Lögberg - 01.06.1933, Blaðsíða 2

Bls. 2
LÖGBERG, FIMTUDAGINN I. JÚNÍ, 1933
KAUPIÐ ÁVALT
LUMBER
THE EMPIRE SASÍT& DOOR CO. LTD,
HKNRT AVK. KAST. - - WINXIPKG, MAN.
Yartl Offlce: «th Floor, Bank of Ilamllton Chambers.
Við þjóðvegmn
ísland 1932
(stutt yfirlit)
Eftir Svein Sigurðsson,
ritstj. Eimreiðarinnar
21 marz 1933.
Árið 1932 er mjög lærdómsríkt
fyrir afkomu og hag þjóðarinnar.
Hingað til hefir afkoman verið talin
velta aðallega á gjöfum nátúrunn-
ar til lands og sjávar. En árið sem
leið sannar, að þetta er ekki lengur
einhlitt. Tíðarfar var í hagstæðara
lagi, og afrekstur mikill til sjávar
og sveita. Verzlunarjöfnuðurinn við
útlönd varð einnig hagstæður, eins
og síðar verður nánar vikið að.
Samt hefir mjög þrengt að um af-
komu manna, einkum bænda, af því
að þeir hafa ekki þolað verðfallið
af völdum viðskiftakreppu þeirrar,
er gengur yfir heiminn. Hefir verð-
fallið komið harðast niður á land-
afurðum. Markaðurinn fyrir aðal-
framleiðsluvöru vora, sjávarafurð-
ir, var og fyrri part ársins í allmik-
illi óvissu, varla reyndar meiri en
oft áður, en úr því rættist þegar
kom fram á sumarið. Nú mun verð-
ið á fiski ekki vera lægra en sem
samsvarar verðlagi á erlendum vör-
um. Ef alt væri með feldu og vér
hefðum staðið betur á eigin fótum,
ætti frekar að vera góðæri en kreppa
hér á landi. Heimskreppan lýsir sér
einkum í því, að þjóðirnar geta alls
ekki losnað við nema nokkurn hluta
af framleiðslu sinni. Fyrir nokkru
var þess getið í þýzku hagfræði-
blaði, að þrátt fyrir hina miklu
framleiðslu hafi millirikjaverzlun
minkað að vörumagni um helming
við það sem áður var, og verðið þar
að auki stórlækkað. En vér Islend-
ingar höfum þá sérstöðu að vér
seljum enn alla framleiðsluna —
auðvitað líka á lækkuðu verði—en
þetta lækkaða verð ætti þó ekki að
saka svo mjög, ef alt annað lækkaði
hlutfallslega, og er þá ekki fyrst og
fremst átt við venjulegt verkakaup,
heldur og hinn gífurlega opinbera
kostnað og það, að erlendu lánin,
sem á oss hvíla, hafa ekki lækkað,
heldur fara þau jafnt og þétt hækk-
andi, og varð árið sem leið þar
ekki undantekning. í þessu liggur
ekki hvað sízt orsökin að hinni sér-
stöku íslenzku kreppu, sem nú
þjakar atvinnuvegina, og þá einkum
landbúnaðinn, þrátt fyrir mjög
sæmifega framleiðslu og góðæri til
lands og sjávar.
Alþingi samþykti árið 1932 sam-
tals 76 lög og lagabreytingar. , Ef
miða skyldi gengi vor íslendinga við
afköst alþingis í þeim efnum, þyrft-
um vér engu að kvíða. Vér erum af
fáu eins ríkir, jafnfámenn þjóð, eins
og af lögum, reglugerðum, tillögum
allskonar og ályktunum. Af lögum
frá þinginu 1932 má nefna þessi:
Lög um leyfi fyrir amerískt félag
til flugferða hér á landi,—um skóla
fyrir ljósmæður og hjúkrunarkon-
ur, — ríkisskattanefnd, — skifta-
meðferð á búi síldareinkasölunnar,
— Brunabótafélag íslands, — fyr-
irhleðslur á vatnssvæði Þverár og
Markarfljóts, — undirbúning á raf-
orkuveitum, — byggingu fyrir Há-
skólann, — brúargerðir, — tann-
lækningar,—útvarp og birtingu veð-
itrfregna, — jöfnunarsjóð,—barna-
vernd, — skipun héraðslækna, —
lækningaleyfi,—hlunnindi fyrir ann-
ars veðréttar fasteignalánafélög, —
frystihús á útflutningshöfnum, —
ráðstafanir til örvggis við siglingar,
— ríkissjóðsábyrgð fyrir rekstrar-
lán til bankanna,—lax- og silungs-
veiði,—kirkjugarða,— leyfi erlends
manns til að rækja síldarbræðslu-
stöð á Austurlandi.—lántöku fyrir
ríkissjóð, — gjaldfrest bænda, —
byggi ngarsamvi nnu f élög,—tekju- og
eignaskatta,— sjúkrasamlög,— raf-
orkuvirki,—bifreiðaskatt.
