Þjóðviljinn - 06.02.1973, Side 12

12 SÍÐA — ÞJÖÐVILJINN Þriöjudagur 6. febrúar 1973.
Upplýsingar frá Seðlabanka um
lánsverzlun i Reykjavík
Neytendalán
þrefaldast á
tæpum
tveim árum
í nýútkomnu hefti af Fjármálatiðindum er grein
um lánsverzlun 1 Reykjavik 1967-1971, og geymir
hún niðurstöður athugana sem Magni Guðmunds-
son hagfræðingur hefur unnið að á vegum Seðla-
bankans. Telur Magni að teljandi lánsverzlun sé i
fjórum greinum verzlana: húsbúnaði, bygginga-
vörum, bifreiðum og benzini. Sé lánsverzlunin orðin
mikil i byggingavörum og bifreiðum og fari þar
vaxandi. Fara hér á eftir nokkrar frekari upp-
lýsingar úr grein hans
Um lánsverzlun almennt
segir Magni, aö hún teljist aö
meginefni til svonefndra
neytendalána, en þau eru i viöri
Þjóöviljinn birtír hér
iungann úr grein i Fjármóla-
tföindum um iánsverzlun til
neytenda í Reykjavfk. Hér
koma fram fróölegar tölur um
vaxandi lánsverziun á sama
tima og kaupsýslumenn hafa
kvartaö yfir of lágri álagningu
og þvi aö þeim sé almennt
skorinn of þröngur stakkur.
Er ihugunarvert aö bera þetta
tvennt saman. þvi aö varla
hefur sú verzlun efni á aö lána
til neytenda sem berst fjár-
hagslega I bökkum. býr viö
óhæfiieg lánsfjárhöft sjálf og
má ekki leggja á vöruna fyrir
kostnaöi (eins og stundum
heyríst). Eöa hvaö? Varla er
lánsverzlunin sjálf tæki til aö
plokka neytendur?
merkingu öll lán, sem veitt eru
einstaklingum til kaupa á vöru
eöa þjónustu i eigin þarfir, ekki
til atvinnurekstrar. Þessi lán
geta ýmist veriö i formi reiöu-
fjár frá lánastofnunum eöa i
formi greiöslufrests á vöru-
úttekt I verzlunum. 1 siöar-
nefnda dæminu, sem hér á viö,
er aðallega um tvö afbrigöi aö
ræöa:
(1) Mánaöarreikninga þegar
vörur eru „skrifaöar hjá”
kaupanda, sem greiöir þá
reikning sinn fyrsta dag næsta
mán. á eftir úttekt eða innan 30
daga.
(2) Afborgunarreikninga
þegar kaupandi greiöir viö
samning hluta vöruverðs, en
mismun ásamt vöxtum og
kostnaöi i jöfnum áföngum á
lengri eöa skemmri tima. Oft er
i staö vörukaupasamninga
notazt viö vixla, er kaupandi
samþykkir til greiöslu
mánaöarlega eöa meö nokkurra
mánaða millibili. Ef slikir
vixlar eru seldir I banka eða
sparisjóöi, teljast þeir ekki meö
afborgunarlánum verzlunarinn-
ar, enda koma þeir þá fram I
lánastatistik bankanna. Tölur
um lánsverzlun eru sem þessu
nemur lægri en vera ætti.
Afborgunarlán i heild hafa
mikii áhrif á kaupmátt
neytenda og þar meö á neyzlu-
iönaöinn. Athyglisvert er, aö
sem efnahagsþáttur fylgja þau
þvi sem næst viðskipta-
sveiflunni, en fara hvorki á
undan né drolla á eftir, eins og
titt er um aðra þætti. Notkun
lánanna eykst, þegar hagbylgja
er á leiö upp og markaðir
lifgast, og kaupgetan eflist þá á
tilsvarandi hátt. Notkunin
minnkar hins vegar i lægð
einnig vegna harönandi inn-
heimtu og skipulagðrar inn-
köllunar á lánunum, og dvinar
kaupgetan af þeim sökum. Er
V Iiankiiin er baklijarl [búnaðarbankinn
SíNDIBILASTÖVIN Hf i . ' ' “ — —
þetta mikilvæg vitneskja fyrir
hagstjórn. Áhrifanna gætir
einkum i iðnaði og verzlun
varanlegra neyzluvara: hús-
búnaöar, bifreiöa o.fl. Hag-
skýrslur erlendis sýna, að
sveiflur I neytendalánum geta
náö sama umfangi og i rekstrar-
og fasteignalánum. Má af þvi
marka, hversu miklu máli
neytendalánin skipta.
