Lesbók Morgunblaðsins - 21.03.1981, Blaðsíða 4

Þarna geröist Le Corbusier trúaður á ágæti
vélaaldarinnar, og geröist þar meö and-
stæöingur Frank Lloyd Wrights, sem ávallt
leitaöist við aö laga byggingar sínar aö
umhverfinu. Þaö var hins vegar skoöun Le
Corbusiers aö byggingar ætti aö slíta úr
tengslum við landiö, og hann hélt því fram
aö þannig hagnaðist hvort tveggja á sinn
hátt. Þegar hann hætti störfum hjá Behr-
ens síðla árs 1910, er eins og Le Corbusier
hafi þegar myndað sér fullmótaöa skoöun
á því, hvernig vélaaldararkitektúr skyldi líta
út. Notaöi hann árin fram að styrjöldinni
1914 til þess aö kynna sér nánar bygg-
ingarhætti Miöjaröarhafslandanna, og
einnig eyddi hann rúmu ári í ferðalög um
Balkanskaga, Litiu-Asíu og grísku eyjarnar.
Er hann sneri heim til Sviss nokkru fyrir
stríösbyrjun haföi hann lokiö arkitektúr-
námi sínu.
Á árunum rétt fyrir styrjöldina gerðust
þrír atburöir í álfunni, er allir snertu
framvindu nútíma arkitektúrs og höföu
áhrif á Le Corbusier. Árið 1911 var haldin
sýning á verkum Wrights í Berlín og
bæklingar gefnir út um verk hans, sem
höföu mikil áhrif á marga unga arkitekta,
en ekki svo mjög á Le Corbusier. í ööru lagi
voru reistar tvær frábærar bygginar eftir
Walter Groþius og Adolþh Meyer, og vakti
Fagus-skóverksmiöjan (1911) sérstaka eft-
irtekt og haföi mikil áhrif á þróun nútíma
arkitektúrs víöa um álfuna. í þriðja lagi átti
sér síöan staö bylting í myndlist, þegar
Picasso og Braque komu fram meö
kúbismann. Haföi þetta síöast nefnda
sérstaklega mikil áhrif á Le Corbusier, og
geröi hann tilraunir með aö beita kúbism-
anum í arkitektúr, m.a. meö því aö taka
hluta úr byggingum til þess aö mynda
útisvæöi innan sjálfs byggingarformsins.
Lagöi hann á þaö áherzlu aö líta skyldi á
byggingar frá öllum hugsanlegum sjónar-
hornum, en ekki aðeins frá einni ákveðinni
aöalhlið.
Á stríösárunum 1914—18 var sáralítið
um byggingarframkvæmdir í Evróþu. Le
Corbusier var ekki kvaddur í herinn, þar
sem hann var svissneskur ríkisborgari, og
hélt hann heim til fæöingarborgar sinnar,
þar sem hann eyddi tímanum í aö mála,
kenna og hugsa. Hann sneri þó aftur til
Parísar 1917 og komst í náinn vinskap við
málarann Amadée Ozenfant. Hélzt sam-
band þeirra fram til ársins 1925, og gáfu
þeir saman út listablaöiö Hinn nýi andi, er
naut talsverörar viröingar meðal lista-
manna. Úrval úr þessum blöðum gaf Le
Corbusier út áriö 1923 undir nafninu „Vers
Haraldur Helgason arkitekt skrifar um
forgöngumenn nútíma arkitektúrs II.
CORBUSIER
Sá einstakur arkitekt, sem mest áhrif
hefur haft á nútíma arkitektúr er án efa
Le Corbusier (1887—1965). Hann var alla
tíö ákaflega umdeildur, og ný verkefní
hans mættu langoftast mikilli andstöðu
ráðamanna, og mörg verkefnanna voru
aldrei byggð. Aödáendur hans, sem uröu
mjög fjölmennir síðustu árin, telja engan
vafa á því að meistarinn hafi veriö einum
20—30 árum á undan sinni samtíö. Le
Corbusier var vissulega brautryðjandi, og
á eftir honum komu fjölmargir, sem
notfærðu sér hugmyndir hans til að vinna
úr, og hlutu margvíslega viöurkenningu
fyrir. Sjálfur hlaut hann ekki tilskilda
virðingu fyrr en á síöustu æviárum sínum.