Árið 1932 var gott aflaár. Að
vísu kom ekki á land eins mikið af
fiski og næstu árin áður, enda voru
þau hæstu aflaárin, er komið hafa.
Eftirfarandi tölur sýna aflann 4
seinustu árin, míðað við að allur
fiskurinn væri fullverkaður:
Ár þur tonn
1932 ..............56,372
1931...............64.654
1930 ............ 70,574
1929................66,764
Þótt útkoman sé lægri árið sem
leið, er hún samt sæmileg, miðað
við aflatíma og tilkostnað. Að vísu
hefir tilkostnaður lítið minkað. En
verðfallsárið 1931 kendi mönnum,
að það er ekki alt undir því komið
að framleiða sem mest, og sagt er
að útgerðin árið sem leið hafi verið
rekin með allmiklu meiri sparnaði
og hagsýni en áður.
Síldveiðin gekk vel. Hér er yfir-
lit um síldarfenginn þrjú síðustu
árin:
Ár Saltað Sérverkað I bræðslu
tn. tn. hl.
1932 ...131,542 ' 115,727 530,710
1931 .. .101,557 110,406 569,801
1930 . . . 127,506 58,303 534,775
Auk þess var saltað af millisíld
og smásíld fyrir norðan 1312 tn., og
á Austfjörðum 8837 tunnur.
Árið 1931 hafði komist nokkur ó-
reiða á fiskiverzlunina satnfara
verðfalli. Hin mikla fiskframleiðsla
undanfarið hafði aukið framboðið á
fiskinum, og það versta var, að
sumir tóku að troða fiskinum út i
umboðssölu. Leiddi af þessu mikið
verðfall, því að fiskkaupmenn í
Suður-Evrópu þorðu ekki að kaupa
nema lítið í einu og á lágu verði, af
hræðslu við það að nýjum og ódyr-
ari sendingum af fiski yrði dembt
á markaðinn. I ársbyrjun 1932 voru
óseldar fiskbirgðir með mesta móti
tæp 20 þús. tonn, en verðið fór þó
hækkandi eftir því sem á þær gekk
og komst upp í 47 kr. metervættin
(100 kg.) í marzmánuði. Þegar
framleiðsla nýja ársins tók að flytj-
ast á markaðinn með óreglulegu lit-
boði, féll verðið aftur niður í 40 kr.
eða því sem nær. Fisksölusamlag
það, sem áður hafði starfað, og
helztu íslenzkir fiskiframleiðendur
mynduðu þá með sér sölusamband,
og um líkt leyti steig verðið aftur
upp í 47 kr. og var í árslok komið
upp í 48—50 kr. fyrir sunnlenzkan
fisk, beztu tegund. Isfískssala tog-
aranna varð nokkru minni en árið
áður. Þeir fóru 194 feröir og seldu
fyrir 196,517 sterlingspund (árið
1931 fóru þeir 235 ferðir og seldu
fyrir 238,788 sterlingspund).
Sildarsalan gekk betur en árið á
undan, er hún var í höndum síldar-
einkasölunnar. Einkasalan varð
gjaldþrota, sem kunnugt er, og var
afnumin snemma á árinu. Voru þá
í ársbyrjun 1932 óseldar um 113
þúsund tunnur af síldarframleiðslu
ársins 1931. En í byrjun yfirstand-
andi árs var seld nálega öll saltaða
og óverkaða framleiðslan frá síðast-
liðnu sumri, sem þó var 35 þúsund
tunnum meiri en árið á undan. Segir
Fiskifélagsritið “Ægir” að betri
útkoma á sölunni nú, miðað við ár-
ið áður, muni nema rúmri 1 miljón
króna. Ársskýrsla Gengisnefndar
um útflutning sýnir minna verð á
sildartunnu 1932 en 1931, en á því
má ekki byggja, því að nefndin
styðst hér við uppgefið áætlunar-
verð, áður en sala fór fram. Síldar-
mjöl og olía var í líku verði og áður.
