Morgunblaðið - 25.04.1999, Blaðsíða 27

MORGUNBLAÐIÐ
SUNNUDAGUR 25. APRÍL 1999 27
Sveitarfélagið
Árborg með mörg
járn í eldinum
Bíllaus dagur
og friðland
fyrir fugla
* .
IBUAR Arborgar eru hvattir til
að skilja bílinn sinn eftir heima
á Degi umhverfisins og til að
auðvelda eftirleikinn býður sveitar-
félagið upp á ókeypis akstur á milli
þéttbýlisstaðanna, Stokkseyrar,
Eyrarbakka og Selfoss. Að sögn
Snorra Sigurfinnssonar, umhverf-
isstjóra Arborgar, hafa heimamenn
skipulagt mikla dagskrá fyrir al-
menning, en gefa sér þó jafnframt
tíma til að skipuleggja framtíðina,
eins og hugmyndir um fríðland
fugla í nágrenni Eyrarbakka bera
vitni um.
„Við viljum hafa Dag umhverfis-
ins bíllausan, ef þess er nokkur
kostur,“ segir Snorri. „Þetta ger-
um við til að fólk leiði hugann að
menguninni, sem farartækin valda.
Við finnum kannski ekki fyrir
þeirri mengun sjálf, en við verðum
að hugsa hnattrænt. Mengun í
heiminum er mjög mikil og okkur
ber að leggja okkar af mörkum til
að draga úr henni.“
Umhverfisnefnd og íþrótta- og
tómstundanefnd Árborgar hafa
skipulagt þrjár fræðslu- og ör-
nefnagöngur fyrir almenning,
Stangveiðifélag Selfoss býður upp
á silungsveiði í Ölfusá, almenning-
ur getur fengið létta kennslu í golfi
eða skokkað saman. „Þetta er
grunnur starfseminnar í Arborg á
Degi umhverfisins, að vekja at-
hygli á mengun og hvetja til úti-
vistar,“ segir Snom.
Arborg býr að ýmsum nátt-
úruperlum. „Fjaran öll, frá Ölf-
usárósum að Baugsstaðavita fyrir
neðan Stokkseyri er á Náttúra-
minjaskrá," segir Snorri. „Þama er
fjölskrúðugt fuglalíf og fjaran er
vinsælt útivistarsvæði."
Samstarf við
Fuglaverndarfélagið
Fyrst minnst er á fugla er vert
að geta næsta stórverkefnis Ar-
borgar í umhverfísmálum. Sam-
starf hefur komist á milli sveitarfé-
lagsins og Fuglaverndarfélags Is-
lands, með það fyrir augum að
vernda stórt friðland fugla vestan
við Eyrarbakka, upp með Ölfusá.
Þetta er 400 hektara svæði, sam-
kvæmt aðalskipulagi sveitarfélags-
ins, en heimamenn ætla að einbeita
sér að hluta þess svæðis til að
byrja með og vonast til að það
komist síðar á Náttúraminjaskrá.
„Við viljum gera svæðið að úti-
vistarsvæði íýrir almenning, sér-
staklega áhugafólk um fuglalíf,"
segir Snorri. „Við ætlum að leggja
göngustíga um svæðið, koma þar
upp upplýsingaskiltum og reisa
sérstaka turna, þar sem fólk getur
falist og fylgst með fuglunum. Við
eram þegar byrjuð á stígunum og
ætlum að byrja öflugt kynningar-
starf í vor. Það líða þó eflaust
nokkur ár þar til svæðið verður
komið í endanlega mynd.“
Snorri segir að Árborg og
Fuglaverndarfélagið hafi leitað til
erlendra sérfræðinga, til að
tryggja að uppbygging svæðisins
verði með sem bestum hætti. „Við
ætlum að byggja þetta upp á vís-
indalegum grunni, með nákvæm-
um mælingum á grannvatnsstöðu
og breytingum á gróðurfari. Við
eigum líka von á góðum gestum í
vor, fulltrúum frá Konunglega
breska fuglaskoðunarfélaginu.
