Dagblaðið Vísir - DV - 04.05.1990, Blaðsíða 14

14
Otgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELlAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PÁLL STEFÁNSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift,
ÞVERHOLTI 11,105 RVlK.SlMI (91)27022 - FAX: (91)27079
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRJÁLSRAR FJÖLMIÐLUNAR HF„ ÞVERHOLTI 11
Prentun: ÁRVAKUR HF. - Áskriftarverð á mánuði 1000 kr.
Verð í lausasölu virka daga 95 kr. - Helgarblað 115 kr.
Eldhúsdagsumræður
Almenningur segist ekki hafa mikinn áhuga á um-
ræðum frá alþingi. Eldhúsdagsumræður í sjónvarpi og
útvarpi eru sennilega ekki vinsælt dagskrárefni. Engu
að síður geta þær verið forvitnilegar og gegnt sínu hlut-
verki í því lýðræði sem við þykjumst halda í heiðri.
Stjórnmál eiga erindi til alls þorra manna og okkur
varðar hvernig landinu er stjórnað, hvaða málflutning-
ur er viðhafður og hver eru rökin með og móti í stjórn-
málabaráttunni. Hver getur gert upp hug sinn um póli-
tíska afstöðu nema kynna sér málefnin og skoðanirnar
sem fram eru settar? Hver getur vænst þess að landinu
sé vel stjórnað ef ekkert er aðhaldið eða umræðan. Al-
þingismenn hafa fengið umboð frá kjósendum til löggjaf-
ar- og fjárveitingavalds og almenningur þarf að geta
fylgst með því hvernig farið er með það vald.
Eldhúsdagsumræður þjóna þessum tilgangi og eru
auk þess lokauppgjör eftir þinghald í vetur. í gærkvöldi
mátti heyra lýsingar og ályktanir flokka og einstakra
þingmanna á stjórnmálaástandinu. Auðvitað eru það
misjafnar ræður og auðvitað er málflutningurinn bland-
aður áróðri og upphrópunum. Róðurinn er léttari hjá
stjórnarandstöðu í slíkri umræðu, þegar gagnrýnin er
innihaldið og uppistaðan í málflutningnum en það er
líka kúnst að verjast og halda auk þess um stjórnar-
taumana. Fyrir þá sem ávallt eru sammála síðasta ræðu-
manni getur reynst erfitt að fylgjast með kappræðum
þar sem margir slyngir ræðumenn kveða sér hljóðs.
Eftir atvikum sluppu bæði stjórnarliðar og stjórnarand-
staða vel frá þessari eldhúsdagsumræðu og umfram
allt þá hefur hún gildi fyrir stjórnmálin. Ef almenningi
þykir það miður geðslegt hvernig þingmennirnir tala
hver til annars endurspeglar sú umræða eingöngu þau
viðhorf sem ríkja meðal landsmanna. Þjóðin fær aldrei
betri alþingismenn en hún verðskuldar.
Hér verður ekki dómur lagður á hvor hafi haft bet-
ur. Þar sýnist sitt hverjum. En alþingismenn mættu
venja sig af því að tala af stráksskap eða jafnvel barna-
skap til þjóðarinnar. íslendingar eru yfirleitt skynsamir
og fylgjast vel með. Sannleikurinn er líka sá að þeir
stjórnmálamenn sem tala tæpitungulaust og hreinskiln-
islega, þingmenn sem leitast við að vera málefnalegir í
stað þess að belgja sig út af áróðri, þeir ná helst eyrum
fólks. Það verður enginn stærri af því að tylla sér á tá.
