Eimreiðin - 01.01.1909, Blaðsíða 60

6o
margir af vinum stjórnarinnar gerðir að lávörðum, sem þyrfti til
þess, að hafa meirihluta. Tvískifting parlamentisins er því í raun-
inni formið eitt. Neðri deildin er það, sem öllu ræður í löggjöf-
inni.
Efri málstofan er ríkisréttur, dæmir ráðgjafana fyrir pólitisk
afbrot. Nefnd úr deildinni er hæstiréttur. Aðeins 3 menn þurfa
að vera viðstaddir, til þess að deildin sé atkvæðisbær. Forseti
deildarinnar er skipaður af konungi. Pað er ætíð einn ráðgjafanna,
Lord Chancellor. Áður meir gátu lávarðarnir gefið öðrum um-
boð til þess aö greiða atkvæði fyrir sig. Pað var úr lögum
numið 1868.
Neðri mdlstofan (House of Commons) varð til á miðri 14.
öld, sem fyr getur. Hún er runnin frá hinum kosna hluta parla-
mentisins 1295. fessi kosni hluti var að fjölda til þá 74 sveita-
fulltrúar og 200 bæjafulltrúar. Nú er talan orðin 670, en þess
ber að geta, að þá eru taldir með 45 fulltrúar frá Skotlandi og
100 frá Irlandi. Fulltrúunum hefir verið fjölgað smátt og smátt.
Kjördæmatalan aukín og rýmkað um kosningaréttinn. Koma aðal-
lega til greina rýmkanirnar 1832, 1867 og 1884. Pangað til hafði
einkum kjördæmaskiftingin verið með öllu ótæk. Smábæirnir, sem
1295 kusu 2 fulltrúa, kusu enn sína 2 fulltrúa, þótt tæmdir væru því-
nær af fólki, en ýmsir stórbæir, er risið höfðu upp síðar, áttu sumir
hverjir engan fulltrúa á þingi. Ennfremur var fjöldinn allur af
svokölluðum »kosningaþorpum«, fámennum afkymaþorpum, sem
stjórnirnar höfðu, sér til stuðnings, gert að kjördæmum. Russell
lávarður hafði í þingræðu þau orð um kjördæmaskiftinguna, »að
hálffallnar rústir ættu 2 fulltrúa á þingi, garður, sem ekkert hús
sæist í, 2 fulltrúa« o. s. frv. Fyrir 1832 náði kosningarrétturinn
aðeins til sjálfseignarbænda, er höfðu vissar tekjur. Eftir frum-
varpinu 1832 urðu kjósendur 800,000, 1867 3,5 miljónir og 1884
5,12 miljón — eða af hundraði, 1832: 3 °/o, 1867: 9 °/o, 1884:
14—1 5 °/o af allri þjóðinni.
Tuttugu og eins ára aldur þarf til kjörgengis. Frá kjörgengi
eru útilokaðir: klerkar, dómarar (nema ólaunaðir friðdómarar),
tollembættismenn, allir er sitja í embættum yngri en frá 1705.
Áður meir var einnig krafist geysiauðs, eftir vorum mælikvarða,
til kjörgengis — ekki minna en 5—10 þúsund árstekjur af jarð-
eignum. fetta var úr lögum numið 1858. En eigi er samt fá-
tæklingum hent að sitja í parlamentinu. Laun fær þingmaðurinn