Landafurðir höfðu stórlega
lækkað. Það útflutningsverð, sem
Gengisnefnd hefir fengið uppgefið,
er á þessa leið fyrir það af kjöti,
gærum og ull, er fór út tvö síðustu
árin:
1932
Saltkjöt, tn., 13,389 kr. 695,110
Freðkjöt, kg. 1,766,937 kr. 830,730
UH, kg....... 553.900 kr. 496,830
Gærur, tals.. 336,070 kr. 419,460
1931
Saltkjöt, tn. 14,764 kr. 1,192,150
Freðk., kg. 1,123,349 kr. 852,870
Ull, kg..... 949464 kr. 1,178,630
Gærur, tals 472,018 kr. 648,120
Saltkjötsframleiðslan var að
mestu Ieyti útflutt um áramót, en
mikið af ullinni og sömuleiðis nokk-
uð af gærum og freðkjöti lá enn ó-
útflutt.
Þegar sterlingspundið féll í sept-
ember 1931 og íslenzk króna fylgd-
ist með í fallinu, héldu menn að
þessa gengisfalls yrði fljótt vart í
hækkuðu verði á innfluttum vörum.
En þetta reyndist þó ekki svo, nema
helzt á nokkrum iðnaðarvörum frá
hágengislöndunum, sem ekki hafa
nein teljandi áhrif á verðlagið í
heild sinni. Á nauðsynjavörum
varð fremur lækkun, sem sést á
verðvísitölu Hagstofunnar, sem í
september 1931 var 192, í septem-
ber 1932 183 og í janúar 1933 177.
Verzlunarjöfnuður varð all-hag-
stæður eftir árið, svo að samkvæmt
bráðabirgða-talningu Hagstofu og
gengisnefndar námu innfluttar vör-
ur nær 10 miljónum króna minna en
útfluttar vörur. Fyrir 3 árin síðustu
eru bráðabirgðatölur fyrir innflutn-
ing og útflutning þessar:
Ár Innfl. vörur Útfl. vörur
kr. kr.
1932 ........34,120,000 43,960,000
1931 ........41,977,000 45,423,000
1930 ........66^659,000 57,060,000
Þess ber að gæta að þessar tölur
eru ekki nákvæmar, oftast of lágar á
báðar hliðar, svo sem kemur í ljós,
þegar Verzlunarskýrslur Hagstof-
unnar koma út.—En hlutfallið milli
inn- og útflutnings þarf þó ekki að
raskast fyrir það.—Þrátt fyrir þenn-
an hagstæða viðskiftajöfnuð, þá sér
hans lítinn stað ehn þá, vegna hinn-
ar löku afkomu árin fyrirfarandi.
Lausaskuldir bankanna eru enn
miklar. Þær voru í ársbyjun 1932
um 8.8 milj. kr., en 7.7 milj. í árs-
lok. Annars er nú komið svo, að út-
fluttar vörur verða árlega að gefa
6—7 milj. kr. afgang fram yfir það,
sem innfluttar vörur kosta, til þess
að hægt sé að standa í skilum með
þær greiðslur til útlanda, sem stafa
af skuldum rikissjóðs, bankanna,
baéjar- og sveitafélaga, einstakra
manna og atvinnufyrirtækja — af
iðgjöldum fyrir allskonar trygging-
ar og eyðslu landsmanna á ferðum'
erlendis m. fl. Til þess að geta
þetta verður ríkisbúskapurinn að
ganga mjög vel, og það gerir hann
því aðeins að því fjármagni, sem
veitt hefir verið inn í landið, sé svo
haganlega fyrir komið, að það létti
og auki svo afköst landsmanna, að
þeir beinlínis græði á lántökunum.
Tekjuþalli varð hjá ríkissjóði ár-
ið 1932, sem nam l.rónum 1,256,000,
að því er f jármálaráðherra skýrði
frá í skýrslu sinni til alþingis 20.
febr. þ. á., við 1 umr. fjárlaga-
frumvarpsins fyrir árið 1934. Einn-
ig jukust skuldir ríkisins á árinúm
um rúml. i(4 miljón króna, og námu
ríkisskuldirnar í árslok 1932 kr.
