hryggt mig að verða vitni að því þessa síðustu daga, hvemig ráðist heíur verið
að bankastjórum Landsbankans án þess þeim gæfist kostur á að svara fyrir sig, a.m.k.
ekki á þeim vettvangi þar sem orrahríðin stóð og máium sýndist ráðið til lykta.
Meðan þetta gemingaveður gekk yfir gat ekki hjá því farið að hugur minn hvarflaði til
fyrra hluta þessa áratugar, þegar Landsbankinn - undir þinni forystu - veitti Sambandi
íslenskra samvinnufélaga þann stuðning sem dugði til að greiða um 14 miljarða af
erlendum og innlendum skuldum. Ef þessi stuðningur hefði ekki komið til er hætt við að
hinar miklu eignh Sambandsins hefðu farið fyrir lítið - "dreifst út um öll jarðarból" - eins
og þú komst einhveiju sinni að orði. Er þess nú skemmst að minnast að skuldabréf úr
þrotabúi uppi á Skaga, 80 mkr að nafnverði og sagt í skilum, var selt á uppboði á 1/16
part af einu prósenti nafitverðs. Sýnir þetta nýlega dæmi, hvemig meiri háttar eignir geta
farið fýrir lítið, þegar ráðist er í uppboð af miklu kappi en lítilli forsjá.
Þegar sagan verður rituð er það trú mín að niðurstaðan verði sú að stuðningur
Landsbankans við skuldaskil Sambandsins sé eitthvert mesta þurflarverk sem unnið hefur
verið í hinu íslenska bankakerfi. Lykilatriði í rnálinu öllu vom giftusamleg skil við hina
erlendu viðskiptabanka. Hefðu þeir orðið fyrir stórfelldu tjóni fer varla hjá því að
lánshæfnismat íslands hefði beðið varanlegan hnekki. Nú berast af því fréttir á nokkurra
mánaða ffesti að lánshæfniseinkunn lands og þjóðar fari hækkandi.
Það er von mín að þeirri orrahríð, sem nú stendur yfir, megi sem fyrst linna og að menn
beri þá gæfu til að festa augu sín og orðræðu við þá hluti sem máli skipta en síður við hitt
sem á sjó er dregið í vafasömum tilgangi.
Með alúðarkveðjum,

ÉG HEFI fengið margar góðar kveðjur að undanförnu, segir Sverrir, en
einna vænst þótti mér um þetta bréf, sem birtist hér með leyfi sendanda.
sig: Við skulum ná Sverri Hermannssyni í
þessu máli! Viðbrögð þessa embættismanns
minna dálítið á vinnubrögð ríkisendurskoð-
anda núna,“ segir Sverrir.
Samvinnubankinn
yfírtekinn
„Eg tek við Sambandsmálum 1. janúar
1989, þegar Helgi Bergs hverfur frá störfum
í bankanum. Eftir það voru þau á minni
könnu, þar til á enda voru kljáð,“ segir
Sverrir. „Þó ég tali um mig í 1. persónu, var
auðvitað allt í samráði við bankastjómina,
sem gert var í málum. Eg er að tala um mál
sem ég hafði yfírumsjón með og stjómaði
ásamt mínum mönnum. Þar er sérstaklega
til að nefna Jakob Bjamason, sem bar hitann
og þungann af þessu SÍS-máli, ásamt með
Hermanni Eyjólfssyni og Birgi Magnússyni.
Þessum mönnum á bankinn mesta skuld að
gjalda vegna þess sem þeim tókst að vinna.
Við bragðum meira að segja á það ráð að
koma þeim fyrir í sjálfu Sambandshúsinu til
þess að vinna að uppgjörsmálunum, því að
ýmislegt var óljóst þegar við komum að.“
Fljótlega eftir að Svemir tók við málum
Sambandsins hófst umræða um kaup á Sam-
vinnubanka, sem Sverrir taldi afskaplega
mikilvægt vegna stöðu Sambandsins. „Það
var mikið hitamál í bankaráði, þai’ sem ýmsir
bankaráðsmenn beittu sér af mikilli hörku
gegn því máli. Eg þarf ekki að rifja upp póli-
tíkina, þar sem hann sagði einhvem tíma á
áramótum, Þorsteinn Pálsson, formaður
Sjálfstæðisflokksins, að ég væri að bera pen-
inga skattborgaranna í SIS. Það ætla ég
ekkert að rifja upp, enda náttúralega allt
með sama brag hjá honum.
