Bókasafnið - 01.06.1996, Blaðsíða 57

annarrar tegundar á milli kerfa. 5 (7%) merktu við liðinn
annað. 20 svöruðu ekki þessari spurningu. Margir nefndu
fleiri en einn möguleika til samnýtingar. Augljóst er að
bókasafnstölvukerfi hafa ekki verið valin með tilliti til víð-
tækra möguleika á samnýtingu skráningarfærslna, þar sem
hjá aðeins um 50% er að hægt að flytja færslur á milli kerfa
af sömu tegund og hjá undir 20% er hægt að flytja færslur
úr öðrum tegundum tölvukerfa yfir í þeirra kerfi. Sam-
hæfni á þessu sviði er forsenda íyrir samnýtingu skráning-
arfærslna.
Hverniggengur aöfylgja stefnu um samnýtingu á
skráningarfœrslum?
A 20 (28%) bókasöfnum hafði tekist að fylgja stefnu um
samnýtingu á skráningarfærslum. Af þeim merktu 4
(5.5%) við kaup á skráningarfærslum, 8 (11%) við skipti,
5 (7%) við bæði kaup og skipti og 6 (8%) merktu við lið-
inn annað. Hjá 22 (31%) var merkt við að samnýting hefði
ekki tekist. Þar af merktu 2 (3%) við að skráningarhættir
væru of ólíkir og 2 (3%) að þeir hafi engan til þess að hafa
samvinnu um skráningu við, þar sem engin önnur bóka-
söfn safni efni á sama efnissviði og 14 (19%) merkja við
liðinn aðrar ástæður. 29 (40%) svöruðu ekki þessari spurn-
ingu eða merktu við að hún ætti ekki við hjá þeim. Eitt
(1%) svar var ógilt. A könnunartíma hafði samnýting að-
eins tekist hjá 20 þeirra 36 bókasafna sem stefndu að henni
við tölvuvæðingu.
Ahrif tölvuvœðingar á samnýtingu
skráningarvinnu
Viðbúið er að áform um nýtingu tölvutækninnar breyt-
ist eftir að hún er tekin í notkun og möguleikar á nýtingu
hennar verða skýrari. Aðeins 16 (22%) aðilar merktu við að
áform um aðföng eða gerð skráningarfærslna hefðu breyst
eftir að tölvuvæðing hófst. Meirihlutinn, 49 (68%) merkti
við óbreytt áform. í þeim hópi geta bæði verið aðilar sem
stefndu að samnýtingu fyrir tölvuvæðingu og aðilar sem
nota tölvukerfi án samnýtingarmöguleika. Spurningunni
svara ekki 7 (10%).
Kostir samnýtingar á skráningarfierslum
Svör bárust frá 23 (32%) bókasöfnum. A þeim öllum
var merkt við að samnýting sparaði tíma bókavarða, á 16
(22%) við bætta þjónustu, á 12 (17%) við sparnað á fjár-
munum og á 1 (1%) við liðinn annað. Meirihlutinn 49
(68%) svaraði ekki þessari spurningu.
Hvað ber framtíðin í skauti sér við samnýtingu
skráningarvinnu?
Ætla má að samnýting á skráningarfærslum aukist í
framtíðinni. Að því var stefnt á 47 (65%) bókasöfnum á
könnunartíma og tækniframfarir gera það æ auðveldara. Á
aðeinsl3 (18%) bókasafnanna var merkt við að skipulögð
áform hefðu verið gerð, en á 34 (47%) að það stæði til en
hefði ekki verið skipulagt. Á 10 (14%) bókasöfnum var
merkt við að ekki væri stefnt á aukna samnýtingu í fram-
tíðinni. Sum þeirra gætu reyndar þá þegar hafa náð æski-
legu samnýdngarstigi. Á 4 (5.5%) bókasöfnum var merkt
við liðinn annað og 11 (15%) svöruðu ekki spurningunni.