Þinglausnir eiga að fara fram um helgina. Margt
nýtilegt hefur verið afgreitt frá alþingi í vetur og ber
þá auðvitað hæst kvótafrurnvarpið (ef það verður sam-
þykkt) og ný lög sem heimila byggingu virkjana í tengsl-
um við stóriðju. Af öðrum málum má nefna lög í tengsl-
um við kjarasamninga, breytingar í húsnæðiskerfmu,
dómskerfinu, samskiptum ríkis og sveitarfélaga og svo
endahnúturinn á virðisaukaskattinn. Mörgum öðrum
nýtum málum hefur verið hreyft en ekki hafa þau öll
hlotið afgreiðslu. En orð eru til alls fyrst.
Ríkisstjórnin stendur ekki traustum fótum. Þar kem-
ur bæði til veik póhtísk staða þeirra flokka sem að
stjórninni standa og svo eilífar hótanir einstakra þing-
manna og jafnvel ráðherra um að segja skilið við stjórn-
ina ef ekki er gengið að kröfum þeirra. Það kann ekki
góðri lukku að stýra, enda eru vinsældir stjórnarinnar
eftir því. Það má heita afrek út af fyrir sig að halda
þessari ríkisstjórn saman við þessar aðstæður. Sjálfsagt
ræður þar mestu að kosningar eru ekki fýsilegur kostur
fyrir stjórnarflokkana og því er spáð að ríkisstjórnin
lafi áfram meðan sætt er. Hún á ekki annarra kosta völ.
Ellert B. Schram
FÖSTUDAGUR 4. MAÍ 1990.
Efasemdir
um Rúmeníu
Þaö er margt í sambandi við bylt-
inguna í Rúmeníu í desember sem
frá upphafi hefur vakiö efasemdir
um aö hún hafi verið svo fyrirvara-
laus og óskipuleg sem látið var í
veöri vaka. Þrálátur grunur leikur
á aö í raun hafi verið um valdarán
hluta hersins í samstarfi viö sam-
særismenn í innsta hring einræðis-
herrans aö ræöa en fyrir því hafa
ekki fengist sannanir. Þó er eitt
víst aö eftir aö íjöldauppreisnin
hófst var henni kunnáttusamlega
stýrt í gegnum fjölmiðla og þeir
sem stjórnuðu fréttaflutningi og
þar meö gangi uppreisnarinnar
vissu mætavel hvaö þeir voru aö
gera og hvernig átti aö æsa upp
almenningsálitið bæði innanlands
og utan með völdum fréttum og í
mörgum tilvikum hreinum frétta-
fölsunum.
Þaö er nú ljóst aö fólk í Rúmeníu
og ekki síður vestrænir íjölmiölar
fengu alrangar fréttir um aödrag-
anda og einstök atriði í uppreisn-
inni og það er ljóst aö því upplýs-
ingastarfi var miðstýrt af skipu-
lögöum hópi, væntanlega þeim hin-
um sama sem nú myndar átta
manna framkvæmdastjórn bylt-
ingarnefndarinnar sem í eru 150
manns. Nú síðast var frá því skýrt
í sjónvarpi að flótti Ceausescus frá
forsetahöllinni og handtaka hans
skömmu síöar, sem alltaf var álitin
hafa verið fyrir tilviljun, var í
rauninni allt þrautskipulagt, yfir-
maöur hersins í Búkarest sagði
glottandi frá því að hann heföi leitt
Ceausescu-hjónin í vandlega und-
irbúna gildru.
Sjónvarpið
Sá litli hópur fyrrum kommún-
ista og liðsforingja í hernum, sem
stóð á bak viö uppreisnina, stjórn-
aöi byltingunni um sjónvarpiö. I
sjónvarpi voru fyrirskipanir gefn-
ar bæöi almenningi og her. Það
hefur frá upphafi vakiö undrun
hversu fyrirhafnarlaust uppreisn-
armenn náöu þessum fjölmiöli á
sitt vald.