Þetta heppnast samt og auðvitað var eitt
af því sem vakti manni hroll staða SIS við
Samvinnubankann. A málum Samvinnu-
bankans hafði Geir Magnússon haldið af
miklum skörungsskap og ekki látið SIS-
forystuna hafa þar lausan tauminn. Eg á nú
helst von á því að harka hans í því, að láta
ekki pólitík hafa of mikil áhrif á sig í
bankastörfum Samvinnubankans, hafi hon-
um verið borguð með því að hann var ekki
gerður að bankastjóra Landsbankans þeg-
ar Valur heitinn Arnþórsson féll frá. En
það er framsóknarmennska sem aðrir geta
lagt útaf og ég hirði ekki um í þessu
spjalli.“
Uggvænlegar fréttir
í laxveiðiferð
Sverrir segir að fram að þessum tíma hafi
Samband íslenskra samvinnufélaga aldrei
verið beðið um greinargerð fyrir einu né
neinu í Landsbankanum. „Það var haldið
opnum hlaupareikningi sem stóð í mörgum
milljörðum króna og enga greinargerð var
beðið um frá SIS um eitt né neitt. I bankann
vantaði upplýsingar um mjög veigamikla
skuldaþætti Sambandsins,“ segir Sverrir.
„Við höfðum boðið í laxveiði í Vatnsdalsá
mjög þekktum manni, sem hét Chips
Keswick og var aðaleigandi og stjórnarfor-
maður í Hambros Bank í London. Hann var
seinna aðlaður og hét þá Sir Chips. Um mið-
nætti aðfaranótt 20. júlí 1990 setur hann á
tölu við mig og Val heitinn Arnþórsson.
Hann vill tala um SÍS. Segir að hann trúi að
við höfum kannski verið sömu skoðunar og
aðrir viðskiptabankar Sambandsins að upp-
áskrift þess á lán væri eins og það væri ís-
lenska ríkið sjálft. Slíks trausts hefði Sam-
bandið notið og menn þeirrar skoðunar að
þetta væri óbifanlegur jarðfastur drangur
sem aldrei mundi láta á sjá. Hann sagðist
hafa sannfærst um næstum allt aðra skoðun.
Hann hefði kynnt sér að Sambandsskrif-
stofan í London hefði tekið að láni, sem
Landsbankanum var ókunnugt um, 25 millj-
ónir punda. Þar af rúman helming hjá
Hambros Bank. Hann hafði sannfærst um
að Sambandið væri ekki borgunarfyrirtæki
fyrir þessum skuldum og rakti í ítarlegu
máli sína skoðun á þessu og sagðist vilja
vara stórlega við framhaldinu. Það ræki
mjög fljótt að því að erlendir bankar, með
Hambros í broddi fylkingar, myndu ganga
að Sambandinu.
Ég ætla ekkert að lýsa vonbrigðum mín-
um, undrun og ótta að þessum upplýsing-
um fengnum. Að vísu höfðum við haft grun
um að ekki væri allt sem skyldi, en að
heyra þetta eindregna álit sett svona fram
vakti mér mikinn ugg. Valur heitinn lét á
engu bera. Hefur hann trúlega, sem fyrr-
verandi formaður Sambandsins í mörg ár,
gert sér grein fyrir að hér var ekki allt með
felldu.“
Sverrir segir þetta annað dæmi um gagn-
semi þess að bjóða fjármálamönnum til lax-
veiða. „Raunar er ótrúlegt þetta upphlaup
gegn laxveiðum á íslandi. Ef ég þyrfti mjög
á því að halda að snúa einhverjum til vegar
við mig, eða afla mér stuðnings einhvers, og
mér lægi lífið við, þá myndi ég fyrst grípa til
þess ráðs að bjóða honum til laxveiða í fal-
legri íslenskri á. Ekkert er árangursríkara
og er ég þó ekki að tala um nein mútumál í
því sambandi. Nú er fólk haldið hinu fyrir
framgang þessa upphlaupslýðs í landinu með
Jóhönnu Sigurðardóttur í broddi fylkingar."
Lánstraustið í hættu
Sverrir segir að sér hafi verið það ljóst að
það varð að hindra að erlendir bankar segðu
upp lánunum og gengju að SÍS. „Þá hefðum
við misst stjórn á öllum málum. Við vissum
þá um hvernig Mikligarður gekk. Það vora
tóm Pótemkin-tjöld í raun og vera sem þar
vora reist. Verslunarþáttur Sambandsins
hafði um ótal ár verið rekinn með hrikalegu
tapi og peningum smalað saman frá öðram
þáttum sem gátu gengið, eins og skipaþætt-
inum og fleira, öllu smalað saman til þess að
borga tap verslunarþáttar Sambandsins.
