Lesbók Morgunblaðsins - 03.12.1983, Blaðsíða 15

Þetta sumar reið Þórður til þings og mælti þá eng-
inn maður á móti honum á þinginu. Guldu Sunn-
lendingar gjald það er Þórður lagði á þá og gekk þó
allt með hinni mestu nauðung.
Staðarhóli með Sturlu um jólin
öndverð. Síðan fóru þeir Sturla
báðir suður í Reykjaholt og sátu
þar framan mjög til föstu.
Þá (1248) kom vestan Einar
Þorvaldsson og Hrafn Oddsson
og játuðust allir Vestfirðingar
til hlýðni við Þórð. Þann vetur
kvongaðist Nikulás Oddsson í
Reykjaholti. Kom þá sunnan
(þ.e. úr Skálholti) Sigvarður
biskup og urðu þeir Þórður ekki
mjög sáttir í fyrstu sín á milli,
en greiddu þó vel. Gaf Þórður til
staðarins í Skálholti Skógtjörn
á Álftanesi fyrir sál föður síns
og móður. Hún (Halldóra) and-
aðist þá um haustið áður hann
fór að norðan.
Þórður fór norður mót pásk-
um og tók undir sig öll héruð í
Norðlendingafjórðungi. Mælti
þá enginn maður í móti því.
Engar bauð hann bætur fyrir
Brand frænda sinn, enda beiddi
enginn bóta. Voru synir Brands
þá ungir, annar átta vetra en
annar níu.
Veittu honum flestir
nema Sunnlendingar
Um vorið gerði Þórður annað
bú í Geldingaholti í Skagafirði,
og var þar löngum. Var þar fyrir
Kolfinna Þorsteinsdóttir. Hún
var frilla Þórðar og áttu þau
dóttur er Halldóra hét.
Þórður átti tvo sonu við Yng-
veldi Úlfsdóttur, Þórð og Úlf.
Styrmir hét og sonur hans og
Nereiðar Styrmisdóttur. Jón
son hafði Síðuna og föðurleifð
sína. Guðmundur var þá ungur,
bróðir hans, og réð Sæmundur
fyrir þeim. Hann var vitur mað-
ur og heldur ágjarn og þótti lík-
legur til mikils höfðingja. Hann
bjó á Kálfafelli. Sæmundur
mælti til hinnar mestu vináttu
við Þórð og vildi, að hann hefði
forsjá fyrir honum. Hann beidd-
ist að gerast heimamaður Þórð-
ar.
Þórður réð einn öllu á þing-
inu. Hann tók til lögsögumanns
Ólaf hvítaskáld Þórðarson
(bróður Sturlu). Þórður ýfðist
heldur við Sunnlendinga og
kvaðst sjá, hverra föðurbóta
þeir vildu unna honum, er þeir
vildu síður þjóna honum en öðr-
um mönnum á íslandi. En þeir
gáfu ekki gaum að því. Þórður
hét því, að þeim myndi eigi bet-
ur ganga, ef þeir héldu fram
þvílíkri stærð (mikilmennsku).
En þó reið Þórður norður af
þingi og var heima um sumarið.
En um haustið, þá er skipa-
gangur var reyndur (ljóst orðið
um skipaferðir það sumarið) —
og vitað var, að Gissur kom ekki
út, reið Þórður suður um Kjöl
með mikla sveit manna og fór
um allar sveitir Gissurar.
Mæltu þá flestir menn ekki í
móti að þjóna honum og var
þeim þó hin mesta nauðung.
Hann lagði og fégjöld á alla
bændur, og þótti þeim það létt-
ara en þjóna opinberlega til
Þórðar, því að þeir voru einfald-
ir í sinni þjónustu við Gissur.
Nú þeysir Þórður um héruð og hefur að kalla
allt landið undir, — en valdið er ótryggt, því
fulltingi Hákonar konungs vantar og Þórður
verður enn að halda utan og svara fyrir það, að
hann meti meira eigin vilja en konungs. Hann
verður að sitja með sárt ennið um kyrrt úti í
Noregi — en nú er það Gissur sem fær utanfar-
arleyfi.
