Morgunblaðið - 15.06.1999, Blaðsíða 30

30 ÞRIÐJUDAGUR 15. JÚNÍ 1999
ERLENT
MORGUNBLAÐIÐ
Koma friðargæsluliðs NATO til Kosovo
Arásir, eyði-
legging og
brosandi börn
Mikill óróleiki er nú innan Kosovo-héraðs
eftir að friðargæslusveitir NATO héldu
innreið sína um helgina. Hafa sveitirnar
orðið fyrir aðkasti og beinast áhyggjur
manna nú að því að vera NATO í héraðinu
kalli á vaxandi togstreitu fólks af
serbnesku og albönsku bergi brotins.
Pristina, Brussel, Pnzren. AFP, AP, Reuters, The Daily Telegraph.
ÚSUNDIR hermanna Atl-
antshafsbandalagsins
(NATO) hafa streymt inn í
Kosovo-hérað undanfama sólar-
hringa og hafa þar með tekið völdin
í héraðinu í sínar hendur. En senn
rennur út frestur sá sem Slobodan
Milsosevic Júgóslavíuforseta var
gefinn til að skipa hersveitum sín-
um að halda á brott frá héraðinu.
Innreið friðargæsluliðsins hefur
ekki gengið snurðulaust fyrir sig. Á
sunnudag urðu þýskar sveitir fyrir
skotárás frá Serbum í bænum
Prizren í suðurhluta Kosovo. Síðan
aðgerðin hófst, aðfaranótt laugar-
dagsins, hafa fimm Serbar fallið
fyrir hendi friðargæsluliða. Hefur
innreið friðargæsluliðsins vakið
blendnar tilfinningar meðal þeirra
Serba og Kosovo-Albana sem fyrir
eru í héraðinu.
Um 1.200 bandarískir landgöngu-
liðar héldu inn í Kosovo frá Ma-
kedóníu í dögun í gær og sveit ítal-
skra hermanna réðst einnig til inn-
göngu um sama leyti frá borginni
Pec og bætti verulega við fjölda
hermanna KPOR friðargæsluliðs-
ins. Fyrir voru breskar, þýskar og
franskar hersveitir í héraðinu, auk
rússnesku hersveitarinnar, um 200
hermanna, sem aðsetur hefur á
flugvelli borgarinnar. Á blaða-
mannafundi Michaels Jacksons,
hershöfðingja og yfirmanns friðar-
gæsluliðsins í Kosovo, í Pristina í
gær kom fram að liðssafnaður
NATO í héraðinu væri samkvæmt
áætlunum. Sagði Jackson að alls
hefðu um 14.000 NATO-hermenn
komið til héraðsins á undangengn-
um tveimur sólarhringum. Sagðist
hann jafnframt ekki hafa áhyggjur
af því að Serbar mundu ekki fara
eftir skilyrðum þeim sem NATO
hafi sett júgóslavneskum stjórn-
völdum. Pá kom fram á fundinum
að liðsmenn Frelsishers Kosovo
(UCK) yrðu afvopnaðir í samræmi
við eigin yfirlýsingar frá því í liðinni
viku. „Þeir munu þurfa að standa
við loforð sín. Ég ætlast til þess af
þeim að þeir sýni ábyrgð,“ sagði
Jackson í gær.
Friðargæslusveitir
taka sér stöðu
í gær stóðu enn deilur um það
hver ætti að fara með stjómina á
flugvellinum í Pristina, héraðshöf-
uðborg Kosovo, þar sem rússneska
hersveitin er sem réðst til inngöngu
á undan friðargæsluliði NATO á að-
faranótt laugardags. Hefur sveitin
hreiðrað um sig á flugvellinum en
þar var fyrirhugað að stjómstöð
KFOR friðargæsluliðsins ætti að
vera. Hafa stjórnendur KFOR nú
sett upp bráðabirgðastjómstöð í
suðurhluta borgarinnar.
