Lögberg - 01.06.1933, Blaðsíða 5

LÖGBERG. FIMTUDAGINN I. JÚNÍ, 1933
Bls. 5
Mussoliniveldið tíu ára
(Desember 1932)
Maðurinn Mussolini
Þessi merkilegi maður, sem á
þennan hátt hrifsaði í sínar hendur
völdin í einu af stórveldum Evrópu
er fæddur 29. júlí 1883 í litlu þorpi
í Forli-héraði í Norður-ítalíu. Þar
átti heima maður, sem hét Ales-
sandre Mussolini; lifði hann þar á
járnsmiði en rak jafnframt dálitla
veitingakrá og var giftur kenslu-
konunni á staðnum. Alessandre
hafði aldrei í skóla gengið og þegar
hann dó árið 1910 kunni hann
hvorki að lesa né skrifa. En hann
var eldrauður jafnaðarmaður og
gat bæði rökrætt og komið öðrum á
sitt mál. Fyrsta drenginn sinn, sem
fæddist 1883, lét hann heita Benito
Juares í höfuðið á manninum, sem
lét skjóta Maximilian keisara árið
1867. Benito Mussolini var þannig
heitinn eftir byltingamanni og ein-
ræðisstjóra. Hann varð snemma
skapstór og óvæginn; einkum er til
þess tekið, að hann hafi verið einkar
langrækinn og ávalt viljað hefna
alls, sem honum þótti sér eða öðrum
gert rangt til, jafnvel þó ekki væri
það nema smámunir.
Kennari, múrari, ritstjóri
Þó foreldrar hans væru fátækir
sáu þau um að afla honum í æsku
svo mikillar mentunar, að hann fékk
kennaraembætti á unga aldri. En
eigi leið á löngu þangað til hann
hristi ryk ættjarðarinnar af fótum
sér og fór til Sviss, sem þá var
orðið Eldorado pólitískra ofstækis-
manna. Þar stundaði hann múrara-
vinnu fyrst í stað en hafði tæplega
til hnífs og skeiðar, en brátt fóru
menn að taka eftir, að múrarinn var
ágætlega máli farinn og var farinn
að tala máli jafnaðarstefnunnar svo
óvægilega ' að yfirvöldin sáu sér
vænst að senda hann heim til ítalíu
aftur. Þar vakti hann brátt athygli
fyrir blaðamannahæfileika og varð
innan skamms áhrifamikill i jafn-
aðarmannaflokknum og árið 1912
var honum fengin í hendur aðalrit-
stjórn helsta málgagns jafnaðar-
manna á ítalíu, blaðið “Avanti” í
Milano. Var hann þá aððins 29 ára
gamall. Líklega hefir jafnaðar-
mannamálgagn aldrei átt rótttækari
stjórnanda. Ellefu sinnum varð
hann að fara í fangelsi. Hann var
ávalt í vinstra fylkingarbarmi jafnað
armanna og þegar heimsstyrjöldin
hófst 1914 lét hann blað sitt hrópa:
Niður með ' styrjöldina! dag eftir
dag og viku eftir viku. Hann snéri
sér ógnandi til stjórnarinnar og
sagði:—Ef ítalir vilja ekki sjálfa
sig feiga verða þeir að gæta hins
ítrasta hlutleysis. Geri stjórnin það
ekki, skal öreigalýðurinn kunna ráð
til að neyða hana til þess! 1
Jafnaðarmaðurinn —hcrnaðarsinni!
En ekki er lengi að breytast veð-
ur í lofti. Stjórn jafnaðarmanna-
flokksins þótti nóg um prédikun
Mussolini og rak hann frá blaðinu.
Skiftust þá jafnaðarmenn í tvent:
hernaðarsinna og friðarvini: En
Mussolini fór að gefa út blað sjálf-
ur, “Popolo d’Italia” og segja óvin-
ir hans, að hann hafi fengið peninga
til þess hjá bandamönnum—og nú
barðist hann meS hnúum og hnefum
fyrir því, að ítalía færi í stríðið.
