Árbók Hins íslenzka fornleifafélags

Árgangur

Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1974, Blaðsíða 46

Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1974, Blaðsíða 46
52 ÁRBÓK FORNLEIFAFÉLAGSINS verið tengd Krossfjörunni, en skýrsla séi'a Benedikts Þorsteinssonar (sjá bls. 15—16 hér að framan) sýnir að þau tengsl ná líklega a. m. k. aftur á 18. öld, því að þau eru vafalaust ekki ný af nálinni þegar séra Benedikt skrifar skýrslu sína árið 1819. Vegna staðhátta er eðlilegast að stórkonan í Hólafjalli sé látin horfa út yfir dalinn, þ. e. Norðfjarðarsveit, og sjái þá krossinn, þennan óvinafögnuð að hennar dómi, rekinn á fjörur í fjarðarbotni. Ef vel er að gáð er ekki heldur sem eðlilegast að orði komist um fauskinn, að hann sé rekinn í fjarð- arkjaft(i), þó að hann sjáist á reki í fjarðarmynninu, auk þess sem ofboðsfát tröllkonunnar er helst til mikið meðan krossinn er úti í mynni Norðfjarðarflóa og velkist enn fyrir straumi og vindum. Varla getur verið átt við mynni hins eiginlega Norðfjarðar því að þá væri krossinn kominn inn fyrir Krossfjöru. Aðalatriðið er þó, að eftir málvenjunni er viðardrumbur ekki rekinn fyrr en hann hefur borið að landi eða helst orðinn landfastur. Enginn norðfirskur sjó- maður mundi bera sér það í munn að hann hefði fundið tré rekið á Ólafsmið(i) heldur gæti hann fundið það þar á reki. Guðmundur Stefánsson talar um að fauskurinn sé „kominn í fjarðarkjaft", vafalaust af því að hann hefur fundið undir niðri að orðið „rekinn“ á hér ekki við þó að frásögn hans sé annars í ýmsu áfátt, enda var hann gamall maður, farinn að heilsu og óvanur ritstörfum, þegar hann gekk frá endurminningum sínum. Ef til vill munu einhverjir ekki sjá annað í þessum hugleiðingum en orðhengilshátt, en þar vegur nokkuð á móti að það er ekkert aukaatriði í þjóðsögu að til- svar sé í samræmi við mælt mál. Beinast liggur við að skýra f jarðar- kjaftinn í hinum yngri frásögnum á þá leið að hann sé tilbúningur þeirra sem vita það að fjarðarbotninn fær ekki stáðist í sögunni, ef krossinn hefur rekið á Krossfjöruna. Eðlilegast er að hugsa sér að þjóðsagan, sem myndast eftir að uppruni krossins er gleymdur, hafi látið krossinn reka í fjarðarbotn og síðan tengi menn saman Kross- fjörunafnið, sem til var fyrir, og krossrekann, en gamla tilsvarið haldist óbreytt þangað til menn gera kröfu til að allt falli staðfræði- lega í ljúfa löð; þá finna menn upp á fjarðarkjaftinum sem hefur þann annmarka að hann er í þessu sambandi í yngri sögugerðunum málfarslega hæpinn, svo að ekki sé fastar að orði kveðið, auk þess sem tröllskessunum hefði ekki átt að vera bráð hætta búin fyrr en kross- inn var landfastur eða séð varð að hann bæri að landi í Norðfirði, fyrst farið er að gera kröfu til mikils raunsæis og fullkominnar sam- kvæmni í þjóðsögu. Allt er þetta þó skiljanlegast ef litið er á það sem hreinan skáldskap. Þjóðsaga getur að vísu geymt sögulegan kjarna
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116
Blaðsíða 117
Blaðsíða 118
Blaðsíða 119
Blaðsíða 120
Blaðsíða 121
Blaðsíða 122
Blaðsíða 123
Blaðsíða 124
Blaðsíða 125
Blaðsíða 126
Blaðsíða 127
Blaðsíða 128
Blaðsíða 129
Blaðsíða 130
Blaðsíða 131
Blaðsíða 132
Blaðsíða 133
Blaðsíða 134
Blaðsíða 135
Blaðsíða 136
Blaðsíða 137
Blaðsíða 138
Blaðsíða 139
Blaðsíða 140
Blaðsíða 141
Blaðsíða 142
Blaðsíða 143
Blaðsíða 144
Blaðsíða 145
Blaðsíða 146
Blaðsíða 147
Blaðsíða 148
Blaðsíða 149
Blaðsíða 150
Blaðsíða 151
Blaðsíða 152
Blaðsíða 153
Blaðsíða 154
Blaðsíða 155
Blaðsíða 156
Blaðsíða 157
Blaðsíða 158
Blaðsíða 159
Blaðsíða 160
Blaðsíða 161
Blaðsíða 162
Blaðsíða 163
Blaðsíða 164
Blaðsíða 165
Blaðsíða 166
Blaðsíða 167
Blaðsíða 168
Blaðsíða 169
Blaðsíða 170

x

Árbók Hins íslenzka fornleifafélags

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Árbók Hins íslenzka fornleifafélags
https://timarit.is/publication/97

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.