Dagblaðið Vísir - DV - 05.02.1983, Blaðsíða 12

12
DV. LAUGARDAGUR 5. FEBRtJAR 1983.
Þegar sjjónin er ehhi
— lltid inn á Hjálpartækjaþjónustu Blindrafélagsins
Einhver dýrmœtasta eign mannsins er sjónin. Missir hennar er jafnframt
einn mesti skaði sem hvergetur ordid fyrir.
Stór hópur fólks á íslandi á við sjóndepru að stríða, jafnvel algjöra
blindu — ög liggja til þess margar ástœður. Þegar aldurinn fœrist yfir tapa
menn jafnan sjón. Slys eða veikindi valda tíðum meiri eða minni sjónmissi.
Og þá eru þeir ónefndir sem fœðst hafa blindir.
Það er síður en svo auðvelt fyrir blinda og sjónskerta að athafna sig íþví
þjóðfélagi sem við — hinir sjáandi — höfum mótað. Þar er gert ráð fyrir að
skynfœrin fimm séu hverjum manni til halds og trausts. En ef eitt þeirra
bregst hinum sama, er þetta þjóðfélag okkar þegar orðið honum illfært.
Aðstaða hans í leik og starfi hefurþar með skerst.
Hjálpartœki fyrir blinda og sjónskerta hafa rutt sér til rúms á síðustu
árum. Þetta eru ýmsir hversdagslegir hlutir — verkfœri og áhöld — sem
umfram hefðbundið notagildi koma til móts við sérþarfir þeirra sem lítt
eða ekki sjá. Ýmist eru þetta venjuleg tœki sem hafa verið bœtt eða aukin
þannig að ekki þarfsjón við meðferð þeirra, eða sérsmíðuð tœki sem gagn-
gert eru framleidd fyrir blinda. Allir hafa þessir hlutir þann sameiginlega
tilgang: að létta blindum og sjónskertum fötlunina, gera þeim kleift að
inna störfin þannig afhendi að sjóndepran háiþeim ekki.
Hjálpartækjaþjónusta Blindra-
félagsins hefur veriö starfrækt í ára-
tug. Aðsetur hennar er í Hamrahlíö
sautján. Þan'gaö leituðum viö um dag-
inn til aö kynnast því f jölbreytta úrvali
hjálpartækja sem blindum og sjón-
skertum býöst til kaups um þessar
mundir.
Þaö var Ásgerður Olafsdóttir
blindraráðgjafi sem leiddi okkur í
allan sannleik um þessi tæki. Þaö kom
fljótt í ljós aö á boðstólum þjónustunn-
ar er enginn venjulegur vamingur. Þó
flestir hlutimir sem til sölu eru komi
nokkuö kunnuglega fyrir sjónir og lík-
ist þeim hlutum sem fáanlegir eru í
heföbundnum búsáhalda- og tóm-
stundabúðum, þá em flest þessi tæki í
smáatriðum frábrugöin þeim hlutum
sem hinir sjáandi eiga aö venjast úr
sínu daglega lífi. Venjuleg verkfæri og
áhöld hafa veriö bætt eöa lagfærð, eða
þeim hefur veriö breytt aö meira eöa
minna leyti til þess aö þau nýtist þeim
er ekki greina hlutina meö augunum.
Enn önnur tæki eru sérsmíðuð og loks
fást þama hlutir sem eru einstakir
sinnartegundar.
Sjóngler og stafir
Við athuguðum fyrst svo einföld tæki
sem sjóngler virðast vera. Þau eru til í
fimmtán gerðum og stækka allt að
tífalt. Þessi stækkunargler er hægt að
fá með og án innbyggðs ljóss. Eins og
gefur að skiija veita þau fólki meö laka
sjón mjög mikla hjálp viö lestur og
aöra einbeitingu augna. Sagöi Ásgerö-
ur aö mjög mikiö væri sótt í þessi tæki,
þau væm einna vinsælust þeirra hluta
sem á boöstólum væra í Hjálpartækja-
þjónustunni.
Þá sagöi Ásgeröur aö stafirnir væru
ekki síður vinsælir, enda eflaust meö
mikilvægari hjálpartækjunum. Til era
tvær geröir stafa. Annars vegar hinn
svonefndi hvíti stafur sem eingöngu er
ætlaður albiindum. Hann er langur og
mjór meö endurskini. Nota þarf sér-
staka tækni til aö þessi stafur komi
fólki aö gagni og er hún kennd á
námskeiöum sem Blindrafélagiö
gengst fyrir. Hins vegar er þaö
göngustafurinn. Hann er hugsaöur
fyrir gamalt fólk sem smám saman
hefur tapað sjón meö aldrinum. Hann
er aö því leyti frábragðinn venjulegum
göngustöfum aö hann er meö endur-
skini líkt og hvíti stafurinn.