Undirróður hans sigraði. Italía
barst út í hildarleikinn og meðal
þeirra 200,000 manna, sem réðust í
herinn var líka “bersaglieri nr.
12,467, Benito Mussolini. Öllum ber
saman um, að hann hafi verið hug-
rakkur hermaður. Hann varð kor-
póráll, særðist hættulega, fór heim
aftur 1917 og tók við ritstjórn blaðs
síns og barðist fyrir því að stappa
stálinu í Itali eftir ósigurinn mikla
miö Caporette. Og eftir ófriðarlok-
in studdi hann d’Annunzio af ofur-
móði, er skáldið fór hina sögulegu
herferð sína til Fiume og tók borg-
ina, þvert ofan í ákvæði friðarsamn-
inganna.
Framsókn — afturhald
Árið 1919 voru hin fyrstu fasc-
istafélög í ítalíu mynduð. Þá var
Mussolini Wálfgildings kommúnisti.
Hann og flokkur hans litu að minsta
‘kosti ekki neinu hornauga til of-
beldisstefnunnar 1920 þegar smá-
bændur og sveitavinnumenn fóru um
landið og tóku sér jarðnæði af stóru
jörðunum án þess að spyrja kong
eða frú og eins þegar verksmiðju-
menn tóku verksmiðjurnar í Lom-
bardi og héldu þeim fyrir eigendum
þeirra í heilan mánuð. Árið 1921
var Mussolini kosinn á þing, sem
foringi 35 fylgismanna sinna, sem
kosningu náðu þá. En um það leyti
skifti fascistahreyfingin um fána
gagnvart þjóðfélagsmálum, en var
andvíg þingræði eins og áður.
• I dag er Mussolini einvaldur.
ítalska þingið er að vísu til en er
kosið samkvæmt lögum, sem tryggja
fascistum meiri hlutann hvað sem
þjóðarviljanum líður. Frambjóð-
endurnir eru tilnefndir af fascista-
ráðinu, sem fyrir löngu, er orðið
einskonar deild í stjórninni og al-
rnenni kosningarrétturinn er í þvi
fólginn að kjósandinn getur sagt já
eða nei við þessum kosningalista.—
Að öðru leyti byggist vald Mussolini
á fascistahernum sem er skipaður
um 300,000 ungum mönnum, en
fyrir neðan hann er “æskuherinn”
skipaður 200,000 drengjum á aldr-
inum 15—18 ára, en til þess að
“þroska” drengina undir herþjón-
ustuna eru börnin strax tekin i
fascistafélög og þessi barnafélög
telja hundruð þúsunda af meðlim-
um.
ítalía þarfnaðist sterkrar handar
árið 1922, og það er enginn efi á
því, að Mussolini hefir að sumu
leyti fylt þau skörð, sem einmitt
þurfti að fylla. Hann hefir bætt
stórum úr sleifarlagi því, sem var á
öllu stjórnarfari og reglu. En jafn-
víst er hitt, að fascisminn er að
sumu leyti bein afturför, í ýmsum
þeim greinum, sem hverri þjóð eru
áriðandi. Fascisminn er fjarri því
að vera flekklaus og það vikurkenn-
ir mjög berlega merkasti æfisögu-
ritari Mussolinis, Margherim Sar-
fatti og vísar þá m. a. til morðsins á
jafnaðarmanninum Matteotti, sem
leyfði sér að andmæla Mussolini í
þingsalnum.
Leikari, segja andstæðingarnir—
höfðingi! segja áhangendurnir.
Andstæðingar Mussolini viður-
kenna hann mikinn ræðumann. En
þeir segja um leið, að í rauninni sé
hann aðeins afburða leikari og litið
dæmi um þetta er sagan um útlenda
blaðamanninn, er kom til hans í á-
heyrn i sama bili sem ritari Musso-
linis kom inn meS skjal eitt til at-
hugunar. Mussolini greip pennann
og fór eins og elding yfir bréfið og
leiðrétti hér og hvar í ofboðs flýti
og rétti skjalið frá sér aftur.
