Dagblaðið Vísir - DV - 01.02.1997, Blaðsíða 14

14
LAUGARDAGUR 1. FEBRÚAR 1997 1 iV
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: EYJÓLFUR SVEINSSON
Ritstjórl: JÓNAS KRISTJÁNSSON
Aöstoöarritstjóri: ELÍAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjóri: PÁLL STEFÁNSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar blaöaafgreiösla, áskrift: ÞVERHOLT111, 105
RVÍK, SIMI: 550 5000
FAX: Auglýsingar: 550 5727 - RITSTJÓRN: 550 5020 - Aðrar deildir: 550 5999
GRÆN númer: Auglýsingar: 800 5550. Áskrift: 800 5777
Stafræn útgáfa: Heimasíða: httpJ/www.skyrr.is/dv/
Ritstjórn: dvritst@centrum.is - Auglýsingar: dvaugl@centrum.is. - Dreifing: dvdreif@centrum.is
AKUREYRI: Strandgata 25, sími: 462 5013, blaðam.: 462 6613, fax: 461 1605
Setning og umbrot: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Filmu- og plötugerð: ÍSAFOLDARPRENTSMIÐJA HF. - Prentun: ÁRVAKUR HF.
Áskriftarverð á mánuði 1700 kr. m. vsk. Lausasöluverð 150 kr. m. vsk., Helgarblað 200 kr. m. vsk.
DV áskilur sér rétt til að birta aðsent efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds.
Ríki Halims Als
Kelly Jean Helton fékk sömu fyrirgreiðslu hér á landi
og Sophia Hansen hefði átt að fá fyrir löngu í Tyrklandi.
íslenzk stjórnvöld urðu við bandarískri framsalsbeiðni
og afhentu móðurinni barnið. Tíminn var ekki látinn
naga réttlætið með langvinnu dómsmáli.
Tyrkland stendur á mörkum tveggja heima, Evrópu og
íslams, og veit ekki, í hvaða átt það er að fara. Að form-
inu til eru þar vestrænar stofnanir og að forminu til er
Tyrkland aðili að vestrænum fjölþjóðasáttmálum. Síðan
fer eftir aðstæðum, hvort formin eru marktæk.
Tyrknesk stjórnvöld hafa vikið sér undan að framselja
dætur Sophiu í hennar hendur. Þau hafa vikið sér und-
an að hafa hendur í hári barnaræningjans Halims Als.
Jafnframt hefur verið leikinn ljótur blekkingaleikur
fram og aftur og upp og niður í dómskerflnu.
Ljóst er, að hvorki framkvæmdavald né dómsvald í
Tyrklandi hafa farið eftir vestrænum leikreglum, þótt
rammar þessara stofnana séu vestrænir að ytra formi.
Undir yfirborðinu, sem Mústafa Kemal Tyrkjafaðir
þröngvaði upp á ríkið, kraumar miðaldakvika íslams.
Trúarskríll er svo sem eins hvar sem er í heiminum,
jafnt í Norður-írlandi sem í Serbíu. íslamskur trúarskríll
er frekar fyrirferðarmikill um þessar mundir, svo sem
dæmin frá Alsír sýna, af því að íslamskar þjóðir hafa
öldum saman farið halloka fyrir kristnum.
Trúarskríllinn í Tyrklandi nýtur pólitísks stuðnings
annars stjórnarflokksins og hinn er undir stjórn tæki-
færissinnaðs fjármálabraskara. Við slíkar aðstæður
komast glæpamenn upp með margt í skjóli skrílsins. Og
Halim A1 hefur einmitt leitað skjóls í trúarfaðminum.
Hvorki framkvæmdavaldið né dómsvaldið í Tyrklandi
treysta sér til að standa gegn trúarskrílnum í máli barna
Sophiu. Sumir embættismenn ríkisins vilja gera það, en
ráða ekki við málið, af því að Tyrkland vegur salt milli
íslamskra miðalda og vestræns nútíma.
Undanfarin misseri hefur Tyrkland færzt nær miðöld-
um. Meira en áður er traðkað á mannréttindum, einkum
af hálfu hers og lögreglu. Baráttumenn mannréttinda og
blaðamenn eru myrtir í fangelsum í vaxandi mæli. Blóð-
ugar ofsóknir gegn Kúrdum hafa færzt í aukana.
Áhrifamikil öfl í landinu reyna að hamla gegn öfug-
þróuninni og eru þar fjölmiðlar fremstir í flokki, einkum
dagblöðin. Starfsmenn þeirra reyna að halda uppi vest-
rænni fréttamennsku, þrátt fyrir hótanir trúarskrílsins,
sem til dæmis hefur tekizt að kúga marga dómara.
