Lesbók Morgunblaðsins - 05.03.1983, Blaðsíða 14

Efstir á
vinsælda-
listanum
Framh. af bls. 5.
að gefa út og komast inn á
markaðinn. Það er hins vegar
ómögulegt að vera þar árum
saman. Sérhæfð ný útgáfu-
fyrirtæki hafa veika aðstöðu
vegna þess að þau hafa ekki
eldri bækur til að hlaupa upp á
(og) sem alltaf seljast."
Viðkvæmasta útgáfan eru
ljóðabækur og fagurbókmennt-
ir. „í raun og veru er það fyrir-
fram dauðadæmt að gefa út fag-
urbókmenntir og ljóð,“ segir
Jarl Borgen, bókaútgefandi, sem
þrátt fyrir það hefur gefið út
hvort tveggja síðan hann stofn-
aði Bogens Forlag. í þá daga —
árið 1948 — var ferðast um á
hjóli milli sjálenskra bóksala. Á
síðastliðnu ári voru gefnar út
330 bækur hjá Bogens Forlag,
veltan var 26,5 milljónir
danskra kr. og „Borgen" var sá
sem helzt gaf út ungu ljóðskáld-
in. „Þetta er virðingarvert, en
enga peninga að hafa upp úr því.
Ljóðasöfn eru gefin út í 500 ein-
tökum og seld í 200 eintökum.
Og bæði útgáfufyrirtækið og
höfundurinn vita fyrirfram, að
bækurnar munu aldrei slá í
gegn. Eins og er auglýsir Borgen
20 skáldsögutitla í fyrstu
skáldaherferð ársins. Um 17
þeirra segir Jarl Borgen fyrir-
fram: „Alveg vonlausar."
Tómstundabækurnar
eru undirstaðan
Það eru fag- og tómstundarit
sem hinar útgáfurnar lifa af.
Það sama er uppi á teningnum
hjá Gyldendal. Þar eru skáldrit-
in í heiðurssæti í orði kveðnu, en
meðal fjárhagslegra máttar-
stólpa eru „Rauðu orðabækurn-
ar“ því orðabækur eru prentað-
ar aftur og aftur og ganga þann-
ig eins og rauður þráður gegnum
alla bókaútgáfu.
„Nýjabrumið er farið af
skáldritunum," segir fram-
kvæmdastjóri Uffe Andreasen
áfram: „Mestur hluti þeirra
bóka sem trjónuðu í jólabóka-
flóðinu hafa tapað glansinum.
Matreiðslubók eða bók um fiska-
búr selst betur en þær sem lof-
uðu góðu og voru vinsælar í
haust.“
Þrátt fyrir stuttan líftíma
bókanna, hafa auglýsingarnar
allt að segja. Jarl Borgen segir:
„Án dagblaðanna væri engin
bókaútgáfa. — Ef dagblöðin
hættu að auglýsa bækur væri út
um danska bókaútgáfu."
Útlitið hefur
mikið að segja
Prófessor Hans Hertel við há-
skólann í Kaupmam.ahöfn segir:
„Það er ekki verra að vera ungur
kvenrithöfundur sem myndast
vel og byrja þá á því að gefa út
ástarlífssögu."
„Viðtal í einhverju síðdegis-
blaðanna er sterkur leikur og
fréttaklausa í íhaldsamari blöð-
unura og svo fremi sem Bresjnev
14
hafi ekki dáið samdægurs, er al-
veg eins líklegt að sjónvarpið
taki nokkurra mínútna viðtal
við hana. Og allt í einu er bókin
metsölubók. Rithöfundurinn er
orðinn þekktur. Bókaútgáfan
réttir úr kútnum fjárhagslega."
Bókaklúbbarnir grípa oftast
metsöluhöfundana glóðvolga;
þeir hafa mikil áhrif á danskt
lestrarefni og lestrarvenjur.
Prófessor Hans Hertel lýsir
þessum áhrifum á eftirfarandi
hátt:
„í hjarta Kaupmannahafnar
hafa 10 manns aðsetur hjá
tveim útgáfufyrirtækjum og
velja rúman helming alls þess
lestrarefnis sem danskur al-
menningur innbyrðir."
Það eru 23 bókaklúbbar í
Danmörku. Þeirra voldugastir
og sem mest áhrif hafa á bók-
menntasmekk fólks eru Lade-
mann og Gyldendal-bókaklúbb-
arnir. Innan Lademann-fyrir-
tækisins eru 12 bókaklúbbar.
