Lesbók Morgunblaðsins - 21.03.1981, Blaðsíða 16

Blómamyndir
duga einungis
handa konum
kenni þar 28 tíma á viku hverri. Auk þess
starfar konan sem kennari eins og ég
hef áöur sagt. Svona er þetta víöast,
hjónin veröa bæöi aö vinna og helzt
myrkranna á milli. En þessi kennsla
kemur ekki svo mjög aö sök fyrir mig. í
skammdeginu hefst ég hvort sem er lítiö
aö; mér fellur ekki aö vinna viö raf-
magnsljós."
„Og þiö Pétur setjiö ekki upp
trönurnar úti á gaddinum. En
hvernig er sambandiö við aöra
kollega?"
„Ég umgengst fáa kollega og hvorki er
ég í andlegu samfélagi viö þá, né heldur
aö ég sé félagi í FÍM. En ég hef ekki
þjáöst neitt af því að vera einn á báti. Þó
getur veriö ágætt að hitta menn og bera
saman bækur sínar.“
„Hvað finnst þér um nýlistina?“
„Hvaö meinaröu meö nýlist?"
„Ég hélt aö það væri augljóst. Til
dæmis þaö sem sýnt hefur veriö
í Suöurgötu 7, svo og Nýlista-
safniö, sem sett var á laggir á
síöastliönu ári, einnig uppákom-
ur og gerninga svokallaöa."
„Já, þú meinar þaö. Þótt skömm sé
frá aö segja, þá þekki ég ekki þetta
fyrirbæri. Eg hef oft ætlað mér aö fara
aö sjá eitthvað í Suöurgötu 7, en þaö
hefur alltaf farizt fyrir."
„Þínir menn hafa fremur hangiö
uppi í Uffizzi-safninu í Florenz?“
„Þaö má nú segja. Titian, Leonardo
da Vinci, Donatello, Verroccio, en líka
Fransmenn eins og David. Ég held mikiö
uppá hann eins og hann birtist eftir aö
hann hætti aö mála Napóleon."
„Og hvaö um önnur áhugamál?"
„Ætli ég geti þá ekki helzt nefnt flug.
Já, ég er sportflugmaður; tók uppá
þessu fyrir hálfu ööru ári og er nú meö
sólópróf. Þá má ég fljúga einn. Aftur á
móti vantar mig um 20 tíma uppá
einkaflugmannspróf; þá get ég flogiö
meö farþega, eftir aö hafa einnig lokiö
því bóklega. Þetta er dýrt sport, en það
er skemmtilegt og landið fagurt og frítt
úr lofti aö sjá og maöur kynnist því á
nýjan hátt.“
„Og hér má sjá, aö einhvers
staöar hefur þú fundiö þér stór-
vaxinn skóg til aö mála í — þaö
er sjaldséð í íslenzkri myndlist.“
„Já, þessar myndir eru úr Svartaskógi
í Þýzkalandi. Viö vorum búsett þar í hálft
annað ár 1970—71 og þá vann ég
einvörðungu sem listmálari. Samt var
ekki á dagskrá aö setjast þar aö; á þeim
tíma vorum viö búin aö festa kaup á
íbúöinni okkar í Hafnarfirði. Sem betur
fer höfum viö getaö dvalið langdvölum
erlendis, — og paö dugar til þess aö
forpokast ekki. Eg vil samt umfram allt
vera á íslandi; þótt víöar sé fallegt, hefur
landslag annars staöar ekki sömu áhrif á
mig.“
Gísli Sigurðsson
Kafbátur,
flugvél
bryggjukantinum. Þar situr þá á aö gizka
10 ára gamall strákur, sem segir í sífellu:
„Helvíti, helvíti, Sláturfélag Suöurlands."
Þegar upp var komiö spuröi ég drenginn,
hver heföi kennt honum þetta. Hann
svarar: „Strákur Fossinn." Sýndi hann mér
þá strigapoka, sem á stóö Sláturfélag
Suöurlands.
Þegar upp var komiö úr skipastiganum,
komu í Ijós nýir erfiöleikar; þaö er aö segja,
skipið haföi ekki fengið neinn toll og þar af
leiöandi var engin flaska til handa hafnar-
veröinum. „Hverslags skip er þetta eigin-
lega?“ spyr aumingja maöurinn og stígur á
land af bátapallinum. Ég sá aö nú dugöu
ekkert nema liölegheit, svo ég hljóp á eftir
manninum og lofa honum því, aö hann
skuli fá tvær flöskur af viskí, þegar ég komi
næst aö sækja salt. Þar meö horföi málið
allt ööru vísi viö fyrir blessaöan manninn
og ég fékk stimpilinn á ferðakortið upp til
Runcorn. Allt gekk nú aö óskum og viö
héldum út á Atlantshafið í góöu veöri fyrstu
tvo dagana.