Le Corbusier var ötull baráttumaður fyrir
framgangi nútíma arkitektúrs, og hann
var ákaflega duglegur viö að koma
hugmyndum sínum á framfæri. Hann
myndaöi sér snemma skýra mynd af því,
hvers kyns umhverfi hæföi bezt nútíma
fólki, og öll verkefni hans miðuðu í raun
að því aö mynda slíkt umhverfi. Frá
þessari stefnu sinni átti Le Corbusier
ákaflega erfitt með að víkja og átti því
oftast í erfiöleikum með að vinna með
öðrum. Hugmyndaauðgi hans var einstök,
og hann kom fram með margar nýstár-
legar lausnir. Það var þó eiginlega aðeins
eftir síðari heimsstyrjöldina að Le Cor-
busier fékk nóg raunverulegra verkefna,
sem byggt var eftir.
Le Corbusier, er hét réttu nafni Charles-
Édouard Jeanneret, fæddist í litlu þorpi í
hinum frönskumælandi hluta Sviss, þar
sem forfeður hans höföu starfaö um langan
aldur að úragerð. Einn þeirra haföi kallað
sig Le Corbusier, og tók Charles-Édouard
þaö nafn upp árið 1923, einkum til að
aögreina arkitekts- og listmálaraferil sinn.
Listrænir hæfileikar hans komu snemma
fram. Fjórtán ára var hann innritaður í
skóla til að nema úraáletrun, og hafði hann
þar mjög góöan kennara, er opnaöi upp
fyrir honum víðan heim lista, einkum á sviði
arkitektúrs, málaralistar og skúlptúrs. Var
Le Corbusier beint inn á listnám, þar sem
hann skaraöi fram úr öörum nemendum,
og 18 ára aö aldri var honum faliö aö
teikna hús fyrir einn skólanefndarmann-
anna. Byggingin var reist, en er eölilega lítt
merkileg. Fyrir vinnu sína fékk Le Corbusi-
er hins vegar peninga til að feröast til
annarra landa og víkka þar sjóndeildar-
hring sinn. Dvaldi hann meginhluta ársins
1906 á ítalíu og í Austurríki. Kynntist hann
mjúkum húsformum á ítalíu og í Austurríki
kynntist hann Art Nouveau-stefnunni, eink-
um meö því aö starfa hjá arkitektinum
Josef Hoffmann (1870—1956) í skamman
tíma árið 1908. Því næst lá leið hans til
Parísar. Le Corbusier var þá orðið Ijóst að
hann vildi kynnast frekar nýjum formum,
sem samræmdust arkitektúr hinnar nýju
vélaaldar. Fremstur nútíma arkitekta í
Frakklandi var þá Auguste Perret (1874—
1954) og til hans réöst Le Corbusier og
starfaði hjá honum fram á mitt ár 1909. A
þessum tíma umgekkst hann einnig nokkra
verkfræöilega sinnaöa arkitekta í París, en
haföi minni samskipti viö listmálara og
aöra listamenn. Perret var einn frumherja
steinsteypulistar og í fremstu röö viö að
hanna buröargrind úr steinsteypu, sem gaf
mikla breytingarmöguleika á innra skipu-
lagi. Samskipti þeirra Perrets og Le
Corbusiers gerðust á mjög heppilegum
tíma fyrir þann síðarnefnda. Var Perret þá
á hátindi ferils síns og hafði riýlokið viö
nokkrar byggingar, er höföu djúpstæð
áhrif á Le Corbusier. Er taliö nær fullvíst,
Kapellan í Ronchamp (1950—54).
aö á þessum tíma hafi myndazt kjarninn (
hugmyndafræöi Le Corbusiers, sem hann
hvikaöi hvergi frá eftir þaö. Má þar nefna
súlur, er héldu byggingum frá jöröu, og
þakgarö.
Áhugi Le Corbusiers beindist nú smám
saman að iðnaðarhúsnæði, sérstaklega
verksmiðjum. Á þessum tíma var Peter
Behrens (1868—1940) sá arkitekt, er
fremstur var í hönnun slíkra bygginga í
Evrópu. Behrens var með vinnustofu sína í
Berlín og þangaö hélt Le Corbusier á
svissneskum styrk í leit aö nýjum fróðleik.
Var Behrens með stórverkefni fyrir AEG-
verksmiðjurnar um þetta leyti, og starfaði
Le Corbusier á stofunni í tæpt hálft ár og
komst þá í nokkur kynni viö þá Mies van
der Rohe og Walter Gropius, sem einnig
störfuöu hjá Behrens á þessu tímabili.
Le Corbusier
4