Lesbók Morgunblaðsins - 25.02.1984, Blaðsíða 11

sumum sjúkrahúsum, þar sem sjúklingar
koma til meðferðar 2svar til 3svar í viku
t.d. með verki í öxl svo dæmi séu tekin. Á
endurhæfingarstöðvum fá margir sjúkl-
ingar framhaldsmeðferð eftir sjúkrahús-
vist, þar sem reynt er að ná fullri starfs-
getu. Þar eru einnig meðhöndlaðir sjúkl-
ingar, sem koma með tilvísun frá heimilis-
læknum eða sérfræðingum og hafa ekki
þurft að leggjast inn á sjúkrahús. Sjúkl-
ingar sem hafa orðið fyrir slysum fá með-
ferð á báðum stöðum eftir eðli og umfangi
slyssins. Meðferð barna fer fram á þessum
stöðum og einnig í sérstökum æfingastöðv-
um fyrir fötluð börn.
Þú hefur nú talið allnokkra sjúklingahópa,
sem sjúkraþjálfarar meðhöndla. Á sjúkrahús-
unum á meðferðin sér stað í nánu samstarfi
við aðrar heilbrigðisstéttir, það hefur því
komið sér á óvart að sumir samstarfsmenn
virðast álíta að sjúkraþjálfarar starfi eftir
stöðluðum æfingakerfum.
Það er ekki að undra að þér komi þetta á
óvart, því að í náminu er einmitt lögð mik-
ið áhersla á skilgreiningu vandamála
hvers og eins sjúklings, greiningu vanda-
málanna og einstaklingsbundna meðferð í
A Reykjalundi. Nemendur í verkmenntun
ásamt kennara námsbrautarinnar og verk-
menntunarkennara á Reykjalundi. Sýnd er
liðlosun á axlarlið.
Það er erfitt að gera því viðhlítandi skil
í fáum orðun, en við getum tekið dæmi.
Bakverki þekkja margir af eigin raun,
enda eru þeir stórt heilbrigðisvandamál og
þar með einnig stórt fjárhagslegt vanda-
mál fyrir einstaklinga, fyrirtæki og þjóð-
félagið í heild. Véikindadagar vegna bak-
verkjar eru ótrúlega margir og því hafa
forráðamenn margra fyrirtækja erlendis
komist að því að það borgar sig að leggja
fé í fyrirbyggjandi aðgerðir og m.a. ráðið
til sín starfsmannasjúkraþjálfara.
Áður fyrr var litið á manninn með bak-
verkinn (eða hvaða sjúkdóm eða kvilla sem
er) líkt og bát með vélarbilun. Það þurfti
bara að finna vélarbilunina, koma vélinni í
lag og senda bátinn svo aftur út á lífsins
rætur í raun-
nemum og fleiri nemendum, sem eiga erf-
itt starf í vændum, verið kennd líkáms-
beiting á námstímanum um árabil.
Borgarspítalinn hefur nýlega ráðið
starfsmannasjúkraþjálfara, Verzlunar-
mannafélag Reykjavíkur hefur haldið
nokkur námskeið fyrir félagsmenn sína,
Landsbankinn og Póstur og sími hafa ráð-
ið til sín sjúkraþjálfara til að sinna fyrir-
byggjandi starfi og Vinnueftirlit ríkisins
hefur ráðið sjúkraþjálfara í hálft starf. En
betur má ef duga skal og óhætt er að full-
yrða að á þessu sviði er stór akur óplægð-
ur. Til dæmis vantar alveg skólasjúkra-
þjálfara, því það er mjög mikilvægt að ná
til fólks með þessa fræðslu, áður en það
hefur náð að venja sig á óæskilegar vinnu-
stöður.
En nú er engan veginn nóg að kenna æski-
lega líkamsbeitingu, það þarf líka að hafa
skóla og aðra vinnustaöi þannig, að hægt sé
að nýta sér hana. Og þá veltur á skilningi
skólayfirvalda og vinnuveitenda.
Einmitt þess vegna þyrftu sjúkraþjálf-
arar að kynna sér þessi mál fyrir viðkom-
andi aðilum. En þar hamlar fámennið.
Einnig telja sumir sjúkraþjálfarar vafa-
samt að skapa mikla eftirspurn, sem þeir
geta ekki fullnægt af sömu ástæðu.
Flestir íslenskir sjúkraþjálfarar vinna á
sjúkrahúsum og endurhæfingarstöðvum.
Viltu gefa lesendum örstutt dæmi um
starfssvið þeirra þar.
Það er eðlilegt að heilbrigðisstéttir sinni
fyrst þeim, sem þegar eru orðnir veikir,
því hjá þeim er þörfin mest. Á sjúkrahús-
um taka sjúkraþjálfarar þátt í meðferð
flestra sjúklinga, allt frá meðferð á gjör-
gæslu, eftir skurðaðgerðir, meðferð
lungna- og hjartasjúklinga, sem iðulega
þurfa meðferð oft á dag, gigtar- og tauga-
sjúklinga sem yfirleitt fá meðferð a.m.k.
daglega. Einnig er göngudeildarþjónusta á
Þjálfun hjartasjúklinga á Reykjalundi.