Á þriöja sólarhring frá því viö yfirgáfum
vitaskipiö, fór veðrið aö versna og norö-
austan illviöri tók viö beint í nefið hjá
okkkur. Um hádegisbiliö kom ég upp í brú
frá því aö matast og leit út um bakborös-
glugga. Kom þá heljar mikill skrokkur upp
úr sjónum og göslaöi áfram á móti
brælunni. Skellt var upp hlera á turni
kafbátsins og tveir hausar meö kíki gláptu
á okkur. Ekkert geröist, kafbáturinn hvarf.
Sennilega hefur þeim þótt skotmarkiö
lítilfjörlegt.
Áfram hélt noröaustanáttin meö tilheyr-
andi frosti. Ganghraöi skipsins var afar lítill
svo hægt miöaöi okkur aö íslandsströnd-
Le Corbusier
(1930—32). Var stúdentagaröurinn sér-
staklega athyglisveröur, vegna nýrrar út-
veggjaáferöar hjá Le Corbusier. Hann haföi
tekiö eftir slæmri veðrun málningar og
pússningar á ýmsum eldri byggingum
sínum, og fór hann upp frá þessu aö nota
heföbundin byggingarefni, en á sérlega
nýtízkulegan hátt og meö prýöilegum
árangri.
Le Corbusier fór í fyrsta sinn til Banda-
ríkjanna áriö 1935, vegna sýningar á
verkum hans þar. Hreifst hann grfurlega af
hæö skýjakljúfanna þar í landi, en gagn-
rýndi hins vegar skipulag þeirra. Var hann
fenginn til aö halda fjölda fyrirlestra, en
skorti e.t.v. háttvísi viö gestgjafana, sem
sárnaöi opinská gagnrýni hans. Komst
hann aldrei almennilega í góö sambönd í
Bandaríkjunum, þó aö ekki skorti hann
áhugann, því að þarna taldi hann bíöa sín
betri tækifæri en hann átti völ á annars
staöar. Frá Bandaríkjunum hélt hann til Rio
de Janeiro, þar sem hann haföi veriö
fenginn til ráöuneytis um byggingu
menntamálaráöuneytisins í Brazilíu. Átti
hann stóran þátt í mótun endanlegrar
byggingar, sem hópur ungra, brazilískra
arkitekta útfæröi síöan. Þeirra á meöal var
Oscar Niemeyer. Þessi bygging hefur verið
fyrirmynd margra húsa svipaös eölis á
um. Mest angraöi okkur sambandsleysiö
viö land. Þóttumst viö vita aö nú væri
fólkinu okkar fariö aö líöa illa, þar sem
ekkert haföi fréttst frá okkur á níunda
sólarhring.
Annaö kom nú í Ijós, sem áhyggjum olli,
en þaö var aö brennsluolían var nú aö
ganga mjög til þurröar.Ég sendi þá eftir 1.
vélstjóra og ræddum viö vandann. Okkur
kom saman um aö minnka álag aðalvélar-
innar niöur í % og meö því móti spara
olíuna allverulega.
Nú bættist viö áhyggjur okkar vaxandi
ísing á skipinu, en viö þaö aö minnka
feröina, þá dró aö sjálfsögöu úr sjólööri yfir
skipiö, sem fljótt var aö mynda íshellu. Nú
var reynt aö lóða en enginn botn fannst.
Já, nú var hann fyrst dökkur í álinn. Hvaö
átti til bragös að taka? Ég fór einn inn í
„bestikkiö“ og geröi enn á ný upp
reikninginn viö sjókortiö og sjálfan mig.
Klukkan var nú 11.45. Skyndilega rofar til í
hríöinni og ég sé til sólar stuttan tíma. Ég
hleyp inn í klefan minn og næ í gamlan
sextant sem ég átti þar og næ aö mæla
breidd í hádegi, örugglega aö mér viröist.
Á meðan ég er aö útfæra reikninginn og
heimfæra hann viö kortið, þá skellur
hríöarþykkniö saman. Þvílík guössending
var þessi sólargeisli, þótt stuttur væri.
