Vísir - 19.07.1968, Blaðsíða 8

s

VÍSIR . Föstudcgur 19. júlí 1968.
Útgefandi: Reykjaprent h.f.
Framkvæmdastjöri Sveinn R. Eyjólfsson
Ritstjóri: Jónas Kristjánsson
Aðstoðarritstjóri: Axei Thorsteinson
Fréttastjóri: Jón Birgir Pétursson
Ritstjórnarfulltrúi: Valdimar H. Jöhannesson
Auglýsingastjóri: Bergþór Úlfarsson
Auglýsingar: Aðalstræti 8. Símar 15610 11660 og 15099
Afgreiðsla: Aöalstræti 8. Sími 11660
Ritstjórn: Laugavegi 178. Sfmi 11660 (5 línur)
Áskriftargjald kr. 115.00 á mánuði innanlands
í lausasölj kr. 7.00 eintakið
Prentsmiöja Vísis — Edda h.f.
Ný útflutningsskrifstofo
Efnahagsvandamál undanfarinna missera hafa ekki
verið svo með öllu ill, að þau hafi ekki boðað nokkuð
gott. Þau hafa leitt til þess, að framsýnir menn gera
meira að því að brjóta til mergjar vandamál efnahags-
lífsins í nútíð og framtíð.
Menn sjá. að efnahagur þjóðarinnar er enn ekki
byggðui á nógu trausturn grunni. Utanaðkomandi
verðsveiflur geta á skömmum tíma minnkað verð-
mæti ýmissa sjávarafurða um meira en helming.
Menn sjá nú einnig, að það var framsýni að kóma hér
á fót stóriðju til að treysta undirstöður þjóðarhags.
Þegar menn líta til framtíðarinnar, sjá þeir ýmsar
blikur á lofti. íslendingum mun fjölga um nærri 100.
000 manns á næstu tuttugu árum. Á þessum tíma þarf
að útvega tugum þúsunda manna arðbær verkefni. Á
hvaða sviðum verður þessi verkefni að finna?
Ólíklegt er, að þau verði að finna í fiskveiðum, því
að fiskmagnið í sjónum gefur ekki tilefni til aukinnar
vfiðisóknar. Talsverð aukning getur orðið í fisk-
vitmslu vegna betri nýtingar aflans, en þau verkefni
munu ekki nægja nema fyrir lítinn hluta hinna nýju
handa. Og í landbúnaði verður áreiðanlega ekki at-
vírinuaukning á næstu tveimur áratugum.
Þetta sýnir, að við verðum að fara sömu leið og
allar hinar auðugri þjóðir heims og gerast iðnaðar-
þjóð. Á þann hátt fáum við ótæmandi möguleika á
að tryggja öllum íslendingum arðbæra vinnu í náinni
framtíð.
En við gerumst ekki iðnaðarþjóð með því að treysta
eingöngu á innlendan markað fyrir iðnaðarframleiðslu
okkar. Við verðum að vinna fyrir hana markað er-
lendis. Því eigum við sem fyrst að semja um aðild
að Fríverzlunarbandalaginu og veita þannig fiskafurð-
um og iðnaðarvörum okkar tollfrjálsan aðgang að
stórum markaði.
Nú halda margir, að íslenzkir iðnrekendur óttist, að
gagnkvæmar tollalækkanir muni eyðileggja iðnaðinn
hér. Svo er þó ekki. Félagsskapur iðnrekenda hefur
tekið áskorun þeirri, sem felst í væntanlegri sam-
keppni hins alþjóðlega markaðar, og vinnur að sam-
eiginlegu átaki iðnrekenda til útflutningsframleiðslu.
Hann hyggst nú koma á fót útflutningsskrifstofu og
hefur auglýst eftir forstöðumanni fyrir hana.
