Lesbók Morgunblaðsins - 25.11.1951, Blaðsíða 3

r LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
551
er, en allar eftirlegulaxinn kemst
þó um síðir til ftjávar.
Laxaklak hafið.
Það var árið 1925 að bæarstjórn
fcl Rafveitunni f.ð hafa alla um-
sjón með laxveið nni í ánum. Var
þá veiðin leigð Læstbjóðanda um
nokkur ár og tóku ýmsir hana á
leigu, og var leigumálinn mismun-
andi ár frá ári.
Það þótti nú sýnt, að ef
veiði ætti að haldast í ánum,
varð að gera einhverjar ráðstafan-
ir til að vemda laxstofninn. Örugg-
asta ráðið til þess var að koma upp
laxaklaki, en vegna þess að það
varð ekki gert í einum svip, þá
voru keypt 100.000 laxaseyði á
hverju ári af Árna bónda í Al-
viðru og þeim slept í árnar. Fór
þessu fram til ársins 1932, en þá
ljet Raíveitan reisa klakhús hjá
efri ánum. Þegar á öðru ári voru
veiddir 282 hængar og 274 hrygn-
ur til klaksins og úr þeim feng-
ust 110.000 frjóvgaðra hrogna sem
klakið var í stöðinni og öllum
hleypt í árnar um vorið, nema
20.000, sem seld voru austur í
Rangárvallasýslu. Þá voru einnig
fengin 24.000 hrogn úr Þingva'la-
silungi og seyðunum slept í árnar.
Síðan hefir farið þama fram
laxaklak á hverju einasta áii. A
fyrstu árunum var slept um 750
þús. seyðum í árnar. Síðan var það
lækkað niður í 500 þús. og nú sein-
ustu árin mun að meðaltali hafa
verið slept í þær 250 þús. seyð-
um. Alt annað hefir ver-
selt, því að eftirspurn hefir ver-
ið svo mikil að hægt mundi að
selja um milljón seyða á ári, en
takmörk eru fyrir því hve miklu
er hægt að klekja út. Þó hafa
miljónir hrogna og seyða farið frá
stöðinni út um alt land og verið sett
í ár þar. Og víðar hafa þau farið.
Árið 1939 voru til dæmis seld
200.000 lirogn til Skotlands. Gekk
flutningurinn svo vel, að vanhöld
urðu ekki nema um 2%. En fram-
hald hefir ekki orðið á þessu, með-
al annars vegna þess, að laxinn
í Elliðaánum þykir of smár.
Flutningur á laxi.
Hjá frárennslisskurði rafstöðvar-
innar eru voldugar laxakistur og í
þær fer allur sá lax, s.em keppir að
því að komast til klakstöðvánna í
efri ánum. Snemma á hverjum
morgni eru laxakisturnar tæmdar,
laxinn látinn í vatnskassa og flutt-
ur á bílum upp íil efri ánna. Þar
er honum slept fyrir ofan lónið.
Ekki ber stöðinni þó skylda til
þess að flytja þangað allan þann
lax, er í kistumar kemur, en fyrstu
1000 laxana á hún að flytja með
tölu. Af óðru þúsundinu eru fluú
80%, af þriðja þúsundinu 60%, af
fjórða þúsundinu og þar yfir 40%.
Afgangurinn er hlutur stöðvarinn-
ar fyrir að taka laxinn í kisíur og
flytja hann, og þennan hlut sinn
af aflanum má hún selja. Stundum
hefir stöðin ekkert upp úr þessu
annaö en ómakið, þegar laxgengd-
in er lítil, en stundum fær hún
talsverðan hlut.
llvernig klakið fer fram.
Þegar veiðitímanum er lokið
fara menn að búa sig undir að ná
i gotlaxinn handa klakinu, og er
hann venjulega veiddur fram til
októberloka. Síðan er hann geymd-
ur fram í nóvember eða desember,
en þá er hann tekinn og „strokinn“.
Það gera klakmennirnir þannig að
þeir þrýsta fingrum að laxkviðn-
um framarlega og strjúka þjett-
ingsfast aftur að rauf. Við það spýt-
ast hrognin úr hrygnunum og svil-
mjólkin úr hængunum, eins og sjá
má á þeim myndum, sem hjer
fylgja. Þegar nú svilmjólkin bland-
ast hrognunum frjóvgast þau, og
eru síðan gevmd í ren.nandi vatni
þangað til þau lifna og verða að
seyðum.
Laxaseyðunum er siept í árnar
á vorin um það leyti sem þau eru
að losna við kviðpokann. Var þeim
slept fyrstu árin í sjálfar árnar en
nú hin síöari ár hafa þau verið
flutt upp í kvíslarnar fyrir ofan
Elliðavatn og í Bugðu. Búast menn