Lesbók Morgunblaðsins - 07.12.1952, Blaðsíða 3

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
615
færist ekki saman, heldur í auk-
ana, unz allar verða ein samfelld
gróandi heild. Það er að stækka
ísland.
----o----
Um það munu flestir eða allir
sammála, að einangrun sé hvorki
holl né hugsanleg lengur, enda er
það fjarlægt íslendingum aðbyrgja
sig inni og ala hjá sér eðli bjarg-
þursa. Þeir vilja fylgjast með öllu,
hafa sem bezta útsýn og er það
fyllilega ljóst, að land þeirra er
í þjóðbraut lofts og lagar, milli
tveggja stórvelda, sem eru eins-
konar heimsskaut stjórnmálanna.
Það skyldi því engan furða, þó að
hér séu skiptar skoðanir og klögu-
málin gangi á víxl. Stór orð eru
svo margþvæld og misnotuð, að
broddar þeirra eru sljóvgaðir. Einn
þykist allt vita, vera óskeikull —
eins og páfinn. Annar lætur sér
: fátt um finnast — og þá fer allt
r í blossa. Annars mætti oft halda, af
r deilum manna og drembilæti, að
r hér byggi milljónaþjóð, að ríkis-
r stjórn hennar væri það í lófa lagið
r að hafa úrskurðarvald í öllum
heimsmálum. En þetta kvað þó
geta brugðizt. Menn gleyma smæð
sinni, ekki getsökum í garð náung-
ans. En getur það verið, að til seu
menn á íslandi, sem vilja selja
liæstbjóðanda ættjörð sína cða gefa
erlendum herrum? Eitt cr víst:
meginþorri manna fyrirlítur shkan
hugsunarhátt.
En þó að þjóðin treysti sjálfri
sér, er hún oft ósjálfstæðari í
hugsun og gerðum cn ætla mætti.
Allt of sjaldan kýs hún að hafa
frumkvæði að nýrri löggjöf eða
lifsstefnu, en virðist una því bezt
að semja sig að siðum annarra
þjóða, lata þær hafa forgönguna,
en ganga í spor þeirra. Og víst er
gott að geta hagnýtt sér erlenda
reynslu, en einhlít er hún ekki.
r Æðstu menntastofnanir lands-
rL œaana verða .að-Teita nemendym
sínum meira svigrúm til andlegra
iðkana, knýja þá til sjálfstæðra
hugsana, til forustu.
Hver kynslóð, hver þjóð vegsam-
ar og treystir æskunni. Hún er
síðasta vonin. En einu sinni voru
þeir ungir, sem með aldrinum urðu
upphafsmenn styrjaldanna. Við
getum ekki vænzt stórfelldra end-
urbóta og aíreka af ungum mönn-
um, meðan þeir sitja á skólabekk
— hitt er von allra, að þeirra góðu
og óspilltu eðliskostir fái sem
lengst að njóta sín, að þeir að loknu
námi gangi prúðir og hjartahrein-
ir til starfa, yljaðir fögrum og
frelsandi hugsjónum.
Nóg verkefni og vandamál bíða
hinnar ungu kynslóðar, og miklir
sigrar, ef vel er unnið og dyggi-
lega. Hvert mannsbarn þarf að fá
þá aðstöðu að geta notið beztu
hæfileika sinna og krafta. Öfug-
streymi má engan neyða til verka,
sem honum eru ógeðfelld og vekja
hjá honum tilfinningar stritandi
þræls. Slíkt er sálardrep. Vinna,
sem veitir yndi, er tryggasta gleði
hvers manns. Margar venjur
standa til bóta, og mat á verðmæt-
um þarf að breytast til muna, ef
andinn á ekki að storkna í efninu.
En til þess lifum við umfram allt,
að leggja rækt við mannlega sál,
þjóna andanum. Hans ríki er meira
og víðlendara öllum öörum stór-
veldum til samans. Og innst inni
þráir allt mannkyn meiri vizku,
fegurra líf.
Það mun örðugra en margir
hySgja að verja frclsi og rétt smá-
þjóðar, sem cr mitt á milli steinsins
og sleggjunnar, milli andstæðra
stórvelda, sem leynt og ljóst beita
áhrifum • sínum til íhlutunar og
yfirráða. Hvorugum þessum mátt-
uga aðila má þjóðin ganga á hönd,
það verður að vera eitt af fram-
tíðarheitum íslenzkrar æsku. Vopn-
laus og fámenn þjóð fær ekki við
~það MQið^yerju stórveldi faer
áorkað, ef það beitir morðvélum og
miskunnarleysi. Barátta. íslend-
inga getur því aldrei orðið í því
fólgin að heya blóðuga styrjöld —■
heldur andlega baráttu. Þeir verða
að hafa réttlætið að vopni, sjálf-
stæðishvötina, frelsisþrána, sann-
færingarkraftinn, vitsmuni og
drengilega einurð. Sé vel á þeim
vopnum haldið, geta þau enn sem
hingað til orðið sigursæl. Með
þeim verðum við að berjast fyrir
heimflutningi handritanna, vernd-
un handritanna, heillavænlegri
lausn verkfallsins. Með þeim vopn-
um braut þjóðin af sér margra alda
kúgun. Þess vegna er lýðveldi á
íslandi. Þess vegna eigum við inn-
lendan þjóðhöfðingja. Og ást æsk-
unnar á fengnu frelsi á sér dýpri
rætur en svo, að hún fölni á einni
frostnótt eða fjúki burt í goluþyt,
hvort sem blæs úr vestri eða austri.
Hvað sem yfir dynur, livort scm
bíður okkar gæfa eða ógæía, þá
skal sá andi alltaf eiga hér heima-
land, sem eitt sinn reis gegn því,
að íslendingar yrðu fluttir suður á
Jótlandsheiðar.
----o---
Óttinn við þriðju heimsstyrjöld-
ina sækir fast á mennina. Þeir íriða
vondar samvizkur með því að lát-
ast gera allt til að hindra djöful-
æðið, og ráð þeirra til úrbóta er
— aukinn vígbúnaður. En er ekki
hæpið að trúa á friðarboðskap
vopnanna? Væri ekki tryggara að
varpa þeim i'rá sér með öllu —
líkt og íslcndingar gerðu fyrir
löngu? Að þessu leyti gætu þifir
vcrið fyrirmynd allra annarra
þjóða. En þó að friðarhugsjónin
cigi sér marga formælendur, þá er
svar valdhaíanna við öllum þeirra
spurningum og öllum þeirra bæn-
um á einn veg: Vopn, meiri víg-
búnað .... Hvað á mannheimur í
vændum? livað bíður íslands, Ev-
rópu, Amenku, Asiu ....?
Einn mesti mannvinur og íriðar-