40,927,000 samkvæmt áðurnefndri
skýrslu.
Á árinu sem leið hefir verið hald-
ið uppi innflutningshöftum og
skömtun á erlendum gjaldeyri, og
kann þetta að nokkru leyti að hafa
dregið úr innflutningnum fram yfir
það, sem orðið hefði annars. En
ekki er fullreynt um gagnsemi haft-
anna fyr en síðar, því að þau hafa
margvíslegar af leiðingar og ekki all-
ar góðar. Gjaldeyrisskömtunin er
gerð til þess að halda föstu gengi
íslenzku krónunnar. Þar á bak við
felst sú heilbrigða hugsun, að ein af
frumskyldum eins ríkis sé sú, að á-
byrgjast þjóðinni öruggan fjárhags-
legan samningsgrundvöll, sem ríkið
eftir beztu getu heldur föstum.
Peningagengið er þar eitt aðalatrið-
ið. Ríkið getur mist á því tökin,
en viljandi raskar það ekki stöðugu
gengi, án þess að svíkja sinn aðal-
tilgang. Það er nú deilt um hvort
Danir hafi gert sig seka í viljandi
gengisbreytingu, er krónan féll þar
í janúarlok yfirstandandi árs. Þeim
hefir verið borið það á brýn og á-
lasað fyrir að hafa farið rangt að.
En jafnvel þótt danska stjórnin hafi
gert gengisbreytinguna viljandi, má
vel vera að hún hafi einnig um leið
séð fram á, að gengisfall hefði orð-
ið óumflýjanlegt hvort sem var.
Að vega- og brúargerð var, sem
vænta mátti, unnið mun minna árið
1932 en árin undanfarandi. Lokið
var við Vaðlaheiðar-akveginn og
byrjað á veginum yfir Holtavörðu-
heiði. Er þetta hvorttveggja á aðal-
vegalínunni til Norður- og Austur-
lands, sem að sjálfsögðu ber að
leggja mesta áherzlu á að lúka til
fulls. Þá var og lokið við að gera
bílfært yfir Miðdalsháls á milli
Mýrasýslu og Dalasýslu, og auk
þess lagðir smávegarkaflar hingað
og þangað. Fjárveiting til akbrauta
var 180 þús. kr., en unnið var fyrir
um 100 þús. kr. Til viðhalds vega
var varið um 360 þús. kr. í stað
6—700 þús. kr. árið áður. Til um-
bóta og viðhalds á fjallvegum var
varið um 20 þús. kr. og 140 þús. kr.
til sýsluvega. Brýr voru lagðar fyr-
ir rúmar 200 þús. kr., en af því fé
lagði ríkissjóður nú ekki fram
nema um' 50 þús. kr., hitt var honum
lánað. Brúaðar voru Þverá, Affall
og Alar í Landeyjum og árnar á
Hvalf jarðarveginum: Laxá, Brynju
dalsá og Botnsá. Landeyja-brýrnar
liggja á aðalbrautinni austur í
Skaftafellssýslu. Sá vegur verður
landinu dýr, þegar hann verður orð-
inn fullfær, því að auk þessara brúa,
sem reyndar eru aðeins trébrýr og
kosta um 120 þús. kr., þá þarf einn-
ig að brúa Markarfljót (um 200
þús. kr.) og ýmsar fleiri ár, t. d.
H^fursá. Þá er og á þessari leið
Jökulsárbrú á Sólheimasandi, sem
kostar nær Jý miljón kr.
Að lendingarbótum var fremur
lítið unnið. Bryggjur fyrir báta og
smærri skip voru gerðar í Vest-
mannaeyjum, Grindavík, Ólafsvík
(lenging), Hnífsdal og Vopnafirði.
Hafskipabryggja var gerð í Mfcfla-
vík. Vitar voru engir settir, nema
eitt ljósker á Ingólfsfirði.
Nýjar símalínur voru lagðar frá
Kópaskeri að.Leirhöfn og önnur að
Skinnastað, frá Sandgerði að Stafs-
nesi og frá Kalastaðakoti að Saur-
bæ og Ferstiklu.—Stærsta endur-
bótin á símakerfinu var sjálfvirka
miðstöðin í Reykjavík, sem opnuð
var til afnota 1. desember síðastlið-
inn. Sparar hún allar upphringing-
ar á bæjarmiðstöðina, en hver not-
andi getur sjálfur sett sig i samband
við hvaða númer, sem ekki er á tali,
í Reykjavík og Hafnarfirði.