ólgusjó. En vélin bilaði aftur og aftur. Gat
það verið að það væri eitthvað við „lífsins
ólgusjó", sem hefði slæm áhrif á vélina? Á
síðari árum hafa mönnum í heilbrigðis-
stéttum orðið ljóst, að slíkt sjúkdómslíkan
er alsendis ófullnægjandi, taka verður til-
lit til umhverfisáhrifa og allra lífsað-
stæðna.
Hver starfsmaður hefur sitt líkamlega
og andlega atgerfi, sem hefur áhrif á
hæfni hans í starfi. En maðurinn verður
líka fyrir áhrifum frá vinnunni og vinnu-
umhverfinu, sem getur örvað eða dregið úr
starfsgetu hans eftir atvikum. Ergonomia
eða vinnuhollustufræði fjallar einmitt um
þetta samspil manns og vinnu í þeim til-
gangi að auka öryggi, bæta heilsu og vel-
líðan starfsmanna með æskilegum breyt-
ingum á vinnu, vinnuaðferðum og um-
hverfi. Vinnuhollustufræði er þvi starfs-
svið, þar sem margar stéttir vinna að sam-
eiginlegu markmiði hver á sínu sviði líkt
og í endurhæfingu. Pyrirbyggjandi aðgerð-
ir af þessu tagi köllum við fyrsta stigs
forvörn. Annars stigs forvörn köllum við
það, þegar einkennin hafa komið fram, þau
kveðin niður og reynt að koma í veg fyrir
að þau taki sig upp aftur.
Nú vinna íslenskir sjúkraþjálfarar þegar á
báðum stigum fyrirbyggjandi aðgerða.
Já, það er rétt, til dæmis eru svo kallaðir
bakskólar í gangi á mörgum endurhæf-
ingarstöðvum, þar sem sjúklingar, sem
hafa fengið bakverki, læra um byggingu
baksins, álag á bakið, vinnustöður og æski-
lega beitingu líkamans við vinnu. Einnig
hefur hjúkrunarfræðinemum, sjúkraliða-
Nemendur í sjúkraþjálfun verða oft varir við
að almenningur veit lítið um sjúkraþjálfun.
Já, það er rétt. Sagt er að hver starfs-
grein eigi sér tvenns konar mynd, annars
vegar eru þær hugmyndir, sem iðkendur
starfsgreinarinnar hafa um starf sitt og
hins vegar þær hugmyndir, sem almenn-
ingur hefur um starf viðkomandi starfs-
greinar. í sumum greinum er munurinn á
þessum tveimur myndum lítill í öðrum
mikill. Hvað varðar sjúkraþjálfun er mun-
urinn í flestum löndum mikill og alveg
sérstaklega hér á landi. Skýringin á þessu
almennt felst einkum í því, að sjúkraþjálf-
un er í mjög örri þróun og starfssvið
sjúkraþjálfara hefur víkkað mjög mikið
síðustu áratugina með aukinni sérhæfingu
sem afleiðingu. Auk þess er stéttin tiltölu-
lega ung og fámenn hér á landi.
Starfsheitunum sjúkraþjálfari og sjúkraliði
er oft ruglaö saman. Hverjar telur þú ástæð-
urnar vera?
Ég geri ráð fyrir að þessi ruglingur stafi
af því, að bæði starfsheitin er tiltölulega
ný, þau byrja á sama orðinu og eiga bæði
við heilbrigðisstétt. Annars virðist mér að
vaxandi óánægja sé farið að gæta meðal
sjúkraþjálfara og nemenda í sjúkraþjálfun
með starfsheitið, þó ég hafi ekki gert neina
skipulega athugun á því. Óánægjan með
heitið tengist þróuninni og útvíkkun
starfsviðsins, sem ég gat um áðan, þar eð
sjúkraþjálfun er ekki eingöngu bundin við
þjálfun sjúkra eins og nafnið gefur til
kynna. Sjúkraþjálfarar starfa í sívaxandi
mæli að forvörn eða að því að fyrirbyggja
sjúkdóma og slit einkum í stoðkerfinu.
Einmitt þennan hluta af starfssviðinu
finnst mér fólk vita mjög lítið um. Getur þú
sagt lesendum eitthvað um hann eða gefið
dæmi?
María Ragnarsdóttir, formaður námsbrautar
í sjúkraþjálfun.
— Sérstök fræðigrein með
vísindum og félagsvísindum
Arndís Bjarnadóttir ræðir við
Maríu Ragnarsdóttur,
formann námsbrautar í sjúkraþjálfun
LESBÖK MORGUNBLAÐSINS 25. FEBROAR 1984 1 1