Innan vébanda félagsins er um ein
milljón manns, ákafir fuglaskoðað-
ar sem ferðast gjarnan langar
leiðir til að skoða fugla í náttúru-
legu umhverfi sínu. Uppbygging
friðlandsins getur því skapað
mikla möguleika í ferðamálum
fyrir sveitarfélagið."
íslensk náttúra er
fjöregg efnahagslífs
IJANÚAR síðast-
liðnum samþykkti
ríkisstjórnin tillögu
mína um að 25. apríl
skyldi ár hvert vera til-
einkaður umhverfinu. I
dag er því í fyrsta sinn
haldið upp á Dag um-
hverfisins hér á landi.
U mhverfisráðuneytinu
hefiir verið tilkynnt um
fjölmarga viðburði af
þessu tilefni víða um
land á vegum skóla,
sveitarfélaga, stofnana
og félagasamtaka. Sjálft
hyggst ráðuneytið nota
daginn til að afhenda
árlegar viðurkenningar
til íýrirtækja og fjöl-
miðla, sem sérstaklega hafa sinnt
umhverfismálum.
Fjöldi viðburða og jákvæð við-
brögð styrkja mig í þeirri trú að
hugmyndin um að tileinka einn dag á
ári umhverfísmálum hafi verið tíma-
bær. Segja má að stóraukin umræða
og áhugi almennings á umhverfis-
málum á síðustu árum sé eitt og sér
næg ástæða til þess að halda upp á
sérstakan Dag umhverfisins.
Engu að síður má velta fyrir sér
tilgangi slíks dags og hvort tileink-
anir af þessu tagi hafi eitthvert gildi.
Ég tel vissulega að svo sé. Kannski
er best að rökstyðja þá skoðun með
því að bera Dag umhverfisins saman
við Dag íslenskrar tungu, sem öðlast
hefur fastan sess.
Náttúran
og tungan
Segja má að tvennt sé grundvöllur
þess að íslensk þjóð byggi þetta
land. Annars vegar sækjum við lífs-
björg í auðlindir lands og sjávar,
hins vegai- sækjum við lífsfyllingu í
íslenska menningu. Fjöregg ís-
lenskrar menningar er íslensk
tunga, sem tengir okkur við söguna
og bókmenntaarfmn og
gerir okkur að þjóð á
meðal þjóða. Dagur ís-
lenskrar tungu minnir
okkur á þessa stað-
reynd og það eykur
gildi hans til muna að
hann er tengdur nafni
Jónasar Hallgrímsson-
ar, þess manns sem átti
hvað mestan þátt í að
hefja menningararf
okkar til vegs á ný á
erfiðu skeiði Islands-
sögunnar.
Islensk náttúra er
fjöregg efnahagslífs í
landinu. Auðsæld okkar
byggist öðru fremur á
gjöfulum fiskimiðum við landið. Fall-
vötn og jarðhiti sjá okkur fyrir 2/3
hlutum orkuþarfar. Náttúrufegurð
landsins laðar að vaxandi fjölda er-
lendra ferðamanna. Auðlindir jarð-
vegs og gróðurs eru undirstaða
byggðar í stórum hluta landsins og
tryggja, ef rétt er á haldið, að land-
búnaður geti áfram verið ein af aðal-
atvinnugreinum landsmanna.
Þetta eru alþekkt sannindi, en við
megum aldrei líta á það sem sjálfgef-
ið að við búum að þessum náttúru-
gæðum um aldur og eilífð. Birki-
skógar landsins eru að mestu horfnir
fyrir tilverknað mannsins og jarð-
vegseyðing er líklega sú mesta í
Evrópu. Síldin hrundi á sjöunda ára-
tugnum og þorskstofninum fór hrak-
andi þar til vísindaleg veiðistjórnun
var tekin upp í áfóngum nú á síðasta
fimmtungi aldarinnar. Fáar þjóðir
fmna fyrir því með jafn beinum og
afdrifaríkum hætti og íslendingar ef
við misbjóðum náttúrunni.
