Skírnir - 01.12.1905, Blaðsíða 38

326
William James.
fyrir aðstoð þeirra. Þeir eru öflugt gerðarefni góðleikans og breyta
heiminum smámsaman eftir háttum himinsins.
I þessu efni eru framtíðardraumar þeir um réttlátt mannfélags-
skipulag, sem margir jafnaðamenn (socialists) og stjórnleysingjar
(anarchists) vorra tíma trúa á, þrátt fyrir það að þeir eru ekki
sniðnir eftir því ástandi sem nú er né framkvæmanlegir sem stendur,
líkir trú helgra manna á ríki himnanna. Þeir hjálpa til að brjóta
odd af oflæti ríkjandi hörku og eru súrdeig, sem smám saman skapar
betra skipulag.«
Loks minnist James á meinlætalífið. Nú á tímum
er það síður en svo í hávegum haft, og það fer hrollur
um mann við umhugsun um sjálfpyndingu margra helgra
manna. En meinlæti er þó í raun og veru í fullkomnu
samræmi við þá lifsskoðun, að hið illa í heiminum hverfi
ekki með góðu, það verði að kaupa það burt með sárs-
auka. Hetjuskapur á sér viðkvæman streng í hvers manns
brjósti; þann sem getur lagt á sig hvers konar erfiði og
lagt lífið í sölunar, hvenær sem á þarf að halda, teljurn
vér fremri þeim sem það geta ekki, hvaða yfirburði sem
þeir hafa annars. James bendir á, að uppeldið sé orðið
mjúkhentara en áður, og óttast að mennirnir séu að verða
að kveifum. Meinlætalíf í einhverri mynd mundi þvi
vera holt fyrir kynslóðina, og þar sem auðæfa- og þæginda-
dýrkun fer sívaxandi, þykir honum ástæða til að ihuga,
hvort fátæktin sé ekki einmitt sú hlið meinlætalífsins, er
þarft væri að leggja stund á:
»Það er satt, að auðæfi eru betri en fátækt og ber að taka
fram yfir hana, að svo miklu leyti sem þau veita tíma til að starfa
að haleitu markmiði og æfa hiu æðri öfl mannsins. En það gera
auöæfin í reyndinni aðeins stundum. Annars dafnar og útbreiðist
ragmenskan og spillingin hvað mest í skjóli fjárgróðafíknarinnar og
hræðslunnar við að bíða fjártjón. Auömaðurinn er þræll þúsund
atvika, þar sem hinn er fjáls, sem fátæktin gerir engan geig. Hugsið
um hvaða styrkut oss væri að því í baráttuuni fyrir óvinsælum
málefnum, ef oss stæði sjálfum á sama um fátæktina. Þá þurfum
vér ekki framar að þegja eða vera smeykir við það að greiða atkvæði
meö byltingamönnum eða framfaramönnum. Hlutir vorir kynnu
að falla í verði, framavonirnar að hverfa, árslaunin að hætta, fólögin