Á miklum meiri hluta bókasafna var merkt við að æskilegt
sé að mun meiri samvinna sé höfð við nýtingu á skráning-
arfærslum en hingað til hefur tíðkast. Á 60 (83%) bóka-
söfnum er merkt við að æskilegt sé að skráningarfærslur fyr-
ir íslenskt efni séu gerðar aðeins einu sinni og þær megi fá
tilbúnar [í rafrænu formi] til notkunar í algengustu tölvu-
kerfum landsins, auk þess sem fá megi af þeim útprentan-
ir. Á 48 (67%) bókasöfnum er merkt við að æskilegt sé að
kaup á skráningarfærslum, fyrir erlent efni, séu skipulögð
þannig að aðeins þurfi að kaupa hverja slíka skráningar-
færslu einu sinni til landsins og hún sé samnýtt. Á 47
(65%) bókasöfnum er merkt við að æskilegt sé að samvinna
um skráningu sé milli þeirra bókasafna, sem nota sömu
tegund tölvukerfis. Á aðeins 3 (4%) bókasöfnum er merkt
við að æskilegt sé að engin samvinna sé um skráningu,
heldur útvegi bókasöfn sjálf skráningarfærslur eða frum-
skrái eftir því sem best hentar í hverju bókasafni. Á einu
(1 %) bókasafni er merkt við liðinn annað. Margir merktu
við fleiri en einn möguleika. Spurningunni var ekki svarað
á 4 (6%) bókasöfnum.
Hvaða aðili œtti að hafa forgöngu um samvinnu
við skráningu?
Um þetta atriði var spurt með opinni spurningu. Á yf-
irgnæfandi meirihluta þeirra 55 (76%) bókasafna sem svar-
aði var litið til þjóðbókasafns sem forystuaðila um samnýt-
ingu á skráningarvinnu. 41 (57%) nefndu þjóðbókasafn
eða Landsbókasafn og Háskólabókasafn, en könnunin var
gerð rétt áður en þau söfn sameinuðust formlega. 11 (15%)
nefndu stjórnsýsluembætti svo sem embætd bókafulltrúa
ríkisins í menntamálaráðuneytinu eða ríkisbókavörð [vænt-
anlega að því tilskildu að slíkt ernbætd verði stofnað], 5
(7%) nefndu Borgarbókasafn, 3 (4%) nefndu Þjónustu-
miðstöð bókasafna, aðilar sem 2 nefndu voru: sérfræðisöfn,
fagfélög (Félag bókasafnsfræðinga og Bókavarðafélag Is-
lands), forstöðumenn og starfsmenn bókasafna, bókasafns-
og upplýsingafræðin við Háskóla Islands. Nokkrir nefndu
annað. Margir nefndu fleiri en einn aðila, 1 svar var ógilt.
Hvaða aðili œtti aðþínum dómi að bera kostnað
við skráningarsamvinnu?
Um þetta atriði var spurt með opinni spurningu og
skiptust svörin í tvö horn. Annars vegar sögðu 35 (47%) að
bókasöfnin sjálf eða notendur skráningarfærslna eigi að
greiða fyrir þær og hins vegar sögðu 27 (38%) að sveitarfé-
lög, ríki og Þjóðarbókhlaða eigi að bera kostnaðinn. Nánar
tiltekið eru svörin á þessa Ieið: Aðildarsöfn og notendur
sögðu 35 (47%), ríkið sögðu 13 (18%), Þjóðarbókhlaða
sögðu 9 (13%), sveitarfélögin sögðu 5 (7%). Tveir nefndu
annað. Þessari spurningu svöruðu 54 og 1 svar var ógilt.
Margir nefndu fleiri en einn aðila.
IV Samnýting á safnkosti
Notkun safnkosts talin í beinum útlánum og
millisafnalánum
Aðeins 46 (64%) bókasöfn gáfu upp tölur um útlán árs-
ins 1992, þau voru alls 1.576.087. Fyrir árið 1993 fengust
upplýsingar um útlán 43 (60%) bókasafna, sem lánuðu út
1.662.219 rit. Ekki er raunhæft að áætla hlutfallslega aukn-
ingu milli ára þar sem færri gefa upplýsingar fyrir árið 1993
en 1992 en um greinilega aukningu er þó að ræða. Tölur
um millisafnalán eru ekki marktækar, en fleiri gefa upplýs-
ingar fyrir árið 1992. Það ár voru millisafnalán frá 30
(42%) bókasöfnum 12.014. Á sama tíma voru millisafna-
lán til bókasafna samkvæmt upplýsingum frá 27 (38%) að-
ilum 6.041 talsins, þess ber að gæta að færri svöruðu þess-
um lið. Tölur fyrir árið 1993 fengust aðeins frá um þriðj-
ungi svarenda, vegna þess að ekki var búið að telja saman
Bókasafhið 20. árg. 1996 57