Blaðamaðurinn varð forviða á
þessum vinnuflýti þangað til hann
komst að því, að Mussolini hafði
strykað út orð og orð af handahófi
og skrifað sama orðið aftur á milli
linanna! En áhangendurnir eru
barmafullir af aðdáun og lotningu.
Þeir segja með hrifningu frá at-
viki, sem Mussolini hefir sjálfur
skráð í dagbók sína úr stríðinu. Eitt
kvöldið sá hann eld í nokkrum vindl-
ingum í skotgröfum fjandmann-
anna. Samstundis varpaði hann til
þeirra handsprengju og drap fjóra
eða fimm.—Hversvegna gerðuð þér
þetta? spurði höfuðsmaður Musso-
linis. Veslings mennirnir hafa setið
þarna í næði og verið að rabba sam-
an, ef til vill um unnusturnar sínar!
En Mussolini svaraði þessu: Ef við
eigum ekki að heyja stríð er okkur
eins. gott að fara heim til Mílanó og
lóna þar á málverkasafninu!
—Fálkinn.
Pétur Thorfinnson
Laugardaginn 20. maí andaðist
Pétur Thorfinnson á University-
sjúkrahúsinu í Minneapolis, Minn.
Hafði hann lengi kent sjúkdóms, er
ágerðist mjög með þessu vori, var
hann þá fluttur á þetta sjúkrahús.
En þrátt fyrir hinar beztu tilraunir
að hjálpa honum þar, andaðist hann
eins og hér segir. Kona hans var
hjá honum þar syðra er hann and-
aðist og kom með lík hans heim 22.
maí. Til aðstoðar henni þar á hin-
um er^iðu stundum var bróðursonur
Péturs sáluga, Matthías Thorfinn-
son frá Red Wing, Minn. Pétur
Thorfinnson fæddist í Hagakoti í
Hjaltadal í Skagafjarðarsýslu 5.
sept. 1875. Foreldrar hans er þar
bjuggu voru Thorfinnur Jóhannes-
son og Elízabet Pétursdóttir. Er
þau hjón fluttu til Ameríku árið
1882, varð Pétur ásamt með Mar-
gréti sál. systur sinni eftir á íslandi,
því hann var þá í fóstri hjá Gísla
Thorfinnssyni og konu hans Hólm-
friði Ásgrímsdóttur, á Hólum í
Hjaltadal. En 11 árum síðar (1893)
komu þau systkinin hingað vestur til
fólks síns. Haustið 1909 giftist
hann Dýrfinnu dóttur Sigurðar og
Steinunnar Björnson hér í bygð.
Hafði hann þá búið um 10 ára skeið
nálægt Munich, N. Dak., og bjuggu
þau hjón þar áfram stóru myndar-
búi þar til haustið 1919 að þau
fluttu aftur til Mountain og hafa
búið þar ávalt síðan. Þau hjón
eignuðust þrjár dætur. Er hin elsta
gift Clifford Martin í Grenville, N.
Dak., hinar tvær eru heima hjá
móður sinni. Pétur sál. var mesti
dugnaðar-víking'ur og ávalt ósér-
hlífinn, enda búnaðist honum hið
bezta. Hann var hinn vandaðasti og
bezti drengur og naut mikilla og
góðra vinsælda. Mikill harmur er
kveðinn að hinu stóra og myndar-
lega heimili við fráfall hans, og líka
sakna hans fjöldamargir ættingjar
vinir og samferðamenn. Hann var
jarðsunginn frá heimili sínu og
kirkjunni á Mountain, fimtudaginn
25. maí. Sóknarpresturinn jarðsöng
og séra N. S. Thorláksson talaði
einnig við útförina. Öll fimm syst-
kini hans, sem á lífi eru, voru við
útförina, og þar var afarmikið fjöl-
menn viðstatt að kveðja hann.
Æfiminning
hjónanna Eggerts O. Guð-
mundssonar og Sigurlaugar
Jónsdóttur.
