Morgunblaðið - 19.12.2000, Blaðsíða 45

MORGUNBLAÐIÐ
LISTIR
PRIÐJUDAGUR 19. DESEMBER 2000 45
Hollur er
heima hver?
SIEMENS
sem eiga heima hjá þér!
BÆKUR
IV á 11 ú r u f r æ ð i r i t
LÍF í EYJAFIRÐI
Ritstjóri Bragi Guðmundsson. 464
bls. Útgefandi er Rannsókna-
stofnun Háskólans á Akureyri.
Akureyri 2000.
BÓK sú, sem hér er til umfjöll-
unar, er nokkurs konar handbók
eða leiðbeiningarrit handa kennur-
um um grenndarkennslu við Há-
skólann á Akureyri.
Tilgangur útgáfunnar er að „auka
þekkingu, skilning og væntumþykju
Eyfirðinga sem annarra lands-
manna á þessu tiltekna héraði og
lífríki þess“, eins og segir í inngangi
ritstjóra. Meginhugsunin á bak við
svo nefnda grenndarkennslu er að
efla fræðslu ungmenna um þeirra
heimabyggð til þess að stuðla að
framtíð blómlegrar búsetu og
mannlífs í firðinum.
Ekki verður annað sagt en stefn-
an sé góðra gjalda verð og það kann
að reynast rétt, að jafnvægi í byggð
landsins verði bezt tryggt með ráð-
um heimamanna sjálfra fremur en
opinberri aðstoð. An efa er það
áreiðanlegt, að því betur sem fólk
þekkir heimahaga sína þeim mun
hugumkærara verður því að festa
þar rætur.
I bókinni eru 12 greinir eftir 18
höfunda, sem er ætlað með einum
eða öðrum hætti að efla þá kennd í
brjósti Eyfirðinga, að hollur sé
heimafenginn baggi. Þá eru all-
margar myndir í tengslum við meg-
intexta bókar, en þar að auki er
mikil saga sögð í þremur mynda-
flokkum. Við upphaf hvers kafla er
mynd af munum og minjum og tveir
kaflai' bókar eru fleygaðir af mynd-
um, annars vegar af húsakynnum á
nítjándu og tuttugustu öld og hins
vegar af eyfirzkum myndverkum í
aldanna rás. Óneitanlega eru þessar
myndir til prýði, en á hinn bóginn
er þrengt um of að texta með þeim.
Annaðhvort hefði átt að sleppa
þessum hlutum alveg eða gera veg
þeirra miklu myndarlegri í sérstök-
um köflum.
Langflestar, eða 8, eru greinir
um náttúrufar, einkum í Eyjafirði,
þá er ein grein um framvindu
byggðar á svæðinu, önnur um bók-
menntir, síðan er grein um, hvernig
beita má grenndarfræði við kennslu
ólíkra aldurshópa fólks og síðast
skal telja fyrstu greinina í ritinu, en
hún er um lærdóminn að baki fræði-
greininni.
í kaflanum um grenndarfræði
eru skýrð undirstöðuhugtök fræði-
greinarinnar, sögu-, grenndar- og
umhverfisvitund, og síðan hvernig
beita má kennslu í umhverfismennt
og grenndarfræðum til þess að fólk
öðlist skilning á umhverfí sínu. Við
fyrstu sýn virðist ekki ýkja mikill
munur á þessari svo nefndu grennd-
arfræði og átthagafræði, sem
löngum hefur verið kennd í skólum,
nema nafnið eitt. Aherzlur á einstök
atriði eru ef til vill svo lítið aðrar og
meira hugað að lífinu í kringum
okkur. Ekki er alls kostar rétt, að
„ecological education“, eins og
grenndarfræði nefnist á ensku, feli í
sér, að umfjöllun um vistkerfi sé
ætlað meira rúm en áður, enda hef-
ur það hugtak verið á hröðu und-
anhaldi hin síðari ár. Aðeins er átt
við að auka hlut vistfræðinnar, en í
þeirri grein er nú mun meiri
áherzla lögð á stofna lífvera en áð-
ur.
Ýmiss konar konar fræðsluferðir
í sambandi við allt nám eru hent-
ugar til þess að skerpa athyglisgáfu
nemenda og dýpka skilning þeirra á
efninu. í bókinni er einmitt greint
frá slíkum ferðum á áhugaverðan
hátt, en nú er farið að kalla slíkai'
ferðir vettvangsferðir; orð valið af
fordild. Þó er við búið, að ferðirnar
komi að litlu gagni, ef ekki hefur
verið lagður góður grunnur að
þekkingu nemenda áður, því að það
er sjaldnast nóg að „benda“ aðeins
á hitt og þetta, sem ber fyrir augu.
Hvað sem nútíma kennsluháttum
líður, hljóta vandaðar kennslubæk-
ur í helztu námsgreinum að vera
undirstaða traustrar menntunar.
Það er dapurt að hugsa til þess, að
almennar kennslubækur í náttúru-
fræðum handa börnum og ungling-
um eru fáséðar.