Michael Jackson hershöfðingi
sagði í gær að hann stæði ekki í
„landvinningastríði við Rússa“ og
Jamie Shea, talsmaður NATO,
sagði í Bmssel í gær að flugvöllur-
inn væri ekki mikilvægur á þessu
stigi málsins. Bill Clinton Banda-
ríkjaforseti og Borís Jeltsín Rúss-
landsforseti ræddust við í síma um
málið á sunnudag og komust að
þeirri niðurstöðu að þeir skyldu láta
herforingja NATO og Rússlands
leysa þann ágreining sem uppi væri.
rT •'ir f
fr h I f;
Reuters
KOSOVO-SERBAR flúðu hundruðum saman frá stærri borgum Kosovo-héraðs í úrhellisrigningu í gær.
Reuters
UNG stúlka af albönskum ætt-
um fagnar komu breskra her-
manna til Pristina.
AP
ALBANAR og Kosovo-AIbanar hópuðust saman á götum Kukes í Al-
baniu og fögnuðu er þýskar friðargæslusveitir voru á leið til Kosovo
sl. sunnudag.
Enn hefur ekki verið samið um
hvert framtíðarhlutverk Rússlands
verður innan hins alþjóðlega friðar-
gæsluliðs en talið er að um það
verði samið á næstu dögum. Líkleg-
ast sé að notast verði við svipað
form og verið hefur í Bosníu síðan
1995. David Scanlon, yfirliðsforingi
og talsmaður SFOR friðargæslu-
sveitanna í Bosníu, sagði í gær að
miklar líkur væru á að yfir 100
manna rússnesk friðargæsluliðs-
sveit frá Bosníu muni færa sig yfir
til Kosovo „í dag (mánudag) eða á
morgun (þriðjudag)." Um 1.350
manna friðargæslulið rússneska
hersins starfar í Ugljevik í norður-
hluta Bosníu undir merkjum
SFOR-liðsins en lýtur þó ekki
beinni stjórn SFOR.
Herflutningalest brynvarðra
vagna og um 1.200 manna banda-
rísks herliðs fór yfir landamæri Ma-
kedóníu og Kosovo við bæinn
Kacanik í dögun í gær. Bandarísku
hermennimir tóku við stjóm svæð-
isins umhverfis bæinn úr hendi
breskra hersveita er þangað komu á
laugardag. Hluti bandaríska her-
liðsins leitaði skjóls við þjóðveginn
til Pristina vegna skothríðar er
heyrðist koma úr húsabyggð um
500 metra hjá. f ljós kom að skot-
Deila Rússa og NATO um fyrirkomulag friðargæslu í Kosovo enn óleyst
Óljóst hver fer með
völdin í Moskvu
The Daily Telegraph
ÞRÁTT fyrir viðræður Borísar
Jeltsíns Rússlandsforseta og Bills
Clintons Bandaríkjaforseta á sunnu-
dag er deilan milli NATO og Rússa
um fyrirkomulag friðargæslu í
Kosovo enn óleyst. Leiðtogamir
komu sér þó saman um að herfor-
ingjar NATO og Rússa myndu eiga
fund sem fyrst til að leita lausnar, og
ráðgerðu þeir að ræða aftur saman í
síma í gær. í erlendum dagblöðum í
gær var víða leitt að því getum að
samkomulag myndi ekki nást fyrr en
Clinton og Jeltsín hittast á leiðtoga-
fundi G-8 hópsins, sjö helstu iðnríkja
heims og Rússa, í Köln um næstu
helgi, en jafnframt veltu stjómmála-
skýrendur því fyrir sér hver færi í
raun með völdin í Moskvu.
Vandinn felst í því að Rússar
leggja ríka áherslu á að Sameinuðu
þjóðimar fari með yfirstjóm friðar-
gæslu í Kosovo, en ekki NATO. Hafa
þeir verið tregir til að fallast á að
rússneskar hersveitir lúti stjórn
heija Atlantshafsbandalagsins, og
hafa látið í ljós kröfur um að fá um-
sjón með eigin friðargæslusvæði í
Kosovo, eins og fimm NATO-ríki
hafa. Yfirmenn NATO hafa hins veg-
ar lagt áherslu á nauðsyn þess að
friðargæslusveitir í Kosovo lúti einni
stjóm, og segja það óhugsandi að
Rússar fái umsjón með eigin svæði í
héraðinu, enda myndi það leiða til
skiptingar þess.
