Lesbók Morgunblaðsins - 08.01.1983, Blaðsíða 7

i
Ólöf Ólafs
Ránfuglinn
í líki ránfugls
læðist grimmur konungur
að baki mér
og læsir beittum klónum
mér óviðbúinni
í viðkvæmt hörundið
særir það svo djúpum sárum
að örin ná ekki að hverfa
og minna mig stöðugt
á óvelkomna fæðingu mína
í stöðugri baráttu
við konung Bakkus
sveimar sál mín
í myrkri sjálfshaturs
og óskar þess eins
að fá að vera eins og þeir
sem sofa eilífum svefni
undir snyrtilegum
grænum grafreit
Fölnað blómið
í hnappagati trúðsins
endurspeglar lífslöngun
mína
Sjálfið er dautt
og Bakkusi
tókst að drekkja
síðustu voninni
Jónas Friógeir Elíasson
Á vængjuðum ótta
A vængjuðum ótta
vafraði ég,
úr einu í annað
stefnulaust.
Ég vissi ekki
hvert ég fór
hvaðan ég kom
né hvar ég var.
Þú ruglaðir mig
geggjaða veröld.
Ég ætlaði eitthvað
upphaflega
— að mig minnir.
Æddi af stað
út í lífið
óð og óð
og áttaviltist.
Þá lenti égþversum.
Þvældist með straumnum
og óð út í fenið.
Andskotans vesen!
Þú ruglaðir mig
geggjaða veröld,
ég ætlaði aldrei hingað.

X>
Það leynir sér ekki á um-
ræðunni í þjóðfélaginu ogyf-
irbragði þeirra sem heitast
brennur á, að alþingiskosn-
ingar eru ekki langt undan.
Það leiðir hugann að stjórn-
málum og stjórnmála-
mönnum.
Það er gjarnan farið
ósparlega með lýsingarorð af
verri sortinni þegar fram-
angreint er til umræðu. Það
segir nú reyndar meiri sögu
um okkur sjálf en það sem
um er rætt, því hvorugt er
Það er bagalegt fyrir
okkur öll hvað þingmennska
er orðið sjálfsagt keppikefli í
flestra augum (þrátt fyrir
alltl). Það hefur leitt til þess
að menn eru smám saman að
missa sjónar á hvers konar
starf þingmennska er og
hverjir eru hæfastir til að
gegna því. Fyrir suma er það
punkturinn yfir i-inu á
árangursríku lífsstarfi, aðrir
sækjast eftir þingmennsku
sem virðingar- og áhrifa-
stöðu og svo eru auðvitað
þeir sem vilja komast til
valda af þvíþeir hafa ein-
lægan áhuga á landsmálum
og skilja þá ábyrgð sem felst
í að vera trúað fyrir að við-
halda, vernda og efla frjálst
þjóðfélag í viðsjárverðum
ekkert er verra en að vera
ekki í umræðunni. í þessu
efni er oft talað um völd fjöl-
miðla og það með réttu. Én
þetta samspil hefur fleiri
hliðar. Talsvert er um að
fréttamenn bíði eftir að
eitthvaðjrerist og því að haft
sé samband við þá, fremur
en að þeir fari og rannsaki
og leiti upp mál. Þetta helg-
ast meðal annars af vinnu-
álagi. Sú hætta er þessvegna
alltaf fyrir hendi að snjallir
áróðursmenn í stjórnmálum
og hagsmunasamtökum, sem
átta sig á þessu, nái vissri
lagni í að nota fjölmiðla
sjálfum sér og sínum mál-
stað til framdráttar. Stjórn-
endur allra meiriháttar fjöl-
miðla skilja þetta auðvitað
og eru varir um sig á þessu
sviði. Hinsvegar eru hug-
kvæmir áhugamenn um eig-
in frama oftast fundvísir á
Stjórnmál oa stjórnmálamenn
sent af himnum ofan, stjórn-
málin eða þeir sem við þau
starfa. Þetta er það lífs-
mynstur sem við höfum kos-
ið okkur og þeir einstakl-
ingar sem við höfum kosið til
að stjórna því. Þessvegna
endurspegla stjórnmálin þær
kröfur sem eru háværastar
meðal almennings hverju
sinni og það manngildi sem
þar er ríkjandi.
Menn segja stundum þeg-
ar stjórnmál ber á góma, og
leggja þunga fyrirlitningu í
framsetninguna: „Ég hef
engan áhuga á pólitík.“ Sá
sem við er rætt skilur sam-
stundis að þarna er á ferð-
inni einstaklingur með æðri
kenndir og hreinni skjöld en
gengur og gerist og lætur
málið snarlega niður falla.