Húsasmíðar voru mjög litlar á
árinu, miðað við undanfarandi ár,
og ekki sagðar horfur á að þær auk-
ist á yfirstandandi ári. Stærsta hús-
ið, sem unnið var að, var Þjóðleik-
húsið. Stendur það nú fullreist, en
hitt er eftir að vita, hvenær efni
og ástæður leyfa, að það verði full-
gert.
Mannf jöldi á landinu i ársbyrjun
1932 taldist vera 109,719, og er það
um 1000 manna aukning frá því i
ársbyrjun árið áður. Þessi aukning
er með minna móti, en líklega hefir
meira orðið eftir ótalið en árið áð-
ur, er aðalmannta-1 fór fram. I
Reykjavík með Skildinganesi við
Skerjaf jörð voru íbúar 29,477.
Þorpið Skildinganes var sameinað
Reykjavík í ársbyrjun 1932.
Af þessu stutta yfirliti má ráða
nokkuð um hag vorn og ástæður á
liðna árinu. Nýtt ár er nú tekið
við. Yfir landið hefir gengið góð-
virði og hretviðri, gróður og frerar,
verðhrun og vond afkoma, versnandi
kjör og lamandi rýrnun á ýmsum
sviðum, þjóðmálastimabrak og
valdatogstreitur, flokkadrættir og
deilur, sem jafnvel hafa komist það
langt að snúast í vopna viðskifti, svo
sem hinn eftirminnilega dag 9. nóv.
síðastl., er fámenn lögregla höfuð-
staðarins var barin niður, og fjöldi
manna varð fyrir alvarlegum meiðsl-
um. Urðu atburðir þeir enn ein
sönnun þess, sem áður hefir verið
bent á hér í ritinu, hve fram-
kvæmda- og löggæsluvald ríkisins er
veikt, ef nokkuð út af ber.—En
óótt skuggar liðna ársins hafi verið
dimmir, ætti að geta orðið bjartara
yfir nýja árinu, þar sefn enn má
gera ráð fyrir að ný stefna verði
tekin upp, svo að alt fljóti ekki sof-
andi að feigðarósi.—Um allan heim
eru tímarnir erfiðir og ekki sízt hjá
sináþjóðunum, því þær eiga minsta
von um að fá nokursstaðar hjálp að,,
aðra en þá sem jafnan fylgir upp-
gjöf sjálfstæðis og réttarins til að
ráða sér sjálfur. Gagnkvæm skulda-
uppgjöf milli stórveldanna, sem nú
er svo mjög á dagskrá, kemur aldrei
til að ná til smáríkjanna. Þau verða
annaðhvort að hjálpa sér sjálf og
standa í skilum eða hverfa úr tölu
sjálfstæðra ríkja.
Þeir f jórir stjórnmálaflokkar, sem
nú eru uþpi hér á landi, eiga allir
eitt sameiginlegt: Enginn þeirra hef-
ir bolmagn til að mynda ríkisstjórn,
án stuðnings hinna. Samsteypu-
stjórnin, sem nú situr að völdum, er
framkvæmdastjórn þjóðarinnar, en
jafnframt tveggja stærstu flokk-
anna, hvort sem mönnum líkar bet-
ur eða ver. Auðvitað eru stjórn-
inni stundum mislagðar hendur og
hún gerir ýms glappaskot. Það er
ekki nema holt að á alt slíkt sé bent
þegar ástæða er til, og flokkaskift-
ing er ef til vill óhjákvæmileg, en
þó verður markið fremur það að
sameina flokkana um eina fram-
kvæmdarstjórn heldur en að æsa þá
upp gegn þeirri stjórn, sem með
framkvæmdavaldið fer. Og það er
tæpast of mikil bjartsýni, þótt mað-
ur geri ráð fyrir að minsta kosti
þeir þrír flokkar, sem langlífastir
eru orðnir hér á landi, geti í megin-
atriðunum komið sér saman um
stefnuna. En þrjár eru þær megin-
reglur, sem viðreisnarmenn hins
nýja tíma hér á landi hljóta að setja
sem ófrávíkjanlegt lögmál, sem alt
framkvæmdalíf næstu ára lúti: 1)
að vér lærum að sníða oss stakk eft-
ir vexti, 2) að vér látum aðalatriðin
ganga fyrir aukaatriðunum, 3) að
vér leggjum undirstöðuna trausta.