Upplýsingastjórinn hjá Lade-
mann Christan Hald upplýsir,
að félagarnir innan bókaklúbb-
anna séu 400.000 talsins. Innan
Gyldendal-fyrirtækisins eru 5
bókaklúbbar. í hinum stærsta
þeirra eru 210.000 félagar. Þar
eru oft gefnar út baékur í 40—90
þúsund eintaka upplagi.
Bókaklúbbskonan
Aðalstjórnandi stærsta bóka-
klúbbs Gyldendals, sem margir
kalla valdamestu manneskju
danskra bókmennta nú, er for-
stjórinn Jette Juliusson. Hún
hefur ásamt meðstjórnendum
bókaklúbbsins aukið mjög tekj-
ur Gyldendals-fyrirtækisins.
Hversu há sú upphæð er veit
enginn, því bókaklúbburinn hef-
ur ekki sjálfstætt bókhald. „Við
fáumst lítið við tölur og útreikn-
inga gagnstætt því sem fólk
heldur. Við erum oft spurð
hvaða fræðingar séu á okkar
snærum, eða hvað við eyðum
miklu í markaðskönnun. Ekkert
slíkt er notað hér,“ segir Jette
Juliusson forstjóri.
Það sem ræður úrslitum um,
hvað gefið er út, er aftur á móti
álit Jette Juliusson og fimm eða
sex annarra sem sitja ritstjórn-
arfundi fyrirtækisins.
„Ef eitthvert okkar verður
hugfangið af einhverri bók — ja,
þá hlýtur eitthvað að vera við
hana og þá er hún samþykkt.
Jafnvel þótt við hin sjáum ekk-
ert í þessu sama handriti. Gæði
eru einstaklingsbundin. Per-
sónulega er ég á þeirri skoðun
að bók sé gæðavara, ef mann
langar til að lesa hana aftur. En
enginn getur spáð fyrirfram,
hvort bók verður vinsæl eða
ekki. Það einasta sem við getum
gert er að fara eftir tilfinningu
okkar og vona að við hittum á
hið rétta,“ segir Jette Juliusson.
Hluti af starfi Jette Juliusson er
að lesa a.m.k. fimm bækur á
viku og allar heima, því til slíks
lestrar hefur hún ekki tíma í
vinnutímanum. „Ég les allflest-
ar glæpabækur og er mjög hrif-
in af nýju stefnunni í skáldsög-
unni. Sérstaklega gleður það
mig að hinn fallegi, opni og lýs-
andi bókmenntastíll hefur tekið
við af gráum hversdagsbókum
síðustu ára þar sem gólfklúts-
raunsæið hefur ráðið ríkjum.“
Valgerður Þóra þýddi.
Erlendar bækur
Thomas Harris:
Red Dragon
Bodley Head 1982.
Höfundurinn er bandarískur
og hefur áður sent frá sér
skáldsöguna Black Sunday.
í Red Dragon á Will Graham í
því að leysa morðgátu. Hann
hefur áður komið upp um fjölda-'
morðingja og unnið gott starf
fyrir FBI. Hann hefur látið af
störfum hjá þeim og þegar fé-
lagi hans færir það í tal við
hann hvort hann sé ekki tilleið-
anlegur að aðstoða lögregluna í
Atlanta, þar hafði fjöldamorð-
ingi nýverið farið um og myrt
fjölskyldu. Þeir í lögreglunni
telja, að sá sami hafi verið á
ferli í Birmingham og sálgað
þar annarri fjölskyldu. Þá
ályktun draga þeir af því, að
húsfreyjurnar í báðum tilvikun-
um voru bitnar óþyrmilega.
Will Graham slær til. Og fyrr
en varir skjóta upp kollinum
geðbilaður læknir, siðlaus
þlaðamaður og drekinn rauði,
fjöldamorðinginn Francis
Dolarhyde, viðundur, sem leiðist
út í það, fyrir áhrif sem ein af
vatnslitamyndum William
Blakes hefur á hann, að ganga í
skrokk á saklausu fólki, ásamt
með ógurlegri minnimáttar-
kennd.
Höfundi tekst bærilega að
lýsa óhugnaðinum sem umleikur
morðingjann, og hvað mögnuð-
ust er lýsing hans á viðskiptum
Dolarhydes og blindrar stúlku,
sem er starfsfélagi hans.