Ég hringi á fulla ferð og geri mér grein
fyrir aö ég verö aö ná Langanesi áöur en
myrkrið skellur yfir. Klukkan 5 í eftirmiödag
sáum viö rofa í blessuö fjöllin á austur-
strönd íslands, þaö var gleöistund, en
djúpt var orðið á þilfarinu vegna mikillar
ísingar og ekki gott aö segja hver myndi
veröa sigurvegarinn, ef svo færi sem
horföi.
Áfram var nuddaö á hálfri ferö fyrst og
fremst til aö spara olíuna og jafnframt að
foröast ísinguna, sem oröin var illilega
mikil. Klukkan 22.00 um kvöldiö sást móta
fyrir Fontinum og sjógangurinn minnkaöi.
Þegar komiö var upp á grunnt vatn viö
Fontin, var akkerið sett í botninn og þaö
var sælustund eftir allt andstreymiö og
vökurnar síöustu sólarhringana. Morgun-
inn eftir léttum viö akkeri og héldu inn aö
Skálum og lögöumst þar. Nú sáum viö
nokkra karla í vörinni á Skálum, sem voru
aö glíma viö aö hrinda bát á flot sjáanlega
til þess aö hafa samband viö okkur, en
stööugt hættu þeir viö sjógangsins vegna.
Ég ákvaö þá aö viö reyndum aö setja
síöari árum. Fram aö síðari heimsstyrjöld-
inni haföi Le Corbusier nóg aö starfa aö
ýmsum verkefnum, en allar byggingar-
framkvæmdir lögöust niöur í Frakklandi og
Vestur-Evrópu á stríösárunum, og lögöu
þeir Jeanneret niöur stofu sína. Eyddi Le
Corbusier þessum tíma einkum í aö mála
og þróa meö sér nýjar hugmyndir. Þegar
stríöinu lauk var hann um sextugt og
heilsan var farin aö gefa sig. Hann hófst þó
strax aftur handa viö arkitektúrstörf sín og
setti upp stofu meö Júgóslavanum André
Wogensky. Unnu þeir saman næsta ára-
tuginn. Mikiö var um endurreisnarverkefni,
en fjármunir voru víöast af skornum
skammti. Tvö helztu verkefnin eftir stríöiö
var skipulag borgar nokkurrar í Vogesa-
fjöllum og íbúöarhúsnæöi í útborg Marseill-
es. Skipulagsverkefniö kom aldrei til fram-
kvæmda, þrátt fyrir stórgóöar útfærslur, en
Marseilles-húsiö, sem reist var fyrir fjöl-
skyldur, er misst höföu húsnæði sitt í
stríöinu, er meöai beztu verka Le Corbusi-
ers. Er þaö í raun eins konar samnefnari
hugmynda meistarans um aldarfjórö-
ungsskeiö. Þetta er gríöarstór blokk á
jarösúlum og hýsir 340 fjölskyldur eöa um
1600 manns. í hverri íbúö eru stofur á
tveim hæöum og ofan á allri blokkinni er
feikistór þakgarður, er býöur upp á ótal
notkunarmöguleika. í þessari byggingu
notaöi Le Corbusier grófa steinsteypuáferö
á nýstárlegan hátt, og tóku margir ungir
arkítektar hana fljótlega upp eftir honum.
Áriö 1947 var Le Corbusier valinn einn af
tíu arkitektum víös vegar úr heiminum, er
kallaðir voru til viö aö skipuleggja og
teikna aöalstöövar Sameinuöu þjóöanna í
New York. Ætlaöi hann sér stóran þátt í
lífbátinn okkar á flot og reyna aö freista
þess aö koma boöum t land. öll loftnet og
vírar voru niöurslitin og því ekki mögulegt
aö koma neinum boðum frá sér. Á sklpinu
var 7 manna áhöfn og ráðgerði ég aö fara
viö fimmta mann í bátinn en tveir yröu eftir
í skipinu. Til allrar lukku hugkvæmdist
okkur aö hafa meðferöis langa línu, ef illa
færi. Viö böröumst um á árunum til aö
komast í námunda viö fjöruna, en allt kom
fyrir ekki, viö réöum ekki viö ofurefliö og
þóttumst góöir aö geta dregið okkur á
línunni aö skipinu og drógum síöan bátinn
upp í sínum bátsuglum.