Staðgreiðsla fyrir
matvæli og
fatnað
Um einstaka flokka verzlana
veröur stiklaö á stóru i þessari
endursögn Þjóðviljans. Taka
má fram um matvöruflokkinn,
aö þar reyndist lánsverzlun
mjög litil, miöaö viö fjölda
fyrirtækja og viöskiptaveltu
þeirra. Og hún fór hlutfallslega
minnkandi á timabilinu.
Útistandandi skuldir
verzlananna I lok ársfjóröungs
voru 5,8-5,5% af heildarsölu i
einum og sama mánuöi. Þarna
var svo að segja eingöngu um
mánaöarreikninga aö ræöa, nær
engin afborgunarlán. Vöru-
úttektin takmarkaðist aö mestu
viö einn undirflokkanna, þ.e.
kjöt- og nýlenduvöruverzlanir,
hun var hverfandi i mjólkur- og
brauöbúðum og alls engin i fisk-
búöum. 1 þessum eina undir-
flokki, sem lánaði, var þátttaka
ekki almenn, heldur bundin viö
fáar verzlanir, sem þá lánuðu
allverulega.
Mjög svipaö kom i ljós
varðandi fatnaöar- og vefnaðar-
vöruflokkinn. Sérhæföar klæða-
verzlanir leyföu nokkra vöru-
úttekt, almennar vefnaöar- og
smávöruverzlanir litla og skó-
búðir enga. Hlutfall af heildar-
sölu i mánuöi reyndist enn
minna en i matvöruflokknum,
þ.e. 1,5-1,8%.
Lánsverzlun i þessum tveim
vöruflokkum er þvi óveruleg, ef
gerður er samanburöur viö t.d.
Bandarikin og Kanada, þar sem
hún getur náö allt að 50%
heildarviöskiptanna, einkum i
hinum stóru fjölverzlunum.
Ekki þykir ástæöa til aö til-
greina hér tölur um lánsverzlun
nema frá þeim fjórum flokkum
verzlana, þar sem lánsverzlun
hefur einhverja þýðingu fyrir
heildarveltuna. En þaö eru:
Húsgagna- og heimilistækja-
verzlanir, byggingavöru-
verzlanir, bifreiða- og vara-
hlutaverzlanir og benzin-
stöðvar. Samanlögö lán þeirra
til viöskiptamanna, i þeim
skilningi sem hér um ræöir,
námu um 660 miljónum króna i
Reykjavik i árslok 1971 og hafö
rúmlega þrefaldazt frá þvi i
marzlok 1970. (Á þessum sama
tima hafði neyzluvöruverölag
hækkaö um 15% og byggingar-
kostnaöur um 27%). Er þvi auð-
séö aö þarna fer lánsverzlunin
vaxandi samhliða hækkandi
hagsveiflu.
450 milj. á
afborgunarkjörum
I árslok 1971 voru þessi við-
skiptamannalán húsgagna- og
heimilistækjaverzlana um 280
miljónir, bifreiöa- og varahluta-
verzlana 280 miljónir,
byggingavöruverzlana rúmlega
90 miljónir og benzinstööva 12
miljónir króna. Nær öll lán
byggingavöruverzlananna voru
i mánaöarreikningum, um
þriöjungur af lánum húsgagna-
og heimilistækjaverzlana og
fjórðungur af lánum bifreiöa- og
varahlutaverzlana. Benzin-
stöðvar lánuðu eingöngu I
mánaöarreikninga. Megirhluti
af lánum húsgagna- og heimilis-
tækjaverzlananna og bifreiöa-
og varahlutaverzlananna var þá
meö afborgunarskilmálum. Alls
voru um 450 miljónir króna úti-
standandi i afborgunar-
reikningum hjá þessum flokk-
um verzlana i árslok 1971.
Sé litiö lengra aftur i timann
er aukningin einnig mjög mikil
að frátalinni þeirri efnahags-
legu lægð sem geröi i kjölfar
aflabrests á sildveiðum og
lækkandi verölags á út-
flutningsafuröum. Frá þvi i árs-
lok 1967 til ársloka 1969 jukust
umrædd lánsviöskipti húsgagna
og heimilistækjaverzlana um
þriöjung en benzinstööva tvö-
falt.
1 lok greinar sinnar f Fjár-
málatiöindum segir Magni
Guömundsson hagfræöingur:
,,0f snemmt er aö kveða á um
árstiöasveiflur. Ef viö litum
hins vegar á meöfylgjandi töflu
(sem er sleppt hér i Þjóðviljan-
um), er auðsær samdráttur
lánsverzlunar eftir gengis-
lækkun siöla árs 1967, sem fram
kemur á fyrra árshelmingi 1968,
svo og eftir aðra gengislækkun
siöla árs 1968, er fram kemur á
fyrra árshelmingi 1969. Einmitt
á þessum timaskeiðum voru
efnahagsöröugleikar okkar
mestir”.