Lesbók Morgunblaðsins - 08.01.1983, Blaðsíða 8

Enda þótt íslendingar búi við
fremur dapurlegan arkitektúr
yfirleitt, stafar það ekki af
skorti á almennum áhuga. Þekkt
fyrirbæri er það úr höfuðstaðn-
um til dæmis, að fólk fer í öku-
ferðir á sunnudögum um nýju
hverfin til að sjá hvernig byggt
er og búið. Meðal þess, sem allt-
af vekur athygli áhugasamra
vegfarenda, eru nokkur einbýl-
ishús eftir Högnu Sigurðardótt-
ur, sem hefur numið, starfað og
búið í París í 33 ár. Hún ætti
þessvegna að vera ókunn í föð-
urlandi sínu, en er þvert á móti
betur þekkt en margir þeir, sem
varið hafa starfsævinni í að
teikna hús á íslandi. Án efa er
það vegna þess, að þau fáu hús,
sem enn eru til á Islandi eftir
Högnu, þykja nokkuð sér á parti
og hafa þessvegna hlotið umtal
og eftirtekt.
Við höfum vitað af Högnu í
nokkurri fjarlægð og sannspurt,
að hún hefur orðið eftirsóttur
arkitekt í París. Fyrir þremur
árum var ég þar á ferð og ræddi
þá lítillega við Högnu. Hún var
þá svo önnum kafin og hafði
8
ráðstafað svo tíma sínum, að
útilokað reyndist að finna
smugu fyrir samtal. í sláturtíð-
inni í haust, þegar ég var á ferð
í París á nýjan leik, virtist álag-
ið eitthvað minna og aðeins
hægt um frjálst höfuð að
strjúka. En ekki til muna; ég
varð að koma tvisvar alllanga
leið austast í París, þar sem
Högna starfar í félagi við tvo
franska arkitekta. Að hún gat
þó yfirhöfuð séð af smástundum
til samtalsins, kom ekki til af
góðu — nefnilega samdrættin-
um, sem plagar Vesturlönd um
þessar mundir með minnkandi
eftirspurn eftir vinnu — og
vinnu arkitekta þar á meðal.
í upphafi samtals okkar bar á
góma stefnur í arkitektúr. Mód-
ernisminn, sem lagði undir sig
heiminn og ríkt hefur í nærri
hálfa öld, spratt upp í Bauhaus í
Þýzkalandi. Með honum urðu til
slagorð eins og til dæmis, að hús
væri „vél til að búa í“ og ekkert
annað en notagildið réði útlit-
inu, samanber „form follows
function". Annað veifið hef ég
viðrað þá skoðun mína í Lesbók
og víðar, að blessaður módern-
isminn hafi þegar verst lætur
búið mannfólkinu hræðilega
leiðinlegt umhverfi og nægir í
því sambandi að minna á blokk-
arhverfi í Austantjaldslöndum,
Svíþjóð og á íslandi. I seinni tíð
hafa sprottið fram andsvör gegn
þessari stefnu, þar sem aukin
áherzla er lögð á að nota öll
grunnformin, ferhyrning, þrí-
hyrning og hring — og svo hefur
sumum arkitektum þótt tilvalið
að endurlífga gömul form úr
byggingarlistinni, súluna og
bogann.
„Ég er ekki ánægð með þá
stefnu," segir Högna, „þennan
post-módernisma, sem svo er
nefndur. Hann er einkennilegt
samkrull af gömlu og nýju og
sprottinn upp í Ameríku þar
sem Charles Moore og fleiri
hafa leitað á þessi mið. En ég er
ósnortin af því og mér finnst
birtast í þesskonar verkum ein-
hver sætleiki, sem ég felli mig
ekki við.
Við getum sagt, að arkitektúr
í okkar vestræna heimi renni í
tvo megin farvegi sem stendur.
Annarsvegar er þessi post-mód-
ernismi, en hins vegar framhald
af gamla fúnksjónalismanum,
sem ég vil leyfa mér að kalla
nútíma klassík." .
„Og þú aðhyllist fremur þá
stefnu?“
„Já, ég hef ekki breytt svo
mjög um skoðun; ég aðhyllist
þessa nútíma klassík, en bæði
hér í Frakklandi og víða um
lönd eru hörð átök á milli þess-
ara tveggja herbúða. Þetta sem
ég nefni nútíma klassík er
þróunarstig og beint framhald
af módernismanum, sem búinn
er að ríkja síðan á fjórða ára-
tugnum.
En í seinni tíð hafa orðið viss-
ar breytingar, sem ég tel til
bóta. Þær felast í því, að ný hús
í þessum stíl eru ekki lengur
eins og sléttir kassar með glugg-
um, samkvæmt því sem fúnksj-
ónalisminn bauð. Ef þú gefur
því gætur, þá sérðu miklu meiri
„strúktúr" — og þá á ég við, að
burðarbitar eru ekki faldir,
heldur er notkun þeirra undir-
strikuð með því að láta þá koma
skýrt í ljós. Mér finnst að burð-
argrind af þessu tagi eigi ekki
að fela og ég kann vel við það
einnig að fela ekki leiðslur, held-
ur hafa þær sýnilegar og leggja
jafnvel áherzlu á þær eins og
gert er í ríkum mæli í Pompi-
dou-safninu hér í París. Síðustu
tíu árin hefur arkitektúr tekið
framförum í Frakklandi að
mínu mati, og má rekja þær til
þess að maíbyltingin 1968 hafði
í för með sér miklar breytingar
og algjört endurskipulag arki-
tektaskólans, Beaux Arts.
Eftir stríðið var byggt mjög
hratt og ekki nægilega vandlega
staðið að hlutunum. Núna er
jafnvel verið að brjóta niður
hús, sem byggð voru um 1960 —
en voru svo illa byggð, að ekki
þótti borga sig að halda þeim
við. Þótt merkilegt megi virðast
í annari eins borg og París, er
Pompidou-safnið fyrsta bygg-
ingin frá stríðslokum, sem vek-
ur einhverja athygli að ráði. Þá
eins og oftar hér, var efnt til
alþjóðlegrar samkeppni og það
voru Breti og ítali, Rogers og
Piano, sem unnu þá samkeppni.1'