Red Dragon er það, sem á nú-
tímaíslensku kallast „þriller" og
er sem slíkt fyrirbæri kokteill af
glæpum, kynlífi, hæfilegri
geggjun og góðum endi.
Saul Bellow:
The Dean’s
December
Penguin Books 1982
Saul Bellow hefur ekki sent
frá sér skáldsögu frá því Hum-
boldt’s Gift kom út árið áður en
hann fékk Nóbelsverðlaunin
sænsku 1976. Það ár sendi hann
frá sér sína fyrstu bók sem ekki
var skáldsaga, nefnilega To
Jerusalem and Back.
The Dean’s December segir
frá Albert Corde. Hann er,
ásamt konu sinni, staddur í Búk-
arest, þar sem tengdamóðir
hans, fjörgömul, liggur bana-
leguna. Sú gamla hafði verið
mikilsvirt á fyrstu árum komm-
únistastjórnarinnar en er fallin í
ónáð fyrir nokkru, í og með
vegna þess að dóttir hennar gift-
ist þessum Kana. Þau hjón,
Corde, eiga í miklu stríði við
skrifræðið í Rúmeníu, sem
takmarkar heimsóknir á sjúkra-
hús. Ekki nægir þeim hjónum að
fá jáyrði frá ráðuneyti því ör-
yggislögreglan er valdameiri en
Walter Kempowski:
Days of
Greatness
Translated by Leila
Vennewitz
Secker & Warburg 1982
Walter Kempowski er Þjóð-
verji. Hann fæddist í Rostock
1929 og að styrjöld lokinni vann
hann fyrir ameríska hernáms-
liðið í Wiesbaden. Hann hætti
þeim starfa og var handtekinn
þegar hann sneri aftur til æsku-
stöðva sinna, sem nú voru undir
stjórn Austurblokkarinnar.
Ástæðan fyrir handtökunni var
pólitísk og var Kempowski
dæmdur í tuttugu og fimm ára
þrælkunarvinnu. Hann losnaði
eftir átta ár og gerðist kennari.
Hann hlaut verðlaun fyrir
DAY5 OF
GREATNE55
WALTER IÍEMPOW5KI
A NOVT.I.
iRAvviAli.i) uy 1T11.A vi:nm;wii/.
ríkisstjórn landsins. í Búkarest
er heitt vatn munaður, kjöt álíka
víða að hafa og Guðbrandsbiblíu
og lög eru um tóbak, þannig að
innlendir mega ekki reykja vest-
rænar tegundir. Ættingjar konu
hans líta á Corde sem gæfu-
mann, að mega segja það sem
honum býr í brjósti, en það er
þeim algerlega ómögulegt.
En vestrið er viðlíka rotið og
austrið. Corde hefur skrifað
langa grein í tímarit og hlotið
ámæli fyrir hjá starfsfélögum
sínum, lesendum og blaða-
mönnum. I greininni réðist hann
að spillingu og eymdinni í
heimaborg sinni. Þá er hann
einnig mikið gagnrýndur fyrir
aðild sína að handtöku tveggja
svertingja sem grunaðir eru um
að hafa myrt einn nemanda
hans.
Þótt Corde sé mestan hluta
sögunnar staddur í Búkarest er
hann oft á tíðum staddur
skyndilega í Chicago, þar sem
enginn réttir gamalli konu, sem
rennur í svínsblóði og fellur á
götuna, hjálparhönd.
Bellow nýtir sér það, að geta
brugðið upp myndum héðan og
þaðan eins og í kvikmynd og
ferst honum það vel.
fyrstu skáldsögu sína Im Block
árið 1969.
Days of Greatness fjallar um
tvær borgarafjölskyldur þýskar
á þeim árum þegar öryggið var
hvað mest fyrir fyrri heims-
styrjöld. Stefan Zweig lýsir á
eftirminnilegan hátt þessu ör-
yggi í upphafi ævisögu sinnar
Veröld sem var.
Fjölskyldurnar tengjast
óvænt þegar Karl Kempowski
gengur að eiga Grethe de Bon-
sac. Karl er sonur kaupsýslara
og Grethe er spillt og fögur og
eiga þau ástarævintýri við
ströndina. En það skipast veður
í lofti og stríð skellur á. Líf
milljóna Þjóðverja kemst á rót
og af örlögum þeirra segir Walt-
er Kempowski í þessari bók
Days of Greatness.
Þess ber að geta, að allur
frágangur þessarar bókar er
með eindæmum og hlýtur að
teljast til tíðinda. G. Sigl.