Verkefni forstöðumannsins verður að kanna mark-
aði erlendis og leita eftir viðskiptasamböndum. Hann
á einnig að kanna, hvaða íslenzkar vörur sé hægt að
selja erlendis, og aðstoða við að koma því til fram-
kvæmda. Þá á hann sömuleiðis að fylgjast með mark-
aðshorfum og markaðsverði á hverjum tíma. Og loks
á hann að koma á samstarfi við sendiráð íslands er-
iendis. , , ^ ;
Nágrannaþjóðirnar hafa komið upp svona skrif-
stofum og telja það hafa gefið góða raun. Vonandi
verður það okkar reynsla, að þetta verði upphafið að
miklum atburðum til eflingar þjóðarhag.
//
II
/
))
SPJALLAD UM IDNÞRÓUNINA
Ottó Schopka:
IÐNAÐUR I
DREIFBÝLI
T Tndanfama áratugi hafa átt
sér stað verulegar breyting-
ar á búsetu manna í landinu.
Fólk hefur horfið úr sveitunum
og setzt að viö sjávarsíöuna,
flutzt úr litium kauptúnum tii
stærri staða og ekki sízt til
Reykjavíkur og þéttbýlisins við
Faxaflóa.
Þessar búsetubreytingar hafa
átt sér stað þrátt fyrir, að gíf-
urlegum fjármunum hefur ver-
ið varið til þess að hamla gegn
þeim og skapa íbúum dreifbýl-
isins viöunandi aðbúnað. Sá ljóð
ur var þó á þessum ráöstöfur)
um, sem stuðla áttu að „jafn
vægi í byggð landsins", aö yfir
leitt var unnið skipulagsiaust
án markaörar stefnu að ákveön
um markmiðum, og enginn
hvorki einstaklingur né stofnun
hafði heildaryfirsýn yfir aðgerð
irnar.
Þegar litið er um öxl og árang
ur þessara mörgu og fjárfreku
aðgeröa er skoðaður, gerist sú
hugsun óhjákvæmilega áleitin,
að oft hafi meira verið unnið
af kappi en forsjá og menn hafi
raunar stundum misst sjónar af
markmiðum á miðri leið og far-
ið afvega.
Fyrir fáum árum voru teknar
upp nýjar aðferöir í þessum efn
um. Fram komu hugmyndir um
myndun byggðakjarna á nokkr-
um stöðum í landinu til mót-
vægis við þéttbýlið í Reykjavík
og farið var að vinna að gerð
svonefndra byggðaáætlana, en
tilgangurinn með þeim er m. a.
aö efla byggðakjarnana og beina
þeim fólksflutningi, sem á sér
stað, til þeirra. Enn er of
skammt síðan farið var að vinna
að gerð og framkvæmd þessara
áætlana til þess að hægt sé að
meta árangur þeirra, en áreiöan
lega eru þær mikil framför frá
þeim handahófskenndu aögerð-
um, sem áöur tíðkuöust.
Sú skoðun hefur oft notið vin-
sælda, aö uppbygging iönfyrir-
tækja víðs vegar um landið gæti
verið hagkvæ'm lausn á stað-
bundum atvinnuleysisvandamál-
um ýmissa staða og þannig dreg
ið úr brottflutningi fólks. Svo
ágæt sem þessi kenning virðist
vera, verður þó að taka henni
með nokkurri varúð. íslending-
ar eiga ekki að reka iðnað sem
atvinnubótavinnu. Því aöeins á
iðnaðurinn rétt á sér, aö hann
— rekinn við eðlileg skilyröi —
stuðli að bættum lífskjörum,
betri afkomu starfsmanna og eig
enda fyrirtækjanna. Þetta er
þungamiðja málsins. En auðvitað
útilokar þetta engan veginn, aö
iönaður geti fundið sér ágæt
starfsskilyröi í dreifbýli, og sum
iönfyrirtæki þurfa jafnvel að
búa viö aðstæður, sem ekki eru
annars staðar fyrir hendi.