Ef allir flokkar sameinast um þess-
ar þrjár meginreglur við það starf
að finna lausn á þeim mörgu vanda-
málum, sem að kalla, þá er ekkert
að óttast, þrátt fyrir slæmar ástæð-
ur nú. Þessar þrjár reglur eru engin
ný sannindi, síður en svo, en vér
höfum ekki gætt þeirra. Oss van-
hagar ekki um nýjar reglur. Vér
höfum alt of mikið af þeim. Oss
vanhagar ekki um neitt annað en
þrautseigju til að fylgja í verki
þessum þrem gömlu og góðu algildu
reglum og heilbrigða skynsemi til að
beita þeim rétt. Látum hið liðna
vera gleymt, að svo miklu leyti sem
það er unt. Vér höfum eignast
margan óþarfann, margt sem vér
hefðum getað verið án. En við því
verður ekki gert heðan af. Vér
verðum að sitja nieð það, sem vér
höfum hlotið. Og vér verðum að
borga það eins og það kostaði.
Þó að framtíðin sé hér umtalsefn-
ið, og því ekki ætlunin að rekja hin
mörgu mein liðna tímans, þá kemur
undir eins í hugann eitt dæmi þeirra,
þegar leitað er" að því hvað það er,
auk hinnar almennu kreppu og verð-
hrunsins, sem verst hefir leikið við-
skiftalíf þjóðarinnar á liðnum árum.
Þetta dæmi er lána- og skuldaversl-
unin, eins og húti hefir tíðkast og
tíðkast enn hér á landi. Það væri
fróðleg skýrsla, ef safnað væri
gögnum fyrir því, hve marga þetta
óhæfa viðskiftafyrirkomulag hefir
gert gjaldþrota síðan verslunin flutt-
ist á innlendar hendur og við urðum
stjórnfrjáls þjóð. Sjálft skuldaversl-
unarfyrirkomulagið á mikla sök á
hinum gífurlegu gjaldþrotum síð-
ustu ára, sem svo mjög hafa komið
niður á þjóðinni í heild. 30—>40
þúsund króna skuld hjá eignalausum
almúgamönnum er ekki einsdæmi á
skuldalistum hinna stóru gjaldþrota-
búa, sem nýlega hafa verið “gerð
upp” eða verið er að “gera upp” hér
og hvar um landið. Á þessar skuldir
er sjaldan minst í opinberum um-
ræðum um þessi mál. Þær eru auð-
vitað flestar einskis virði og koma
niður á bönkunum, og þar með allri
þjóðinni. En í lánaverslunarfyrir-
komulaginu, sem lætur það viðgang-
ast, að hvert árið eftir annab velti
upp á sig nýjum og nýjum skuld-
um, tryggingarlaust eða lítið, eins og
snjóköggull í bleytuhríð veltir upp
á sig dyngjum af snjó, sem síðan
bráðnar og hverfur, liggur mikið af
ógæfu okkar unga þjóðfélags. Við
gjaldþrota fyrirtæki eitt, sem ný-
lega hefir verið “gert upp,” voru
útistandandi verslunarskuldir yfir
eina miljón króna. Aðeins lítið af
þessum skuldum hefir náðst eða
mun nást inn. Þessar verslunar-
skuklir voru ein orsökin til þess, að
Gott ráð
Ef þú breytist fljött og verður upp-
gefinn jafnvel eftir litla áreynslu og ef
þú er ekki eins sterkur og áræðinn eins
og þú varst áður en áhyggjur, eða eitt-
hvað annað því líkt dróg úr þér kjark-
inn, þá reyndu
Nuöa-Tone
læknislyf, sem veitt hefir þúsundum
manna orku og traust á sjálfum sér,
sem þeir voru búnir að tapa. þetta á-
gæta heilsulyf er nú hægt aö kaupa I
öllum lyfjabúðum. Mánaðarforði kost-
ar einn dollar. Bezt að kaupa flösku
strax—meðálinu fylgir ábyrgð.