... en niðjunum til skaða“
Um líkt leyti og Jónas Hallgríms-
son og Fjölnismenn hvöttu Islend-
inga til þess að hefja nýja framfara-
sókn til mennta og menningar voru
íslenskir vísindamenn að byrja að
skoða náttúru landsins með frjálsa
hugsun og þekkingu upplýsingarinn-
ar að vopni. Sveinn Pálsson land-
læknir var fyrsti maðurinn sem
Guðmundur
Bjarnason
Það er von mín,
segir Guðmundur
Bjarnason, að
Dagur
umhverfisins nái
að festa sig í sessi
sem vettvangur
fyrir fræðslu og
skoðanaskipti um
umhverfismál.
brautskráðist sem nátt-
úrufræðingur í Dana-
veldi og hugsanlega var
hann fyrsti maðurinn í
Evrópu sem bar þá
lærdómsgráðu. Slíkum
brautryðjanda buðust
lítil efiii til að stunda
fræði sín í afskekktasta
og kannski fátækasta
landi álfunnar, en skrif
hans bera vitni um inn-
sæi hans, m.a. ritaði
hann nafn sitt á blað
vísindasögunnar sem
fyrsti maðurinn sem
lýsti eðli skriðjökla í
riti.
Sveinn Pálsson varef
til vill einnig fyrsti Is-
lendingurinn sem vakti máls á þeirri
hugsun, sem í dag gengur undir
nafninu „sjálfbær þróun“. Lítum á
lýsingu hans á Hallormsstaðarskógi,
sem ber vitni kjarnyrtri ísiensku og
skilningi á gróðureyðingunni, sem
var löndum hans flestum lokuð bók á
þessum tíma: „Skógurinn í kringum
Hallormsstað er líklega besti skógur
landsins nú á tímum. Vegurinn gegn-
um hann líkist víða fógrum trjágöng-
um, þar sem trjákrónumar mætast
svo hátt yfir höfði manns að naum-
lega verður til þessa seilst af hest-
baki með svipunni. En það mun fara
líkt með þetta fagra hérað og önnur
skóglendi á íslandi, hinum liðnu til
ævarandi skammar en niðjunum til
skaða, að því verður eytt. Hvarvetna,
en einkum þó á Hallormsstað og inn-
ar í dalnum eru hinir ömurlegustu
vígvellir. Hér eru hin fegurstu birki-
tré höggvin sem hráviði, en þó ekki
frá rótum heldur standa nálægt
faðms bútar eftir af stofnunum, svo
að svæðið líkist dánarheimum með
stirðnuðum, standandi hvítum vof-
um.“
Sveinn skrifaði amtmanni og
krafðist aðgerða til bjargar skógin-
um. Hann talaði iýiTr
daufum eyrum, en
niðjar Sveins sneru
vöm í sókn um síð-
ustu aldamót, þegar
skipulagt starf hófst
við að stöðva landeyð-
ingu og græða upp
sanda og örfoka land.
Það starf stendur enn
yfir í dag og þó mikið
hafi áunnist er enn
mikið verk óunnið.
Verkefni okkar á
sviði umhverfismála
eru jafnframt orðin
margþættari og
flóknari. Við þurfum
------------ að standa vörð um
náttúruperlur okkar, fiskistofna,
ómengað vatn og loft, ósonlagið og
fjölbreytni lífríkisins. Til þess þarf
ekki aðeins vísindamenn, sérfræð-
inga og stjórnmálamenn, heldur þarf
að ríkja almennur skilningur á lög-
málum náttúrunnai- og mikilvægi
þess að ganga ekki á höfuðstól henn-
ar, heldur að læra að lifa á vöxtun-
um. Við berum öll ábyrgð á umhverfi
okkar og velferð komandi kynslóða.