Ásgerður Olafsdóttir blindraráðgjafi stendur hér hjá hluta þeirra hjálpar-
tækja sem Blindrafélagið býður upp á. Við kynnumst þessum tækjum litil
lega i greininni hér á siðunni.
DV-myndir Einar Ólason.
Nokkur hjálpartæki blindra við heimilisstörf. Vigtirnar á myndinni eru með
upphleyptum táknum við hverja tölu. Þá sést einnig skurðartöng (lengst til
vinstri) en henni er klemmt utan um kjötstykki og brauðhleifa og gengur
hnifurinn í gegnum raufarnar á tönginni og tryggir þannig beinan skurð.
Eggjaskiljaranum (neðst til hægri) er tyllt ofan á bolla og situr rauðan eftir i
botni skiljarans en hvitan rennur ofan i bollann um rauf á miðju hans. Fyrir
ofan skiljarann sést í skeið er mótar og sker kjöt- og fiskbollur. Efst er
steikartöng sem auðveldar blindum mjög að hagræða steikum á pönnu og
snúa þeim. Ofan á stærri vigtinni sést i lítið hjálpartæki sem nefnist nála-
þræðari; nálinni er komið fyrir í slíðri og tvinninn er látinn i rauf við hliðina.
Með þvi að styðja á takka þræðist svo tvinninn i gegnum nálaraugað án
þess að sjón þurfi til.
fWS
Sérsmiðuð úr og klukkur fást i miklu úrvali í Hjáipartækjaþjónustunni. Ef
vel er athugað sést í upphleypt tákn við hvern tölustaf. Þá er einnig hægt
að þreifa á visunum. Þegar svo fingurinn nemur við visana og viðkomandi
tákn er auðvelt að átta sig á hvað tímanum líður.
Ritsjáin (opatacon) er líklega eitt merkilegasta
hjálpartœki sem hannað hefur verið fyrir blinda. Á mynd-
inni er Arnþór Helgason að lesa merkimiða á segulbands-
spólu frá Ríkisútvarpinu og hann notar tœkið líka meðal
annars til að leita í símaskránni.
íhœgri hendi heldur hann á litlu stykki sem er nokkurs
konar myndavél. Henni er rennt eftir línum á blaði og
skynjar húna bókstafina (venjulegt prentletur) og fram-
kallarþá á lítilli plötu í tœki sem í útliti líkist mest ferða-
segulbandi. Lesarinn stingur vinstri hendi inn í tœkið og
leggur vísifingur á plötuna. Þar finnur hann titrandi
upphleypta mynd af bókstafnum sjálfum. A fletinum eru
hundrað fjörutíu og fjórir punktar sem titra. Þeir
punktar titra sem þarftil að mynda hvern staffyrir sig.
Tœkið á minni myndinni er einn af mörgum fylgihlut-
um ritsjárinnar. Það er notað til að kenna á ritsjána;
kennari sér á skjánum hvað lesari finnur. Ef myndin
prentast vel sést S á skjá tœkisins.
Þess má geta að ritsjáin krefst mjög mikillar þjálfunar
af hendi notandans. Er talið að þeir sem nái bestum
árangri með tœkinu komist upp í sjötíu til nítiu orð á
mínútu.
Sérsmíðuð úr og
bfíndrabaðvog...
Mikið er sótt í sérsmíðuð úr og klukk-
ur. Þau eru þannig úr garði gerð að
hægt er aö þreifa á vísunum. Einnig
eru upphleyptir punktar eöa tákn viö
hvem tölustaf á stundarhringnum.
Þetta gerir blindum kleift aö greina
hvaö tímanum líður með fingranum
einumsaman.
Því næst var stigið á baðvigtina, en
blindrabaðvigtin er nokkuð frábragöin
þeim er sjáandi nota við þyngdarmæl-
ingu sína. Jafnframt því sem stigið er
á baðvigt blindra er togaö í spotta sem
gengur út úr mælaborðinu. Hann
stöðvar vísana við þá þyngd sem ofan
á vigtinni hvílir. Þá er óhætt aö stíga af
henni og kanna án mikilla tilfæringa
hver þyngd manns er með þvi aö þreifa
á upphleyptu tákni viö þá þyngdarein-
ingu sem vísirinn stöövaðist viö.
Hjálpartæki viö skriftir voru athug-
uö næst. Fyrir alblinda eru til svo-
nefndir skriframmar. Á þá er hægt að
nóta ýmis atriði á blindraletri. Þaö er
þannig gert aö blaði eöa plastþynnu er
komið fyrir milli tveggja álplatna.
Síðan er stungið meö nál eöa öörum
oddhvössum hlut í gegnum ákveöin göt
á plötunum. Þaö framkallar upphleypt
tákn á þynnuna eöa blaöið sem blindir
geta lesið. Einnig era til skriframmar