Eins og áður hefir verið getið um
í blöðunum önduðust hjónin Eggert
O. Guðmundsson og Sigurlaug
Jónsdóttir að Hallson, N. Dak.
fyrripart sumars 1932. Sigurlaug
andaðist 26. marz en Eggert 26.
júní. Voru þannig réttir þrír mán-
uðir frá því að hún kvaddi þar til
að hann líka var kallaður burt. Bæði
fæddust hjónin á Islandi og ólust
þar upp. Hann var frá Dalgeirs-
stöðum í Miðfirði í Húnavatnssýslu
en hún frá Kollsá í Bæjarsveit í
Strandasýslu. Mun hann hafa Kom-
ið til Ameríku árið 1887 en hún ár-
inu síðar. En árið 1891 giftust þau.
Hafði Eggert þá verið ekkjumaður
um æði mörg ár, því hann misti
fyrri konu sína, Sólveigu, systur
Sigurlaugar á íslandi árið 1879 pog
einn son er þau höfðu eignast Jón
að nafni misti hann árið 1882. Þau
Eggert og Sigurlaug áttu eina dótt-
ur er heitir Sólveig Emilia. Eftir
að hún kom upp var hún ávalt dygg
og ágæt stoð foreldra sinna. Til
fósturs tóku þau Valdinu Gislason
er hún var 9 ára að aldri, og var
hún ávalt eftir það á þeirra vegum,
og veitti þeim einnig aðstoð er þau
tóku að þreytast. Búa þær fóstur-
systurnar nú a heimilinu, sem Egg-
ert og Sigurlaug áttu um langt skeið
í grend við Hallson.
Eggert O. Guðmundsson fædd-
ist 15. sept. 1855 Dalgeirs-
stöðum í Miðfirði í Húnavatnssýslu.
Foreldrar hans voru Guðmundur
Sveinsson og Lilja Oddsdóttir er
þar bjuggu. En Sigurlaug Jóns-
dóttir fæddist 21. febrúar árið 1858
að Kollsá í Bæjarsveit í Stranda-
sýslu. Foreldrar henar voru Jón
Tómasson og Gróa Jóhannsdóttir,
er þar bjuggu.
Bæði voru þessi hjón hinar vönd-
uðustu manneskjur í alla staði.
Hjónaband þeirra var hið farsæl-
asta og sambúð hin ástúðlegasta.
Nutu þær dóttirin og fósturdóttirin
mikillar ástúðar hjá þeim er þær
líka reyndu að endurgjalda, er þær
þroskuðust, eins og þegar hefir ver-
ið minst á. Sakna þær þeirra nú
sárt, en skilja þó að þau voru hvíld-
ar þurfandi, þvi þau voru tekið að
þreytast eftir dagsverkið. Þau
Eggert og Sigurlauo- höfðu ekki sér-
lega mikið um sig í búskapnum, en
bjuggu myndarbúi og búnaðist hið
bezta. Bæði voru þau brjóstgóð,
velgjörðasöm yg hjálpfús. Vönduð
voru þau í dagfari og áreiðanleg í
orðum og gjörðum. Eins og vænta
mátti áttu þau marga vini, og var
því ekki einasta dóttir þeirra og
fósturdóttir, heldur og stór hópur
ættingja og samferðafólks, sem
saknaði þeirra og kvaddi þau með
hlýjum kærleik. Bæði voru þau
jarðsungin af séra H. Sigmar frá
kirkjunni í Hallson, og lögð til
hvíldar í grafreitnum Andvara ná-
lægt heimili þeirra.
Eftir andlát Sigurlaugar orkti
Kristín D. Johnson kvæði til hinn-
ar látnu fyrir hönd dóttur hennar,
sem áður hefir verið birt. Og þegar
Eggert svo skömmum tíma síðar
kvaddi, sendi Mrs. Johnson viðbæt-
ir við hið fyrra kvæði. Og verða
þau ljóð nú bæði birt ásamt með
þessum minningarorðum.
H. S.
Húsfní Sigurlaug Jónsdóttir
Guðniundsson
M óðurminning
Við aftankyrð ég hugsa hljóð
um horfna sælustund,
að með mér varstu, mamma góð,
svo mild og blíð í lund.