Þess vegna var það að Landsbankinn
skrifaði „Letter of Support“ (stuðningsyfir-
lýsingu) til alh-a þessara, mig minnir níu
banka í Vestur-Evrópu, og þannig fengum
við frest. Þetta var ekki ábyrgðarbréf, þótt
bankamir litu svo á, en eitt lá fyrir: Lands-
bankinn varð að kappkosta að borga þessar
skuldir, því þar reið á lánstrausti Islands útá
við. Ef þarna hefði illa farið og þeir tapað
þessum peningum, ætla ég ekkert að ráða í
hvaða ólukka hefði yfir okkur dunið með
stórversnandi lánakjöram erlendis. Þetta
varð að vera fyrsta viðbragðið og við fengum
ráðrúm til þess að vinna að lausn þessara
Ljósmynd/Morgunblaðið
BLAÐAMANNAFUNDUR var haldinn
þegar Hömlur hf, eignarhaldsfélag Lands-
bankans, yfirtók eignir Sambandsins hinn
11.11.1992. F.v. Sigurður Markússon,
stjómarformaður Sambandsins, Sverrir
Hermannsson bankastjóri og Jakob
Bjamason, framkvœmdastjóri Hamla hf.
risavöxnu vandamála.“
Ungu mennimir þrír úr Landsbankanum
settust að í höfuðstöðvum Sambandsins við
Kirkjusand og unnu verk sín frábærlega, að
sögn Sverris. „Þetta var fyrst og fremst
þeirra verk. Mitt hlutverk var að veita þeim
umboð og vera þeirra bakhjarl í málunum.
En til enda vora þeir burðarásarnir að ég vil
kalla. Svo reyndist áfram í öllum málum að
þar reyndist Jakob mér slíkur framkvæðis-
maður og forkur að honum á ég meira upp
að inna í starfi mínu í Landsbankanum en
nokkram öðram manni. Og bankinn honum
fyrir verk hans.“
Bankinn tapar ekki
Sverrir hóf því næst viðræður við Guðjón
heitinn B. Olafsson, framkvæmdastjóra
Sambandsins. „Guðjón hafði sest í þetta bú í
þeirri sælu vissu að hann væri að setjast yf-
ir hálft konungsríkið,“ segir Sverrir. „Én
honum var það auðvitað ljóst við sölu Sam-
vinnubankans að hér þurfti að grípa til
margháttaðra úrræða. En allt að einu, þá
lifði hann í þeirri von að ekki þyrfti að koma
til svo gagngerðs uppskurðar eða slita Sam-
bandsins eins og raun varð á. Hann var þá
tekinn sjúkdómi þeim sem leiddi hann til
bana. Þetta var frábær maður, hafði enda
sýnt það í fyrri verkum sínum hjá Sam-
bandinu á öðrum löndum, að hann var af-
bragðs maður.“
Sverrir segir að þeir Sigurður Markús-
son, sem þá var tekinn við formennsku í
Sambandinu, og varaformaðurinn Þorsteinn
Sveinsson á Egilsstöðum, hafi verið raun-
sæjastir forystumanna Sambandsins á stöð-
una. Þeir hafi í raun ráðið úrslitum um upp-
gjörsleiðina sem var valin. „Þessi aðferð,
sem var viðhöfð, hún bara slapp í ,gegn í
Sambandsstjórn með einu atkvæði. Ég held
ég muni það rétt að það hafi verið fimm at-
kvasði gegn fjóram,“ segir Sverrir.
„I öllu starfinu að þessu uppgjöri, þessu
óskaplega starfi og mikilvæga, var Sigurður
af hálfu þeiraa Sambandsmanna burðarás-
inn. Eins og sjá má af því bréfi sem hann
skrifaði mér nýlega, gerir hann sér grein
fyrir því að óhjákvæmilegt var að vinna þessi
verk eins og unnin vora. Aðrir, sem hjá
stóðu, töldu að ég væri hér í pólitískum of-
sóknarerindum! Það var fjarri öllu lagi. Ég
sem missi nú ekki oft svefns hafði and-
vökunætur vegna allra þeirra sem mundu
missa atvinnuna vegna þessara aðgerða, sem
óhjákvæmilegt var að viðhafa. Ef ég ber ugg
í brjósti útaf einhverju þá er það af atvinnu-
leysi.“
Sverrir segir að þegar upp var lagt hafí
verið talið að Landsbankinn gæti tapað allt
að þrjú þúsund milljónum króna á gjaldþroti
Sambandsins, að Miklagarði og Verslunar-
deildinni meðtöldum. Nú segir hann að þetta
mat hafi líkega verið byggt á of lítilli þekk-
ingu á öllum innviðunum.
„í dag er staðan reyndar sú að ég held að
Landsbankinn sé kominn yfir strikið, vegna
eigna eins og Regins, Aðalverktaka, Holta-
garða og Samskipa sem bankinn komst frá
nýlega," segir Sverrir. „Landsbankinn er að
minnsta kosti á sléttu og mun hafa af þessu
ágóða þegar upp verður staðið."