Það sem framar öllu öðru sam-
einaði almenning í uppreisninni
voru ógnvænlegar fréttir um
fjöldamorö á fólki í Timisoara í
Transsylvaníu þar sem Securitate
sveitir Ceausescus áttu aö hafa
brytjað niður þúsundir ef ekki tug-
þúsundir manna. I framhaldi af því
voru birtar fréttir um fjöldagrafir
og misþyrmingar og myndir af
sundurskornum líkum því til staö-
festingar. En nú er komið í ljós að
þetta voru upplognar fréttir. Það
hefur vitnast aö Securitate sveit-
irnar í Timisoara höfðu engin skot-
færi, aðeins byssur með púðurskot-
um og mannfall þar varð ekki nema
brot af því sem talið var. Að sögn
franska blaösins Liberation er ekki
vitað með vissu um nema um 40
menn sem létu lífið í Timisoara,
margir þeirra í götubardögum
Ungverja og Rúmena.
En fréttirnar um fjöldamorðin,
þar sem 4 til 20 þúsund manns áttu
að hafa verið myrtir, sameinaði
alla þjóðina gegn Ceausescu og
Securitate. Sömu sögu er að segja
um fjöldagrafirnar, þær voru ekki
til. Líkin sundurskornu, sem áttu
að sanna bæði fjöldagrafir, fjölda-
morð og pyntingar á fólki, reyndust
hafa veriö tekin úr líkhúsi í borg-
inni og þau voru sundurskorin
vegna þess að þau höföu verið kruf-
in. Þetta voru allt saman hreinar
falsanir en eftir sem áður stendur
almenningur víöa um heim í þeirri
trú að allt þetta hafi gerst.
Vestrænir fréttamenn gleyptu
fegins hendi við öllu sem að þeim
var rétt en þeir hafa síðar meö
fáum undantekningum lítið gert til
að leiðrétta fyrri missagnir um
uppreisnina í Rúmeníu. En ljóst er
að hún atvikaðist alls ekki með
Kjallariim
Gunnar Eyþórsson
fréttamaður
Það er Ijóst að lliescu hefur alla
valdatauma i hendi sér.
þeim hætti sem talið var í fyrstu
og núverandi valdhafar komust
ekki til valda að frumkvæði al-
mennings, þeir hafa með einhverj-
um hætti skipulagt og undirbúið
valdarán gegn Ceausescu.
Kosningar
Nú standa fyrir dyrum kosningar
í Rúmeníu hinn 20. þessa mánaðar
og kosningabaráttan er að komast
í hámark. Núverandi valdhafar,
sem kalla sig leiðtoga þjóðfrelsis-
fylkingarinnar, ætla að bjóða fram
í nafni fylkingarinnar þrátt fyrir
áköf mótmæli. Grunur leikur
nefnilega á að þjóðfreisisfylkingin
sé í rauninni leifar af kommúnista-
flokknum og búi aö því skipulags-
kerfi sem hann lætur eftir sig.
Kommúnistaflokkurinn er ekki til
lengur en í honum voru nærri 4
milljónir af 23 milljónum í Rúmen-
íu og það tekur lengri tíma en fimm
mánuði að þurrka út þaö skipulag
sem Ceausescu hafði komiö á á 24
árum.
Nú sitja hundruð manna í hung-
urverkfalli í Búkarest til að krefj-
ast þess að Iliescu bráðabirgðafor-
seti fari frá vegna fyrri tengsla við
kommúnista og Ceausescu. Uiescu
var skólafélagi Gorbatsjovs í
Moskvuháskóla og um tíma trún-
aðarmaður Ceausescus þótt hann
lenti síðar í ónáð. Petre Roman,
forsætisráðherra bráðabirgða-
stjórnarinnar, er Marxisti sem trú-
ir á milliveg milli kommúnisma og
kapítalisma. Báðir þessir menn
liggja undir grun um aö vilja við-
halda mörgu í kommúnísku kerfi
Rúmeníu og í raun hefur lítið verið
hreyft við kerfinu sjálfu enn, þótt
alls konar frelsi hafi veriö gefið
almenningi og því lýst yfir að
kommúnisminn sé dauður. En
kerfinu verður ekki breytt með
yfirlýsingum, allra síst ef hugur
fylgir ekki máli og þess vegna eru
nú hungurverkfall og fjöldamót-
mæli á götum Búkarest.