Er lit eg blómin ljúf og smá
sem lífgar sólin blíð,
þinn móðurkærleik man eg þá
og minnist bernskutíð.
I umsjá þinni æska mín
var yndisblómum stráð,
því móðurástin átti þín
á öllu fögru ráð.
Eg fagna, þó mér falli tár,
að farin ertu heim;
1
j þú blessar hér min æfiár
frá yndis bústað þeim.
Þig blekti ekki böl né tál,
ei braut þíns lífs var myrk.
varst hegðan prúð og hrein í sál,
með hugarró og styrk.
Þú kendir mér að þekkja þann,
sem þjáðum veitir ró;
þitt trúar-akker traust eg fann
á tímans ólgusjó.
Þó sárt við pabbi söknum þín,
og sé hér dimt og kalt,
sem morgunstjarnan mæra skín,
og myrkrið hverfur alt.
Það hður aðeins lítil stund,
svo ljómar unun h.rein,
að drottinn gefur gull í mund
og græðir tímans mein.
Er skugginn flýr, en líknar-ljós
þá lýsir nær og f jær,
að ódauðleikans eðla rós
með yndis blómum grær.
Við komum, móðir þá til þín,
ó, þvilik sælutíð,
er lífs og friðar lögmál skín
og ljómar sólin blíð.
Undir nafni dóttur hinnar látnu.
Kristín D. Johnson.
Viðbœtir
Þér eg hinstu kærleiks kveðju
kæri faðir, líka fþ't.
Þú ert einnig frá mér farinn,
föl og döpur ein eg sit.
En mig gleður innilega,
elskendurnir tryggu þið,
sameinuð nú eruð aftur
eftir litla stundarbið.
Blessi Guð um eilífð alla
ykkar fögru kærleiksblóm.
Þar er lífið sífeld sæla
sólarlands í helgidóm.
Svo með ykkur bý eg bráðum;
bíð þess tíma þolinmóð.
Ykkur mun eg aldrei gleyma,
elsku pabbi og manna góð.
Þetta er hugsað í anda dóttur hinna
látnu.
Kristín D. Johnson.
Dánarfregn
Föstudaginn 19. maí andaðist
Kristin Dalmann á heimili Mr. og
Mrs. H. J. allgrímson á Mountain,
N. Dak. Var hún rúmlega sjötug,
ekkja Jóns heitins Gíslasonar Dal-
mann er áður bjó í grend við
Mountain. Kristín var fædd á
Dönustöðum í Laxárdal í Dalasýslu,
dóttir Sturlaugs Bjarnasonar og
Halldóru Haldórsdóttur er þar
bjuggu lengi. Kristín átti heimili á
Mountain og bjó þar mörg ár ein
sér, en síðustu tvö árin var heilsa
hennar svo biluð að hún gat ekki
lengur verið á heimili sinu, en hélt
til hjá fósturdóttur sinni Mrs. A. A.
Guðmundsson í grend við Gardar
og hjá öðru kuningjafólki sínu.
Kristin var vinur vina sinna, greið-
ug og góðlát. Vel studdi hún þann
félagskap, sem hún tók tr.ygð við.
Jarðarförin fór fram frá luúniili
hennar og kirkjunni á Mountain,
mánudaginn 22. maí. Sóknarprest-
urinn jarðsöng hana.
Þjófafélag í London gerði nýlega
tilraun til að ná í fjársjóði Hinriks
IIX, sem sagt er að séu tveggja
miljón punda virði og að geymdir
séu í hallarkjallaranum i Richmond.
Þjófarnir höfðu grafið jarðgöng
inn í kjallarann og gekk vel þangað
til þeir rákust á tveggja metra þykk-
an múrvegg og hurð, sem stóðst all-
ar atlögur þeirra. Höfðu þeir því
hlaup en engin kaup. En siðan held-
ur lögreglan jafnan vörð við húsið.
Fashion Takes a Highland Fling at
of Plaid Taffeta
Even if your suit’s last year’s it will take
on a blithe new air, worn with one of these
blouses.