Ef því er hinsvegar fylgt eft-
ir og spurt, hvort sá sem
ósnertur er af hinni pólitísku
synd hafi engan áhuga á
skólagöngu (sinni eigin eða
barna sinna), hvernig veg-
irnir eru undir bílnum hans,
eða hvort hann yfirleitt get-
ur keypt bíl (eða þarf til þess
leyfi), hvort hann geti kom-
ist yfir lóð og þá hvort hverf-
ið verði frágengið fyrr,
seinna eða aldrei, — kynni
að koma í Ijós að viðkomandi
kallaði þessi mál ekki pólitík,
heldur eitthvað annað og
fínna. En þessi mál eru póli-
tík. Allt sem skiptir máli í
umhverfi okkar og samfélagi
er pólitík. Þessvegna er það í
raun ígildi þess að manni
komi ekki við hvernig þjóð-
félagið og nánasta umhverfi
manns er, þegar maður seg-
ist ekki hafa neinn áhuga á
pólitík. Það sé í umsjá og á
ábyrgð einhverra annarra.
heimi. Líkast til telja flestir
þingmenn sig tilheyra síð-
asttöldu manngerðinni.
En hvernig birtist vilji
þjóðarinnar í hinu daglega
lífi?
Ef galvaskur orðhákur
ryðst fram í sviðsljósið, fyrir
tilviljun eða vegna áhuga-
eða baráttumáls, heyrast
samstundis raddir sem
segja: „Þessi verður að kom-
ast á þing.“ Ef þrýstihópur
kemur sér upp háværum og
ýtnum talsmanni, helst sem
úthúðar forystumönnum
þjóðarinnar í ræðu og riti
draga menn af því þá álykt-
un að hann eigi heima í hópi
þessara sömu forystumanna.
I raun er það nægilegt að
hafa afdráttarlausar skoðan-
ir og vera duglegur við að
halda þeim á loft, til að kom-
ast í þann hóp sem algengast
er að heyra fólk bendla við
þingmennsku.
Þjóðin lyftir til öndvegis
því sem hún telur merkast og
dýrmætast og býr þannig til
það andlit sem snýr að aI-
menningi og öðrum þjóðum.
Ef henni líkar ekki við þetta
andlit, er við eigið gildismat
að sakast.
Hin opna fjölmiðlun hefur
gerbreytt þjóðmálaumræð-
unni. Menn sem eru í fyrir-
svari þurfa að hafa svör á
hraðbergi hvenær sem til
þeirra er leitað. Þeim er síð-
an ýmist álasað fyrir að
gaspra um mál á viðkvæmu
stigi eða liggja á upplýsing-
um sem almenningur eigi
heimtingu á að vita um. Fjöl-
miðlarnir vilja fá bitastæðar
fréttir og efni í stórfyrir-
sagnir og stjórnmálamenn-
irnir sækjast eftir aðalhlut-
verkum ígóðu fréttunum, —
einhverjar krókaleiðir eða
smugur. Til dæmis unga og
óreynda blaðamenn og kunn-
ingsskap af ýmsu tagi.
Stundum gætir þess mis-
skilnings meðal stjórnmála-
manna og stuðningsmanna
þeirra að heift og óbilgirni í
garð pólitískra andstæðinga
sé vitnisburður um styrk og
sjálfstæði. Þetta er einhver
andleg sjónskekkja. Þeir sem
stjórnast af persónulegri
óvild eru í raun ekki með
nema hálfa starfandi dóm-
greind og vandséð hvaða
ávinningur er að því. Raun-
verulegur innri styrkur sæk-
ir afl sitt í allt aðra upp-
sprettu.
Við lifum í harðbýlu landi
með einhæfa framleiðslu,
þar sem hver maður er
dýrmætur og verður að
leggja harðar að sér en ann-
arsstaðar gerist til að halda
sömu lífskjörum. Við höfum
þessvegna illa efni á þeim
leikaraskap og hagsmuna-
togstreitu sem viðgengst hér
alltof mikið. Stjórnmála-
menn geta ekki skellt skuld-
inni hver á annan og aðra
flokka og almenningur getur
ekki skellt skuldinni á vond
stjórnmál og vonda stjórn-
málamenn. í lýðræðislandi
er enginn „stikkfrí“. Menn
bera ekki aðeins ábyrgð á því
sem þeir gera, heldur einnig,
ogjafnvel enn frekar, á því
sem þeir láta ógert.
Stjórnmál eru það sem við
gerum úr þeim. Ékki meira
og ekki minna. Stjórnmála-
menn eru eins og það þjóð-
félag sem þeir spretta úr.
Ekki betri — og ekki verri.
Jónína Michaelsdóttir
7