Athyglisvert er að sumir kaup
staðir og kauptún hafa orðið
meiri iðnaðarbæir en aðrir. Þann
ig hafa smám saman veriö að
myndast kjarnar, iðnfyrirtækin
hafa fundiö, að þau mundú
njóta hagræöis af nálægð hvers
annars og það hefur ýtt undir
þessa þróun, sem orðið hefur að
mestu leyti án opinberrar í-
hlutunar en aðallega orsakazt
af eðlilegum efnahagslegum
lögmálum. Benda má á staði eins
og Stykkishólm, Blöndués, Sau-ð
árkrók, Akureyri og Selfoss, œ:
þar eru rekin tiltölulega mörg
iðnfyrirtæki og sum mjög mynd-
arl«g hvað stærð snertir. Þau ifen
fyrirtæki, sem fyrst hafa verið
sett á stofn, hafa verið þjón-
ustufyrirtæki fyrir nærliggjandi
sveitir, útgerðar- og fiskiðnaðar
fyrirtæki, ef einhver eru, og
íbúa staöarins. Um leið setjast
byggingariðnaðarmenn að á stöð
unum, en viðgangur þeirrar iðn-
greinar fer að sjáifsögðu afar
mikiö eftir vexti bæjarfélaganna
og aðstöðunni til þess að fá verk
efni annars staðar. Þegar fyrir-
tæki í þessum iðngreinum hafa
náð nokkurri fótfestu, skapast
jarðvegur fyrir rekstur eigin-
legra framleiöslufyrirtækja, sem
selja afurðir sínar að mestu á
möirkuöum utan byggðarlagsins.
Slík fyrirtæki sækja oft út í
dreifbýlið, vegna þess að þar er
vinnuaflið stöðugra en í stórum
bæjum og nær því betri þjálfun
og leikni við störf sín. Þetta
atriði hefur vafalaust oft ráðið
miklu um' staðarval iðnfyrir-
tækja á þeim árum, sem mikil
spenna hefur verið á vinnumark
aðinum, en þess gætir síður,
þegar slaknar á spennunni. Þá
ráða önnur sjónarmið meira, s.
s. aðílutningskostnaður hráefna
og flutningskostnaður afurða á
markað, húsaleiga, orkukostnaö-
ur o. s. frv.
Við staðarval iðnfyrirtækja skal
arösemissjónarmiö fyrst og
fremst ráða en hrein tilfinninga-
sjónarmið ekki að hafa áhrif,
þegar svo veigamiklar‘ákvarðan
ir eru teknar. Xðnfyrirtæki, sem
er dæmt til þess að"verða rekið
með tapi frá upphafi, verður
aldrei annað en dragbítur á fram
farir í þvi byggðarlagi, þar sem
það er, en ekki sú lyftistöng,
sem iðnfyrirtæki eiga að verða,
þar sem þau eru rekin.
Biafra-söfnunin gengur vel

— Skip með skreiðar-
farm fer utan á
næstunni
Diafrasöfnunin gengur vel, og
nú eru farnar að berast
sendingar frá hinum ýmsu deild-
um Rauöa kross íslands úti á
landi.
Hinn 6. júlí s.l. fór stór skreið-
arsending utan með Skóga-
fossi að verðmæti um 1,8 milljón
ir króna, en núna einhvem
tíma á næstunni fer utan send-
ing að verðmæti um tvær og
hálf milljón krónur.
Margar stórgjafir hafa borizt
frá ýmsum aðilum, og er þar
stærst framlag Ásbjörns Ólafs-
sonar, sem gaf tvær milljónir.
Margir aðrir hafa gefið stór-
gjafir, og skipafélög hafa einnig
reynzt mjög hjálpleg og gefið
eftir stórar upphæðir af farm-
gjöldum vegna flutnings skreið-
arinnar.
Víða er safnaö hjá stofnunum
eöa fyrirtækjum, og t.d. barst
nýlega gjöf frá Sjúkrahúsi Seyð-
isfjarðar, en þar söfnuðust sam-
tals 17.115 kr.
Héöan er skreiöin send til
Hamborgar, og þaöan fer hún
síöan til Calabar, sem er borg
á strönd Afríku. Ennþá eru ekki
nærri öll kurl komin tii grafar
í söfnuninni, og má búast við
þvi, aö mikið verði sent héðan
til viðbótar þvi, sem þegar hefur
verið getiö um.
\