Perky little styles! With tailored collars—
high necklines—bow necklines. Fashioned
in a soft, all-silk taffeta in a choice of col-
orful plaids. Price, .........§1.95
Fashion Accessories Section, Main Floor, Centre.
You’ll Love
‘*High-Hatting”
■ inWhite!
And You Can Do It Like a
Parisian for Only
$5.95
They’re “Agnes” and “Lemonnier” tri-
umphs! Copied so cleverly by a little
Paris house that the designers them-
selves would be hard put to tell them
from the original.
One in a soft, ribbed straw—the other in roughly chalky crepe—
both with a touch of ivory white.
Millinery Section. Second Floor. Portage.
n\ EATON C°u
LIMITED
INNKÖLLUNAR-MENN LÖGBERGS
Amaranth, Man.................... B. G. Kjartanson
Akra, N. Dakota.................B. S. Thorvardson
Árborg, Man....................Tryggvi Ingjaldson
Árnes, Man........................... G. Sölvason
Baldur, Man..........................O. Anderson
Bantry, N. Dakota..............Einar J. Breiðfjörð
Bellingham, Wash.........................Thorgeir Símonarson
Belmont, Man.........................O. Anderson
Blaine, Wash.............................Thorgeir Simonarson
Bredenbury, Sask................................S. Loptson
Brown, Man............................. J. S. Gillis
Cavalier, N. Dak®ta..............B. S. Thorvardson
Churchbridge, Sask..............................S. Loptson
Cypress River, Man.............F. S. Frederickson
Dafoe, Sask ........................J. Stefánsson
Edinburg, N. Dakota............Jónas S- Bergmann
Elfros, Sask.............Goodmundson, Mrs. J. H:
Foam Lake, Sask...............Guðmundur Johnson
Garðar, N. Dakota..............Jónas S. Bergmann
Gerald, Sask.......................... C. Paulson
Geysir, Man....................Tryggvi Ingjaldsson
Gimli, Man..........................F. O. Lyngdal
Glenboro, Man...................F. S. Fredrickson
Hallson, N. Dakota..............Col. Paul Johnson
Hecla, Man......................Gunnar Tómasson
Hensel, N. Dakota.......................John Norman
Hnausa, Man................................... G. Sölvason
Hove, Man...........................A. J. Skagfeld
Húsavík, Man..........................G. Sölvason
Ivanhoe, Minn............................B. Jones
Kandahar, Sask.......................J. Stefánsson
Langruth, Man...................John Valdimarson
Leslie, Sask..........................Jón Ólafson
Lundar, Man...........................S, Einarson
Markerville, Alta....................O. Sigurdsop
Minneota, Minn^...........................B. Jones
Mountain, N. Dakota..............Col. Paul Johnson
Mozart, S&sk.........................Jens Eliason
Narrows, Man....................... Kr. Pjetursson
Oak Point, Man.....................A. J. Skagfeld
Oakview, Man.......................Búi Thorlacius
Otto, Man.............................. S. Einarson
Pembina, N. Dakota...................G. V. Leifur
Point Roberts, Wash...................S. J. Mýrdal
Red Deer, Alta.......................O. Sigurdson
Reykjavík, Man......................Árni Paulson
Riverton, Man.........................G. Sölvason
Seattle, Wash........................J. J. Middal
Selkirk, Man............................G. Nordal
Siglunes, Man...................................Kr. Pjetursson
Silver Bay, Man....................Búi Thorlacius
Svold, N. Dakota................B. S. Thorvafdson
Swan River, Man.................... A. J. Vopni
Tantallon, Sask................... J. Kr. Johnson
Upham, N. Dakota................Einar J. Breiðfjörð
Vancouver, B.C.....................Mrs. A. Harvey
Víðir, Man.....................Tryggvi Ingjaldsson
Vogar, Man..............................Guðmundur Jónsson
Westbourne, Man..................Jón Valdimarsson
Winnipeg Beach, Man.................G. Sölvason
Winnipegosis, Man............Finnbogi Hjálmarsson
Wynyard, Sask..................Gunnar Johannsson