Dagur umhverfisins er tengdur
minningu Sveins Pálssonar á sama
hátt og Dagur íslenskrar tungu er
tengdur minningu Jónasar Hall-
grímssonar og er haldinn í fýrsta
sinn nú þegar 237 ár eru liðin frá
fæðingu Sveins. Dagurinn er þó ekki
fýrst og fremst tilefni til að líta um
öxl, heldur miklu fremur til framtíð-
ar. Hvernig getum við notað gæði
náttúrunnar þannig að það verði
okkur til góðs en niðjunum ekki til
skaða? Það er von mín að Dagur um-
hverfisins nái að festa sig í sessi sem
vettvangur fyrir fræðslu og skoðana-
skipti um umhverfismál og að skólar,
félagasamtök og aðrir noti það tæki-
færi sem dagurinn býður upp á til að
vekja menn til umhugsunar.
Fjöreggið sem okkur er ætlað að
skila til framtíðarinnar er brothætt,
en með þekkingu og vilja munum við
ná að varðveita það um ókomna tíð.
Höfundur er umhverfísráðherra.
Sumarleyfi í eina viku
Gistingu á Sol Dorio í íbúð m. einu svefnherbergi,
miðað við 2 fullorðna og 2 börn 2ja-11 ára.
Innifalið: Flug, gisting í 1 viku, allir flugvallarskattar
ogferðirtil og fráflugvelli erlendis.
Sumarleyfi í eina viku
MallorcaBBI
ánann
Gistingu á Pil Lari Playa í íbúð m. einu svefnherbergi,
miðað við 2 fullorðna og 2 börn 2ja-11 ára.
Innifalið: Flug, gisting í 1 viku, allir flugvallarskattar
og ferðir til og frá flugvelli erlendis.
Sumarleyfi í eina viku
Dammör
BILLUND
Innifalið: Fiug til Billund, bílaleigubfll í Aflokki
með ótakmörkuðum kílómetrafjölda í 1 viku og
allir flugvaliarskattar.
(800 7722)
Flugfargjald til Mílanó 28.260 kr*
Flugfargjald til Danmerkur, Billund 27.900 kr*
Flugfargjald til Portúgal 28.700 kr*
Flugfargjald til Mallorca 30.380 kr*
*Gildir í beinu flugi til ofangreindra staða.
Innifalið: Flug og flugvallarskattar. Greiðsla með
Atlasávísun er þegar reiknuð inn í verðið.
Faxafeni 5 • 108 Reykjavík • Sími 568 2277 • Fax 568 2274 Netfang plusf@plusferdir.is • Veffang www.plusferdir.is
Akranes Dalvík Selfoss
Kirkjubraut 3 Júlíus Snorrason Suðurgarður hf., Austurvegi 22
S: 431 4884-Fax: 431 4883 S: 466 1261 S: 4821666 «Fax: 482 2807
Borgames Akureyri Vestmannaeyjar
Vesturgarður, Borgarbraut 61 Ráðhústorg 3 Eyjabúð, Strandvegi 60
S:437 1040 *Fax: 437 1041 S: 462 5000 «Fax: 462 7833 Sími 481 1450
ísafjörður Egilsstaðir Keflavík
Vesturferðir, Aðalstræti 7 Ferðaskrifstofa Austurlands Hafnargötu 15
S: 456 5111« Fax: 456 5185 S: 471 2000 -Fax: 471 2414 S: 421 1353 -Fax: 421 1356
Sauðárkrókur Höfn Grindavík
Skagfirðingabraut 21 Jöklaferðir, Hafnarbraut Flakkarinn, Víkurbraut 27
S: 453 6262/896 8477 • Fax: 453 5205 S: 478 1000-Fax: 478 1901 S: 426 8060-Fax: 426 7060
Fréttir á Netinu & mbl.is
AL.LTAf= €=ITTH\fA£J A/ÝT7