Innreið 200 manna rússneskrar
hersveitar í Kosovo seint á föstu-
dagskvöld, á undan friðargæsluliði
NATO (KFOR), flækti málið enn
frekar. Hersveitin tók sér þar að
auki stöðu við flugvöllinn í héraðs-
höfuðborginni Pristina, þar sem
NATO hafði ráðgert að hafa höfuð-
stöðvar sínar. Samningamenn
NATO og Rússa sátu sveittir á fund-
um alla helgina til að leita lausnar á
málinu. Strobe Talbott, aðstoð-
aratanríkisráðherra Bandaríkjanna,
og Igor Ivanov, utanríkisráðherra
Rússlands, áttu árangurslausan fund
um málið á sunnudag.
NATO sýnir „ýkta kurteisi“
Fréttaskýrendum ber saman um
að viðbrögð NATO við þessu frum-
hlaupi Rússa hafi einkennst af
„ýktri kurteisi“, jafnvel eftir að
rússneskir hermenn komu fyrir
brynvörðum vögnum til að hindra
för herbíla KFOR inn á flugvallar-
svæðið. Madeleine Albright, utan-
ríkisráðherra Bandaríkjanna, sagði
í viðtali við NBC-sjónvarpsstöðina
að ekki væri ástæða til að gera mik-
ið úr aðgerðum Rússa, þrátt fyrir að
þær stönguðust á við skuldbinding-
ar stjórnvalda í Moskvu, enda væru
aðeins um 200 rússneskir hermenn í
Kosovo á móti 10-15 þúsund mönn-
um undir stjórn NATO. Kvaðst hún
telja að Jeltsín hefði fulla stjórn á
atburðum, en að herinn hefði hlaup-
ið á sig. Sagði hún að málið væri í
„réttum farvegi“.
Háttsettir embættismenn Banda-
ríkjastjómar tóku í sama streng, og
Jamie Shea, talsmaður NATO, full-
yrti að það væri „engin ögran“ fólgin
í hegðun Rússa. Hann sagði að
NATO hefði í raun aldrei haft auga-
stað á flugvellinum. Yfirmaður her-
afla NATO í Kosovo, Sir Michael
Jackson, hefði í upphafi bent á hann
sem heppilega bækistöð, en að her-
foringjar væra nú að kanna aðra
kosti.
Af fullyrðingum ýmissa Rússa má
á hinn bóginn ráða að aðgerðimar
aðfaranótt laugardags hafi verið til
þess ætlaðar að sýna að Rússar ætl-
uðu sér ekki að eftirláta NATO alla
stjóm friðargæslunnar. Vladimír
Lukin, formaður utanríkismála-
nefndar rússneska þingsins, sagði á
sunnudag að taka flugvallarins hefði
verið „dramatísk tilraun“ til að stað-
festa að NATO hefði ekki öll ráð í
hendi sér, og Interfax-fréttastofan
hafði eftir ónafngreindum rússnesk-
um herforingja að yfirráð yfir flug-
vellinum gæfu Rússum aukna vigt í
samningaviðræðum um málið.
Rússneskt svæði útilokað en
málamiðlun hugsanleg
The New York Times hafði í gær
eftir háttsettum bandarískum emb-
ættismanni að lausn deilunnar
myndi að öllum líkindum felast í því
að um 2.000 rússneskir hermenn
yrðu kvaddir til starfa á einu af fimm
friðargæslusvæðum NATO í Kosovo,
en þau lúta stjóm Bandaríkjamanna,
Breta, Frakka, ítala og Þjóðverja.
Einnig hefur verið lagt til að Rússr
arnir heyri ekki beint undir NATO,
heldur verði undir stjóm herforingja
frá landi eins og Finnlandi, sem er
ekki aðili að Atlantshafsbandalaginu
en er þó í góðum tengslum við það. '
Madeleine Albright, utanríkisráð-
herra Bandaríkjanna, og Robin Coók,
utanríkisráðherra Bretlands, ítrek-