Lesbók Morgunblaðsins - 09.09.1989, Blaðsíða 9

If Vostell: „Engisprettur
\mut Mark: „Skúlptúr." Ulrike Rosenbach: „Orphelia". — Verkið er í Kunstation St. Peter.
Vegna þess að Kölnischer Kunstverein
heldur upp á 150 ára afmæli á árinu 1989,
þá er yfirlitssýningin Vídeóskúiptúr einn
margra liða í tilheyrandi hátíðahöldum.
Þetta Kunstverein hefur verið undir stjórn
listfræðings, Wulfs Herzogenrath, sem unn-
ið hefur ötullega að framgangi þessarar list-
greinar — hann stóð m.a. fyrir þætti vídeós-
ins á síðustu Dokumenta í Kassel, og er
nú að nýta sér meðbyrinn þaðan. Það eru
sýnd verk eftir 45 listamenn, evrópska,
ameríska, asíska, ástralska; í húsakynnum
Kunstverein var tæpur helmingur og áherzl-
an lögð á sögulega þáttinn. Paik átti þarna
þijá kassa,, „Rembrandt-Automatic (án tit-
ils) 1963—76,“ sjónvarpstæki á gólfi sneri
upp á móti áhorfandanum; „Zen for TV,
1963—82,“ tækinu velt á hlið, á stöpli —
lóðrétt ljóslína á skjánum; „Point of light,
1963—89,“ sjónvarpstæki í réttstöðu á stöpli
eins og virðuleg bústa, aðeins einn einstak-
ur ljóspunktur á skjánum. — Eftir Vostell
var sögulega verkið frá 1969/70, „Heusc-
hrecken“(Engisprettur), tveir samskeyttir
myndfletir sýna lesbískar ástarathafnir og
rússneska skriðdreka stöðva vor í Prag;
upptökutæki grípur mynd áhorfandans, sem
birtist á tuttugu skjám. — Enn eitt sögulegt
verk er rétt að nefna, „Iris,“ eftir Les Le-
vine,' sem er einn af brautryðjendunum á
sviði vídeólistarinnar. Um miðjan sjöunda
áratuginn kom hann fyrstur listamanna
fram kapalsjónvarpsinstallasjónina (closed
circuit installation), þar sem „tímaseinkun“
var beitt. Verkið „Iris“ er frá árinu ’68, það
líkist skápi sem í eru 6 myndskjáir, þijár
upptökuvélar, tvö neonljósrör — mislitt
plexigler er fyrir skjánum; þarna hafði lista-
maðurinn skapað „kýbernetískan skúlptúr“,
sem ekki bara verður séður heldur nemur
sjálfur myndir af þeim er skoðar, og sýnir
með sjálfstýribúnaði. Það er engu líkarar
en andartakið sem verið er á komi fram 5
sekúndum seinna.
Þá má segja frá þvi, að kirkja tók þátt
sem sýningarstaður; hún hýsti vídeóskúlpt-
úra eftir tvo listamenn. Hér ræðir um kirkju
heilags Péturs, í næsta nágrenni við Kunst-
verein: Kunststation St. Peter. Þarna hefur
presturinn, Pater Menneke, skipulagt list-
sýningar sl. fjögur ár; altarisumgjörðin hef-
ur m.a. verið eftir Joseph Beuys, Markus
Liipertz, Felix Droese eða Georg Jiri Doko-
upil; er undirritaðan bar þarna að var altar-
ismyndin eftir spánska listamanninn Antoni
Tápies. Pater Menneke lítur á sjálfan sig
•sem trúboða listarinnar; hann leggur áherzlu
á, að kirkjan verði að samþykkja tilveru
nútímalistarinnar. Þarna þjónaði kirkja list-
inni en ekki öfugt, og fór vel á því; á þess-
um bæ, Kunststation St. Peter, var það
greinilega ekki viðtekin skoðun, áð vídeó
þjónaði eingöngu andskotanum, þótt mynd-
bandaleigur bendi stundum til annars ...
I DuMont Kunsthalle var annar megin-
helmingur vídeóskúlptúrsýningarinnar og
áherzlan lögð á tæknilegar hliðar, og það
efsta á baugi — svonefnd rúmþurftarmikil
uppsetningarverk (a.m.k. bráðabirgðaorð
hér fyrir installasjón; haft í huga listaverk
er byggist á sérstakri uppsetningu hluta eða
þátta, sem eru hin sýnilega uppistaða þess)
22 listamanna á tvö þúsund fermetra gólf-
fleti sýningarhallarinnar. Verkin voru sýnd
í hálfrökkri, sem hentaði illa til ljósmynda-
töku, en korp vel út fyrir myndirnar á skján-
um. Hljóð heyrðist ekkert frá tækjunum er
gengið var í salinn; tækninýjung var sú, að
yfir sýningunni grúfði þögn. Áhorfandi fékk
heyrnartæki við innganginn, sem virkaði
með infrarauðu ljósi er því var beint að ein-
stöku verk. Það hefði ella verið garg eins og
í fuglabjargi; uppsett verk eftir Paik t.d.,
samanstóð af 80 sjónvarpstækjum, mynd-
og hljóðgjöfum, sem raðað var upp í pýr-
amída.
Aðrar stjörnur á vídeólistahimninum yfir
Köln voru, svo nokkur nöfn séu nefnd:
Marina Abramovic/Ulay, Dara Birnbaum,
Ingo Gunther, Marie Jo Lafontaine, Marcel
Odenbach, Lydia Schouten og Rémy Zaugg.
Allt þetta fólk stendur í þeim endalausu
stórræðum að efla hugsanabúskapinn í
heiminum — og þegar vídeólist loksins fest-
ir rætur á íslandi, þá væri gott að viðkom-
andi vissu hvað áður er búið að gera á þess-
um vettvangi. Meðfylgjandi myndir gætu
hugsanlega verið leiðarljós. — „Máninn er
elzta sjónvarpið," sagði Paik með verki frá
árinu 1965. Það geta ekki aílir verið að búa
til sama verkið. Avallt verður að muna, að
það á sér þróun stað sem ekki má loka
augunum fyrir.
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 9. SEPTEMBER 1989
§