fyrirtækið gat ekki staðið í skilum
við bankana, og auðvitað fengu
bankarnir skellinn. Svipaða sögu er
að segja af öðrum gjaldþrotum sið-
ustu ára. Með þessa reynslu að baki,
er það dálitið kynlegt að sjá stung-
ið upp á því opinberlega, að nú eigi
að hjálpa mönnum við í kreppunni
með eftirgjöf á skuldum. Tillögur í
þá átt hafa sézt í aðalblöðum flokk-
anna, 00; nefnd situr nú á rökstólum
til að íhuga þessi mál. Vonandi
kemur eitthvað gott frá henni, en eg
veit ekki hvað fyrir þeim mönnum
vakir, sem eru með þetta eftirgjafa-
gaspur. Er það aðeins kjósendadek-
ur? Sé svo, er málið skiljanlegt. En
er ekki öll velferð þjóðarinnar undir
því komin, að hver maður í landinu
reyni til hins ítrasta að standa við
skuldbindingar sínar ? Og hvað verð-
ur um viðskiftasiðgæðiö, ef á að
fara að flokka menn í sundur og
segja við annan flokkinn: “Þið eig-
ið að standa í skilum,” og við hina:
“Þið þurfið ekki að standa í skilum
nema að svo og svo miklu leyti.” Ó-
reiðan er sannarlega orðin nóg, þótt
ekki sé ýtt undir hana með opinber-
um ráðstöfunum. I þessu sambandi
er vert að minnast þess, aö einn af
aðalmönnum eins stærsta verslunar-
fyrirtækisins í landinu hefir ritað
vel og röggsamlega gegn þessari
“bjargráða”- firru, sem, ef til fram-
kvæmda kæmi í einhverri mynd,
mundi ekki reynast annað en sjálfs-
blekking og auka enn meira á við-
skiftaóreiðuna, sem er þó næg fyrir.
Sennilegast er, að alþýða manna ætl-
ist ekki til neinna sérstakra afskifta
hins opinbera af viðskiftamálum
sínum. Hún vill fá að “gera upp”
sínar sakir í friði, hver og einn eftir
því sem hann er maður til. Það
eina, sem þing og stjórn ætti að
gera til hjálpar, ef unt væri, er að
létta eitthvað þá skatta og tolla, sem
nú hvíla á almenningi (sjá ennfrem-
ur grein Guðm. Árnasonar í Múla,
síðar i þessu hefti), en eins og á-
statt er, mun lítils að vænta í þeim
efnum.
Nýlega fékk eg bréf frá ungum
bónda. Hann minnist þar á fram-
tíðaráform sín og lýsir kjörum sín-
um. Kjörin eru ekki góð. Hið gíf-
urlega verðfall landbúnaðarafurð-
anna hefir komið hart niður á hon-
um, eins og öðrum sem landbúnað
stunda. Hann skuldar töluvert.
Hann hefir ráðist 1 að bæta jörðina,
og það hefir orðið honum dýrt.
Hann er einyrki í vetur og verður
að vinna alt sem gera þarf, sjálfur.
Fólkið unir betur við götulíf og í-
hlaup við atvinnubætur í bæjunum,
en að vinna fyrir mat sínum í sveit,
jafnvel þótt eitthvert lítilfjörlegt
kaup sé Tíka í boði. En,hann er
bjartsýnn og vongóður. “Mér hefir
alt af tekist hingað til að greiða
hverjum sitt að lokum, og eg ætla
að standa í skilum framvegis, þó
nú láti illa i ári,” segir hann í lok
bréfs síns. Eg held að seinni hluti
þessarar niðurlagsyrða bréfsins séu
eins og töluð út úr hjarta meiri
hluta allra íslenzkra bænda og verka-
manna. Vonandi eru þau töluðu út
úr hjarta allrar þjóðarinnar. En ef
það á að takast, að hver einstakling-
ur og þjóðin í heild geti staðið í skil-
um, þá verður almennara unnið af
meiri dugnaði og þeir færri, sem fá
óáreittir að lifa á annara striti, nú á
næstu árum. En hví skyldum vér
kvíða vinnunni? Vinnan er undir-
rót allrar farsældar. Og þar sem svo
er, á það líka að vera þjóðarvilji og
þjóðartakmark að bæta með öllum
skynsamlegum ráðum hlutskifti
þeirra, sem harðast verða að leggja
að sér í því starfi, sem fram undan
er.
—Eimreiðin.