í köflum bókar um náttúrufar
Eyjafjarðar ber fyrst að geta fróð-
legrar og greinargóðrar svæðislýs-
ingar. Þar er fjallað um eyfirzka
jörð, land og veður á ljósan hátt. Þá
vekur kaflinn um sjó og sjávarlíf
forvitni og víst er, að þættirnir um
ferskvatnslíf og fuglalíf geta komið
áhugasömum náttúruskoðurum að
miklu gagni. Sama má reyndar
segja um aðra kafla bókarinnar, því
að margvíslegur fróðleikur er þar
saman kominn og víða leitað fanga
eins og í kaflanum um dýralíf á
landi. Bókalíf er ágætlega skrifaður
kafli, en mikill er missir að því, að
fræðiritum eru engin skil gerð. Það
er undarlegt, að undanskilja jafnan
þátt fræðiritahöfunda í bóklífi þjóð-
arinnar, því að framlag þeirra til
menningar er sízt minna en ann-
arra. Þar geta Eyfirðingar líka stát-
að af mörgum afreksmönnum eins
og Stefáni Stefánssyni og Ólafi Dav-
íðssyni, þótt hvorugur sé fæddur í
héraðinu.
Flestir bera þættirnir merki þess
að vera fyrirlestrar og sýnast vera
birtir lítið sem ekkert breyttir. Hér
hefði ritstjóri mátt taka til hendinni,
samhæfa efni þeirra, en umfram allt
gera þá miklu mun aðgöngubetri
með því að stytta þá verulega. Jafn-
vel hefði ritstjóri mátt ganga svo
langt að gera bókina að einni sam-
felldri heild, en við það hefði hún
orðið mun læsilegri en ella. Ætla
má, að það væri meira í ætt við þá
stefnu, sem boðuð er í bókinni, að
samþætta hinar ýmsu greinir
fræða, heldur en að afmarka hvern
kafla svo rækilega sem gert er.
Bókin sjálf er því að sumu leyti í
andstöðu við eigin kennisetningu.
Vafalaust geta þeir, sem á þurfa
að halda, sótt góðan efnivið í bókina.
Hins vegar má ætla, að það tæki
drjúgan tíma fyrir flesta að nýta sér
efnið til að miðla öðrum. Ekkert
hefur verið gert til þess að draga
saman efnið eða vinna úr því á
nokkurn hátt og ekkert er sagt um
hvaða áhöld eru nauðsynleg við
náttúruskoðun og hvernig standa
ber að verki. Þá kann sumt að valda
ruglingi því miður, eins og það til
dæmis, að lífverur eru ekki flokk-
aðar á sama hátt í köflunum Jarð-
vegslíf og Örverulíf. Einnig er vand-
séð hvaða erindi síðarnefndi
þátturinn á í bók sem þessa.
Margar myndir, kort og teikn-
ingar eru í bókinni, einnig eru mjög
ítai'legar heimilda- og nafnaskrár.
Er það til fyrirmyndar. Því er verr,
að litgreiningar mynda eru ekki
eins og bezt getur orðið. Málfar er
jafn misjafnt og höfundarnir eru
margir. Sem dæmi má nefna, að í
nokkrum köflum er ýmist talað um
„á hinum“ eða „á öðrum Norður-
löndum", þar sem eðlilegra er að
segja „annars staðar á Norðurlönd-
um“. Ekki fer vel á að segja, að
nemendur feti sig „um refilstigu
skólans", og heldur er leiðigjarnt að
veirur, örverur, hjóldýr, sveppir,
fiskar og blómjurtir „sé að finna“
eða „finnist" hér og þar, þegar völ
er á fjölmörgum orðum öðrum, eins
og lifa, búa, vaxa, dafna, svo að fá-
ein dæmi séu nefnd. Þá skortir tals-
vert á að prófarkalestur sé nægi-
lega góður. Rannsóknastofnun sem
kennir sig til háskóla hlýtur að gera
strangar kröfur um vandaðar út-
gáfur.
SMITH &
NORLAND
49L9ÖÖlörstgí)J
Uppþvottavél
SE 34230
Ný uppþvottavél.
Einstaklega hljóðlát
og sparneytin.
Fjögur þvottakerfi,
tvö hitastig.
J59.900 kr. stgr.
Kæli- og frystiskápur
KG 31V20
198 I kælir, 105 I frystir.
Hxbxd = 170x60x64sm.
*■
55.900 kr. stgr.)
Bakstursofn
HB 28054
Fjölvirkur bakstursofn með létthreinsikerfi.
Sannkallaður gæðaofn frá Siemens.
Helluborð
ET 72554
Keramíkhelluborð með snertihnöppum.
Flott helluborð á fínu verði.
(59.900 kr. stgr.
Þvottavél
WM 54060
6 kg þvottavél sem hefur slegið í gegn
hérlendis sem annars staðar. 1000 sn./mín.
55.900 kr. stgr.)
(69.900 kr stgr.
Eldavél
HL 54023
Keramíkhelluborð, fjórar hellur,
fjölvirkur ofn, létthreinsun.
12.900 kr. stgE)
Þráðlaus sími
Gigaset 3010 Classic
DECT/GAP-staðall. Einstök talgæði.
Treystu Siemens til að færa þér draumasímann.
(8.900 kr. stgr.
Ryksuga
VS 51A22
Kraftmikil 1400 W ryksuga,
létt og lipur, stiglaus sogkraftsstilling.
Umboðsmenn um land allt.
Nóatúni 4 • 105 Reykjavík • Sími 520 3000 • www.sminor.is
Ágúst H. Bjarnason