Hvaö sagöi nú um veöurútlitiö. Ennþá
var strekkingur meö hríöaréljum og miklum
hafsjó. Ég sá þó um eftirmiödaginn að
vindur var að snúast til noröanáttar, en ef
við slyppum ekki fyrir Fontinn áöur en
noröan eöa noröaustanáttin kæmi, þá
værum viö eins og lömb króaöir irtn, en viö
vorum hér fyrir hafnlausri strönd. Ég kallaöi
nú saman áhöfnina og sagöi þeim af
fyrirhugan minni. Allir voru þeir því sam-
þykkir aö viö tækjum þá áhættu aö leggja í
röstina í stórsjó á þrauthlöönu skipi.Þá var
létt akkeri og haldiö út meö Langanesi.
Þegar komiö var út meö Fonfinum sást
best hiö hrikalega sjólag. Mikill straumur
var sem ýföi öldurnar illilega. Þessi barátta
stóö yfir í V4 klst. Allt í einu vorum viö
komnir í vestur kantinn á röstinni og
vindinn tók aö hægja. Vegna olíuleysisins
var nú sett á mjög hæga ferö og hífðar upp
þrjár þríhyrnur og fékk skipið all góöa ferö,
því nú var vindurinn kominn aö noröan. En
ósköp var notalegt aö vita sig vera kominn
yfir Langanesröst.
Þegar komiö var vestur undir Melrakka-
sléttu, sáum vlö, aö meö sömu olíunotkun
og meö hjálp seglanna, þá myndum viö
komast til Hríseyjar af sjálfsdáöum.
Um kvöldið kl. 21.00 tókum viö konurnar
okkar í Hrísey meö okkur til Akureyrar. Já,
þær áttu þaö svo sannarlega skilið eftir allt
andstreymiö og óttann, eftir að hafa ekkert
frétt áf okkur í 10 sólarhringa.
Aö lokum vil ég nota tækifæriö til aö
þakka þeim mönnum, sem meö mér voru
fyrir frábæran dugnaö og atorku, er þeir
sýndu, þegar verst gegndi. Ég gleymi aldrei
slíkum mönnum og vona aö íslenzka
sjómannastéttin eigi jafnan fjölda slíkra
manna á aö skipa.
verkefninu og lagöi fram mjög mikla vinnu,
sem síöar var lögö til grundvallar endan-
legri útfærslu, en þaö uröu honum ólýsan-
leg vonbrigöi er bandaríska arkitektinum
W.K. Harrison var falin yfirumsjón með
verkinu. Tók Le Corbusier þessum mála-
lyktum illa, og var honum síöar vikiö úr
vinnuhópnum, vegna erfiðs samstarfs. Árið
1950 hófst síöan síöasti hluti ferils Le
Corbusiers meö hinni frægu kapellubygg-
ingu í Vogesafjöllum. Þær byggingar, er á
eftir fylgdu eru byggöar á mjúkum, djörfum
og kröftugum formum, sem eiga fáar sér
líkar í byggingarsögunni. Bygging eins og
kapellan í Ronchamp viröist ekki heyra til
ákveöins tíma, heldur má ætla aö hún veröi
ávallt talin nýtízkuleg, en um leið einnig
forn. Kapellan lítur út eins og stórt
skúlptúrverk. Hefur hún vakiö miklar um-
ræöur og komiö mönnum til að hugleiða
nýja möguleika í byggingarformum. Hróöur
Le Corbusiers óx hrööum skrefum og
verkefnum fjölgaöi verulega. Teiknaöi hann
stórar íbúðarblokkir fyrir Nantes og Berlín
á sjötta áratugnum, nokkur einbýlishús í
Ahmedabad á Indlandi, safnabyggingu í
Tókýó og munkaklaustur í La Tourette í
Frakklandi, en mesta vinnan fór þó í
skipulag Chandigarh, höfuöborgar Punj-
abshéraös á Indlandi, þar sem hann
teiknaöi einnig allar helztu byggingar í
miöborginni. A sjöunda áratugnum teikn-
aöi hann ennfremur m.a. franska sendiráö-
iö í Brasilíu, fundahöll í Strasbourg,
rafreiknistöö fyrir Olivetti-verksmiöjurnar í
Mílanó, kirkju og unglingabúöir í Firminy
og listamiöstöö í Massachussetts, sem var
síöasta verkefni hans og hiö eina í
Bandaríkjunum. Le Corbusier lézt sumariö
1965, tæplega 78 ára gamall.
16