Gissur út -
Þórður geymdur
Dufguson fór utan í Hvítá með
vöru þá, er Kolbeinn lagði til
utanfarar Þórði. Var Svart-
höfði þann vetur í Noregi, er
Þórður var á Grund. En það
sumar (1246), er Þórður fór
utan, kom Svarthöfði út í Vest-
mannaeyjum." (Áður hefur
verið talað um skilin sem verða
í sögu Þórðar, þegar hann fer
norður á Grund og hvernig frá-
sögnin af Haugsnessbardaga
skilur sig frá öðrum orustu-
lýsingum Þórðarsögu. Þarna
kemur það ótvírætt fram, að
Svarthöfði er ekkert í fylgd
með Þórði fyrir norðan og þá
ekki heldur í Haugsnessbar-
daga og þess vegna hattar svo
greinilega fyrir í þessum kafla
sögunnar. Það er annar maður,
sennilega Skagfirðingur, sem
er sagnamaðurinn og máski
einnig skrifari þessa kafla.)
„Tók hann undir
sig sveitir allar“
„Þórður kom út í Vestmanna-
eyjar. Tók hann þar vín mikið,
er hann átti og Svarthöfði hafði
útflutt og skilið þar eftir í Eyj-
unum. Fór Þórður upp til
Keldna, fann þar Hálfdán mág
sinn og Steinvöru. Voru þau
bæði komin norðan úr Eyjafirði
og hafði þeim lítt líkað til fylgd-
armanna Þórðar. Þórður reið
síðan norður til Eyjafjarðar til
Grundar og dvaldist þar nokkra
hríð, áður hann fór vestur í
sveitir. Og er hann kom í Borg-
arfjörð, tók hann undir sig
sveitir allar og allt fé Snorra
Sturlusonar og svo héraðið í
Borgarfirði. Hann fór í Garða til
Þorleifs og tók af honum trún-
aðareiða og skipaði hann mest
yfir héraðið. Sendi hann þá
menn á Bersastaði og tók bú það
til sín og hafði þaðan mölt mikil
og flutti uppí Reykjaholt og ætl-
aði þar að sitja um háveturinn
(framað föstu). En hann fór þá
vestur til Saurbæjar og var á
kárin var elztur (barna Þórðar),
hann var dæddur í Vestfjörðum.
Þetta sumar reið Þórður til
þings með fjölmenni mikið, og
voru þá flestir hinir stærri
menn á þingi og veittu allir
Þórði tillæti nema Sunnlend-
ingar, þeir er voru menn Gissur-
ar og enn sumir Áverjar (Odda-
verjar), þeir er eigi vildu hlýða
ráðum Hálfdánar.
Þá voru þeir frændur ungir í
Austfjörðum, synir Þórarins
Jónssonar (Sigmundssonar),
Þorvarður og Oddur. Þeir höfðu
föðurleifð sína og viku þeir öll-
um málum sínum undir Þórð og
hans forsjá. Sæmundur Orms-
Þórður fór ofan allt á nes og
svo upp í Borgarfjörð. Var þá
kominn til hans Sæmundur
Ormsson. Fór Þórður úr Borg-
arfirði í Dali vestur og skipti
ríkjum með þeim frændum sín-
um, Sturlu Þórðarsyni og Jóni
Sturlusyni. Það gerði hann á
Þorbergsstöðum. Reið hann síð-
an norður Laxárdalsheiði og sat
á Grund um veturinn.
Þann vetur (1249) gifti hann
Ingunni Sturludóttur Sæmundi
Ormssyni, og fóru þau um
sumarið austur til bús þess, er
Sæmundur átti þar. Gerðist
hann þá ofsamaður mikill og
þótti líklegur til höfðingja.
Mælti þá enginn
maður mót honum
Þetta sumar reið Þórður til
þings og mælti þá enginn maður
mót honum á þingi. Guldu
Sunnlendingar gjald það er
Þórður lagði á þá, og gekk þó
allt með hinni mestu nauðung.
Þetta sumar urðu þeir nokkuð
missáttir Sæmundur Ormsson
og Ögmundur Helgason. Kærðu
þeir það fyrir Þórði og setti
Frh. á bls. 16.
15