Lesbók Morgunblaðsins - 25.02.1984, Blaðsíða 14

L U C I A
dí Lammermoor
ópera Donizettis, byggð efnislega á sögu frá
Skotlandi eftir Walther Scott, sem einsöngvarar,
Sinfóníuhljómsveit íslands og Söngsveitin Fíl-
harmonía flytja í konsertformi 1. marz.
EFTIR ÖNNU MARfU ÞÓRISDÓTTUR
María Callas. Hún er ásamt Joan Suther-
land frægur túlkandi Luciu di Lammermoor.
Denia Mazzola, ítölsk sópran-
söngkona, sem kemur hingað til að
syngja hlutverk Luciu di Lamm-
ermoor.
Yordy Ramiro, mexíkanskur tenór,
kemur og syngur annað aðalhlut-
verkið.
Krístinn Sigmundsson syngur
þriðja aðalhlutverkið.
Undanfarin fjögur ár hefur það verið árviss
viðburður í tónlistarlífi höfuðborgarinnar
að Sinfóníuhljómsveit íslands og Söng-
sveitin Fílharmónía hafa flutt nokkrar af
óperuperlum veraldarinnar í konsertformi.
Þetta ár varð fyrir valinu ópera Doniz-
ettis, Lucia di Lammermoor, en mörgum
mun í fersku minni flutningur hennar í
íslenska sjónvarpinu sl. sumar, þar sem
aðalhlutverkin voru í höndum Katia Ricci-
arelli, José Carreras og Leo Lucci.
Fyrirhugaður frumflutningur hér er 1.
mars nk. og aðaleinsöngshlutverkin munu
syngja Denia Mazzola, Yori Ramiro og
Kristinn Sigmundsson.
30 óperur á átta árum
Gaetano Donizetti fæddist í Bergamo á
Ítalíu 29. nóv. 1797. Hann var af fátæku
foreldri, sá fimmti af sex börnum og má
nú skoða bernskuheimili hans, dimma
kjallaraíbúð í norðurhlíðum Citta Alta í
Bergamo, þar sem nú er safn.
Árið 1806 setti söngstjórinn í Santa
Maria Maggiore í Bergamor, Mayr að
nafni, á stofn tónlistarskóla, þar sem fé-
litlir drengir áttu kost á að læra til kór-
drengja eða öðlast tónmennt á öðrum svið-
um. Hinn 9 ára gamli Gaetano var í hópi
fyrstu nemendanna og stundaði þarna
nám til 17 ára aldurs.
í framhaldsskólanámi í Bologna gerði
Donfzetti fyrstu tilraunir til að semja
óperur, en þær voru aldrei fluttar. Um
tvítugt sneri hann aftur til Bergamo, þar
sem Mayr útvegaði honum samninga og
Donizetti samdi fjórar óperur fyrir félags-
skap, sem aðallega sýndi í Feneyjum. Ekk-
ert þessara byrjendaverka hélt þó lífi.
Hann samdi einnig heilmörg hljómsveitar-
og einleiksverk á þessum tíma og kom þá
strax í ljós sá eiginleiki hans að vera af-
burðafljótur að semja.
28. jan. 1822 var frumflutt í Teatro Arg-
entina í Róm ópera, sem hlaut mjög óvænt
mjög góðar viðtökur. Þetta var Zariada di
Granata og höfundurinn hét Gaetano Don-
izetti.
Á næstu átta árum samdi hann um 30
óperur og var ein þeirra, La zingara (frum-
flutt í Napoli, 12. maí 1822), alls flutt 48
sinnum, en virðist hvergi hafa verið svið-
sett annars staðar.
Maria Callas
endurvakti frægöina
26. des. 1830 var fyrsta meiriháttarverk
Donizettis, Anna Bolena, frumflutt í Carc-
ano í Milano. Ágætur texti Romanis gerði
sitt til að lyfta verkinu og lokasenan þykir
enn þann dag í dag frábær. Frægð þessa
verks endurhófst með þátttöku Maríu
Callas á La Scala 1957 undir leikstjórn
Viscontis og var tónsprotinn í hendi Gian-
andrea Gavazzeni.
Snemma árs 1835 fór Donizetti til París-
ar í boði Rossinis til að stjórna óperu sinni
í Marino Faliero í ítalska leikhúsinu.
Óperan féll alveg í skuggann af I puritani
eftir Bellini, sem þá var sýnd í París við
fádæma góðar undirtektir. 1966 var Mar-
ino Falieri endurflutt í Bergamo og þótt-
ust menn þar glögglega kenna undanfara
Verdis.
Frumflutningur á Luciu 1835
Frá París sneri Donizetti til Napoli þar
sem Lucia di Lammermoor var frumflutt í
San Carlo 26. sept. 1835. Óperunni var fá-
dæma vel tekið og er talin leggja grund-
völlinn að rómantísku siefnunni í hljóm-
list á Ítalíu.
Eiginkona Donizettis lést þetta sama ár
og fullur sorgar og vonbrigða, fluttist hann
til Parísar. Þar voru settar upp óperur
eftir hann í a.m.k. fjórum leikhúsum,
þ.ám. La Fille du regiment, Les martyres
og la Favorita, allar í Opera Comique og
Lucia var sýnd í franskri útgáfu í Rena-
issance-leikhúsinu.