Hinir meginflokkarnir tveir, sem
bjóða fram gegn þjóðfrelsisfylk-
ingu Iliescus, eru Bændaflokkur-
inn, sem hefur sameinast kristileg-
um demókrötum, og Græningjar.
Leiðtogar beggja þessara flokka
kvarta undan því að þeir hafi ekki
frjálsan aðgang að fjölmiðlum og
þjóðfrelsishreyfingin geri þeim erf-
itt um vik að heyja raunverulega
kosningabaráttu.
Það er ljóst að Iliescu hefur alla
valdatauma í hendi sér og hann
hefur ekki sýnt sig að því að vera
neinn sérstakur lýðræðissinni,
enda engin lýðræðishefð í Rúmen-
íu. Margir óttast áframhaldandi
eins flokks alræði ef þjóðfrelsis-
fylkingin býöur fram í eigin nafni
sem byltingarflokkur alþýðunnar
og vinnur væntanlega sigur. Marg-
ir lýðræðissinnar í 150 manna bylt-
ingarnefndinni hafa sagt sig úr
henni í mótmælaskyni við tregðu
Iliescus við að virða lýðræöislegt
íjölflokkakerfi.
Valdabarátta
Það er svo til vitnis um valdabar-
áttu bak við tjöldin í byltingarráð-
inu að ráðamenn þar eru komnir í
hár saman út af því hver hafi viljað
og hver ekki taka Ceausescu af lífi
á jóladag. Augljóslega er það ávís-
un á atkvæði að hafa viljað drepa
einræöisherrann og ástæöa til tor-
tryggni að hafa verið á móti þvi.
Nú er komin fram í dagsljósið
kvikmynd af réttarhöldunum yfir
Ceausescuhjónunum og aftöku
þeirra. Á þeirri mynd má þekkja
marga af núverandi ráðamönnum
í her og byltingarráði sem ljóst er
nú að hrifsuðu völdin í skjóli fjölda-
mótmæla sem þeir sjálfir áttu stór-
an þátt í að stjórna með snjallri
notkun á fréttum og fjölmiðlum.
Allt vekur þetta upp spurningar
um raunverulega stöðu mála i
Rúmeníu.
Þaö er ljóst að Rúmenía er ekki
sambærileg við önnur ríki Austur-
Evrópu, þar sem valdaskiptin fóru
friðsamlega fram og nýjar stjórnir
einfaldlega sneru baki við sovésk-
um stjórnarháttum. Rætur alræðis
í Rúmeníu liggja dýpra en til dæm-
is í Tékkóslóvakíu, þjóðin er mun
vanþróaðri, bæði pólitískt og efna-
hagslega, og hún hefur engan
grundvöll aö byggja á lýðræöislega
stjórnarhætti. Rúmenia er svo
gagnsýrð af stjórnarháttum Ceau-
sescus, rétt eins og Þýskaland eftir
fall nasismans, að ógerlegt er að
stjóma landinu nema með hjálp
manna sem tengjast fyrri vald-
höfum.
Rúmenía haföi sérstööu meðal
kommúnistaríkja í tíð Ceausescus,
hún er sérstæð nú meðal þeirra
ríkja sem hafa afneitað kommún-
isma og Rúmenía verður greinilega
sér á parti meðal fyrrum kommún-
istarikja þegar ný stjórn tekur þar
við eftir kosningarnar 20. maí.
Gunnar Eyþórsson
„Það er nú ljóst að fólk 1 Rúmeníu og
ekki síður vestrænir Qölmiðlar fengu
alrangar fréttir um aðdraganda ogein-
stök atriði 1 uppreisninni og það er ljóst
að því upplýsingastarfi var miðstýrt af
skipulögðum hópi.“