Stjórnvöld og hinn vestræni þáttur þjóðfélagsins
reyna að auka samstarfið við Evrópu og leggja einkum
áherzlu á aðild að Evrópusambandinu, í von um, að sam-
starfið snúi landinu aftur í vestrænan farveg. Því miður
hafa tyrknesk stjórnvöld ekki gætt að heimavinnunni.
Til þess að fá aukna aðild að evrópsku samstarfi verða
tyrknesk stjórnvöld að taka af meiri festu á yfirgangi
trúarskrílsins og á mannréttindabrotum ríkisvaldsins,
þar á meðal brotum þess gegn dætrum Sophiu. Aðild að
Vesturlöndum er ekki og á ekki að vera ókeypis.
Ekki er nóg að reyna að fá bandaríska embættismenn
til að hvetja evrópska leiðtoga til að setja kíkinn fyrir
blinda augað, þegar rætt er um aukna aðild Tyrklands
að evrópsku samstarfi. Slíkt leysir ekki sjálfar orsakir
pólitískrar einangrunar Tyrklands í Evrópu.
Valdhafar geta ekki valið úr pakkanum, sem þeir telja
henta, og hafnað öðru, svo sem mannréttindum. Vest-
ræna er fyrirbæri, sem bara fæst í heilum pakka.
Jónas Kristjánsson
Síðbúin leit að fólgnu
fé verður deiluefni
Undrun sætir að rúmri hálfri
öld eftir lok heimsstyrjaldarinnar
síðari skuli koma upp harðvítug
deila um tilvist og þá hugsanlega
ráðstöfun eftirlátinna eigna gyð-
inga sem létu lífið í útrýmingar-
herferð nasista á hendur þeim. Er
það engum aðila til sóma að hafa
látið slíkt mál danka allan þennan
tima.
Málsaðilar eru svissnesk stjórn-
völd og peningastofnanir annars
vegar og alþjóðleg gyðingasamtök
og nokkrir stjórnmálamenn
Repúblikanaflokksins í New York
ríki í Bandaríkjunum hins vegar.
Er málum nú svo komið að sendi-
herra Sviss í Bandaríkjunum hef-
ur sagt af sér en áhrifamenn í
New York hóta Sviss viðskipta-
þvingunum.
Fyrir því er löng hefð að eigna-
fólk, sem ekki er öruggt um stöðu
sína til frambúðar, sækist eftir að
koma eignum til geymslu á örugg-
an stað og enginn hefur þótt ör-
uggari en svissneskir bankar.
Helgast það ekki síst af ströngum
reglum um bankaleynd sem þeim
eru settar.
Nú er það svo að flestir gyðing-
anna, sem urðu fórnarlömb nas-
ista, voru óbreytt alþýðufólk og
hafði engum eignum að koma
undan en meðal eftirlifandi af-
komenda og ættingja myrts fólks
sem betur var efnum búið hefur
lengi verið tilhneiging til að upp
kæmu sögur um að með þeim hafi
horfið vitneskjan um leyninúmer-
ið á reikningi fjölskyldunnar í
Sviss.
Hér hefur ímyndunin eða ósk-
hyggjan getað gefið sér lausan
tauminn, því bæði svissnesk
stjórnvöld og peingastofnanir hafa
áratugum saman þverskallast við
að ræða þaö með hverju móti
ganga megi úr skugga um hvað
hæft sé í slíkum sögusögnum og
hver tök séu á að hafa upp á erf-
ingjum að eignum á reikningum
sem legið hafa óhreyfðir frá því á
fjórða og fimmta tug aldarinnar.
Nú í vetur sneru Svisslendingar
svo skyndilega við blaðinu og
skipuðu nefndir hæfustu manna
til að kanna málið til hlítar og eru
þær óbundnar af ákvæðum um
bankaleynd. Ástæðumar til sinna-
skiptanna í Bem og Zúrich er að
leita i starfsemi Alfonse D’Amato,
öldungadeildarmanns frá New
York.
Síðan repúblikanar gerðu
D’Amato að formanni bankamála-
nefndar deildarinnar hefur megin-
viðfangsefni hans verið að reyna
aö klína fjárhagslegum ávirðing-
um á Bill Clinton forseta en i hjá-
verkum hefur hann látið staifs-
menn nefndarinnar kanna banda-
rísk skjöl um samskipti Hitlers-
Þýskalands og Sviss. Hefur yfir-
lýstur tilgangur verið að knýja
Erlend tíðindi
Magnús Torfi Ólafsson
Svisslandsstjórn til eftirgjafar
gagnvart kröfum samtaka gyðinga
en hvergi í Bandaríkunum era
þeir áhrifameiri en í New York.
D’Amato veittist auðvelt að
sýna fram á með bandarískum
leyniþjónustuskjölum að Sviss
keypti mikið gull af nasistastjóm-
ini og töluvert af því illa fengið í
hernumdum löndum, enda var
sumu skilað í uppgjöri eftir stríð.