Tónskáld Parísarborgar tóku Donizetti
ekki of vel og Berloz réðst á hann í Journal
des débats. Donizetti hafði vonast til að
geta unnið sér svo mikið fé í París að hann
gæti dregið sig í hlé frá erli óperuhúsanna
eins og Rossini. En nú tók heilsu hans
mjög að hraka. Hann fór til Rómar og
Milano á árinu 1841, þar sem tvær óperur
hans voru settar upp, Adelia og Maria
Pallida, en hlutu ekki góðar viðtökur.
í mars 1842 fór Donizetti til Bologna þar
sem Rossini bauð honum að stjórna frum-
flutningi á Ítalíu á verki sínu (Rossinis)
Stabat mater. Verkið hlaut einróma lof og
Rossini bauð honum hljómsveitarstjóra-
stöðu í Bologna. Donizetti hafnaði þessu
boði, þar sem hann var á leið til Vínar-
borgar, en þar hlotnaðist honum sá heiður
að verða hljómsveitarstjóri hjá austur-
rísku hirðinni. í Kártnerthor var nýjasta
ópera hans, Linda di Chamounix frumflutt
í maí 1842 við mikla hrifningu.
Donizetti átti eftir að semja fjórar óper-
ur og er Don Pasquale þeirra langþekkt-
ust. Hún var frumflutt í Italska leikhúsinu
í París 3. jan. 1843 og gerði stormandi
lukku og er talinn langbest af gamanóper-
um Donizettis.
Dapurlegt ævikvöld
Donizettis
Varðveitt eru eitt þúsund bréf frá Don-
izetti. Úr þeim má lesa lýsingu á góðhjört-
uðum, gamansömum og gáfuðum manni,
sem var mjög sanngjarn í dómum sínum
um aðra tónlistarmenn. En hann var eng-
inn hamingjumaður í einkalífi sínu. 1828
giftist hann Virginiu Vasselli
(1808—1837). Hún var dóttir lögmanns í
Róm. Þau eignuðust þrjú börn, sem öll dóu
í bernsku. Sjálf lést Virginia úr kóleru og
varð Donizetti harmi lostinn við fráfall
hennar.
Síðustu árin var Donizetti mjög sjúkur
af afleiðingum sýfilis. Heilastarfsemin
truflaðist og hann átti bágt með að ein-
beita sér. Þó samdi hann síðustu óperurn-
ar í þessu ástandi, þ.á m. Don Pasquale. í
17 mánuði var hann á hæli í Ivry 1 grennd
við París, en 6. okt. 1847 kom hann til
fæðingarbæjar síns, Bergamo, þar sem
vinir hans önnuðust hann uns hann lést, 8.
apríl 1848.
Efniviöur frá Skotlandi
Lucia di Lammermoor varð til þess að
skipa Donizetti fremstan meðal samtímat-
ónskálda. Þessi ópera hefur aldrei horfið
alveg af verkefnaskrá óperuhúsa heimsins.
Maria Callas jók mjög hróður hennar á
sviði og hljómplötu. Þegar ítalskur óperu-
flokkur flutti Luciu í London 1957 með
Virginiu Zeani í titilhlutverkinu, varð að
endurtaka sextettinn. Mjög er í minnum
höfð brjálæðissenan í meðförum Joan
Sutherland í Covent Garden 1959.
Textahöfundur er Salvatore Cammar-
ano, sem fæddist í Napoli 1801 og lést þar
1852. Hann samdi einnig óperutexta fyrir
Pacini og Mercedante. Cammarano byggði
texta sinn á skáldverki Sir Walters Scott:
The Bride of Lammermoor.
Óperan á sér stað í Skotlandi skömmu
fyrir 1700 og fer fram í Ravenswood-höll,
þar sem þá situr Ashton-fjölskyldan og í
turninum Wolferag, þar sem raunveru-
legur greifi af Ravenswood á heima.
Aðalpersónur: Enrico Ashton lávarður,
baríton; Lucia, systir hans, sópran; Sir
Edgardo di Ravenswood, tenór; Arthuro
Bucklaw, lávarður, tenór; Raimondo Bidi-
bent, kapellán, kennari Luciu, bassi; Alisa,
trúnaðarvinkona Luciu, messósópran;
Normanno, höfuðsmaður í her Ashtons lá-
varðar, tenór.
Óperan er í þremur þáttum og er sögu-
þráðurinn á þessa leið:
I. þáttur, 1. atriÖi:
Enrico Ashton lávarður, bróðir Luciu,
hefur ákveðið að gifta hana Arthuro
Bucklaw, lávarði. Hyggst hann með því
koma sjálfum sér úr slæmri klípu, en hann
hafði tekið þátt í pólitískum vélabrögðum
gegn konunginum. Luciu er ókunnugt um
þetta og Enrico er einnig ókunnugt um
kunningsskap systur sinnar og Edgardo di
Ravenswood, en langvarandi fjandskapur
hefur ríkt milli þessara tveggja fjöl-
skyldna. Þegar Enrico kemst að samdrætt-
inum milli Luciu og Edgardo, ákveður
hann að binda enda þar á með þvi að ryðja
Edgardo úr vegi.