En ekkert hefur D’Amato getað
lagt fram því til stuðnings að
svissneskar peningastofnanir hafi
slegið eign sinni á allt að 500 millj-
arða króna virði af eftirlátnum
eignum gyðinga sem nasistar
myrtu, eins og ýmsir talsmenn
gyðinga vilja halda fram. Sviss-
lendingar segja sjálfir að sín frum-
rannsókn hafi leitt í ljós um
tveggja milljarða innstæðu á
dauðum reikningum frá fyrir-
stríðsárum og stríðsárum og þá
séu taldir allir eigendur, ekki bara
gyðingar. En vegna þess hve rann-
sóknin, sem nú er að hefjast, mun
standa lengi, en þeir sem afrakst-
ursins ættu að fá að njóta orðnir
aldurhnignir, hafa svissnesk
stjórnvöld og fjármálastofnanir
fallist á að stofna sjóö sem úr
skuli úthlutað til þurfandi fólks
sem lifði af gyðingaofsóknir nas-
ista.
Áður en þetta boð var gert
höfðu þó svissnesk stjórnvöld
spillt herfilega fyrir sér með
klunnaskap. Fráfarandi forseti,
Jean-Pascal Delamuraz, bar gyð-
ingasamtökum fjárkúgun á brýn
og Carlo Jagmetti, sendiherra
Sviss í Washington, varð að segja
af sér eftir að stórorð skýrsla hans
um málið komst á prent.
Á hinn bóginn hefur
repúblikaninn sem stýrir ríkis-
þingi New York boðað könnun á
því hversu svipta megi erlenda
banka starfsleyfi í fjármálamið-
stöð Bandaríkjanna og flokksbróð-
ir hans í forsæti borgarstjómar
New York leggur til bann við að
borgin geymi fé í svissneskum
stofnunum. Ljóst er þvi að
repúblikanar hyggja gott til glóð-
arinnar að nota rifrildið um fjár-
sjóði, sem óvíst er að fyrirfinnist,
til að tryggja sem best tök sín á
New York.
Sérgrein Alfonse D’Amato öldungadeildarmanns er að auglýsa verk sín í
fjölmiölum. Hér veifar hann þingskjali fyrir framan myndavélar fréttaljós-
myndara.
skoðanir annarra_____________________r>v
Nýmæli í ísrael
„Dálítið nýtt og mikilvægt hefur skotið upp koll-
inum í ísrael á síðustu vikum, almennt samkomu-
lag um friðargerð við Palestínumenn. Greinileg vis-
bending þar um var afgerandi atkvæðagreiðsla í
ísraelska þinginu, 87 atkvæði gegn 17, til stuðnings
samkomulaginu um Hebron fyrir tveimur vikum.
Önnur felst í viðmiðunarreglum um endanlegt frið-
arsamkomulag sem margir leiðtogar bæði Verka-
; mannaflokksins og Likud bandalagsins hafa lýst
> yfir stuðningi við.“
Úr forustugi'ein New York Times 30. janúar.
Andófsmenn
I„Fyrrverandi andófsmaður, Anatolí Sharansky,
heimsækir Moskvu. Hann er I dag viðskiptamála-
ráðherra ísraels. Maðurinn, sem sat í fangelsi KGB
og var neitað um ferðafrelsi í 12 ár, sneri aftur til
Moskvu sem fulltrúi lýðræðisríkis í heimsókn í
Iöðru lýðræðisríki. Samtímis kemur fram í árlegri
wmw&mMMiMimm&MaBmKmBKBKBMtDasmBmmiBaBeKaaaattBmsaBaMmsm
mannréttindaskýrslu Bandaríkjanna að kínversk-
um yfirvöldum hefur algjörlega tekist að brjóta á
bak aftur vaxandi andóf i Kína. Skyldi kínverski
sendiherrann í Moskvu hafa sent pólitískum yfir-
mönnum sínum heima frétt um heimsókn ráðherr-
ans og andófsmannsins Sharanskys í höfuðborg
Rússlands?” Úr forystugretn Politiken 30. janúar.
Aftur í gömlu fötin
„Hægrimenn hafa lengi afsakað vesæla stöðu
sína með því að Verkamannaflokkurinn hafi stolið
fötunum þeirra. Það er skoðun hægrimanna að und-
ir stjóm Gro Harlem Brandtland hafi Verkamanna-
flokkurinn snúið sér svo mikið til hægri að þeir
hafi sjálfir ekki getað flaggað heföbundum málum
sínum. Nú þegar Thorbjom Jagland er við stjórn-
völinn vonast hægrimenn til að Verkamannaflokk-
urinn verði vinstrisinnaðri svo að þeir komist aft-
ur i gömlu fötin sin. Uppkast hægrimanna að nýrri
stefnuskrá bendir til að svo sé.“
Úr forystugrein Jyllands-Posten 29. janúar.