Morgunblaðið - 17.02.2001, Blaðsíða 26

ÚR VERINU
26 LAUGARDAGUR 17. FEBRÚAR 2001 MORGUNBLAÐIÐ
DR. MATTHIAS Keller fékk ekki
farangur sinn þegar hann kom til
landsins frá Brussel í fyrrinótt eftir
að hafa skipt um flugvél í London en
hann var með helstu gögn sín, þar á
meðal aukablað þýska blaðsins
Stern um sjávarafurðir, sem kom út
í fyrradag. „Þjóðverjar verða stöð-
ugt meðvitaðri um ágæti
sjávarafurða og þetta 32
síðna blað er mjög upplýs-
andi fyrir almenning og
jákvætt í garð íslenskra
sjávarafurða,“ segir hann.
„Fram kemur að Íslend-
ingar stjórna veiðunum og
því geti þeir veitt nægan
þorsk en ekkert annað
land er nefnt í þessu sam-
hengi. Þetta er mjög mik-
ilvægt fyrir ímyndina og
endurspeglar að mörgu
leyti hug þýsku þjóðarinn-
ar. Í blaðinu er bent á
mikilvægi þess að nýta
allan fiskinn og upplýsing-
ar eru um stofnstærðir
einstakra tegunda. Þessi
atriði vega mjög þungt í
allri kynningu á sjávaraf-
urðum í Þýskalandi en
einna mikilvægast er að
kynna afurðirnar á hrein-
skilinn hátt og leyna engu.
Neytendur vilja vita hvað-
an fiskurinn kemur og hvort hann sé
í útrýmingarhættu.“
Hvalveiðar Íslendinga
geta haft neikvæð áhrif
Keller var á meðal frummælenda
á ráðstefnu Þýsk-íslenska verslun-
arráðsins, „Íslenskur fiskur á hvers
manns disk“, í gær og benti m.a. á að
Þjóðverjar væru að miklu leyti öðr-
um háðir hvað varðaði sjávarfang.
Um 44.000 manns störfuðu í þýskum
sjávarútvegi og þar af um 10.000 í
fiskvinnslu, en Íslendingar væru
farnir að láta til sín taka á þessum
vettvangi rétt eins og í veiðunum.
Íbúar Þýskalands eru um 82 millj-
ónir og er fiskneyslan um milljón
tonn á ári en þar af nemur innflutn-
ingurinn um 715.000 tonnum, að
sögn Kellers. Mest er flutt inn frá
Noregi, um 112.000 tonn 1999, um
51.000 tonn frá Rússlandi, 48.000
tonn frá Póllandi, 38.000 tonn frá
Kína og um 32.000 tonn frá Íslandi
að verðmæti um 200 milljónir
þýskra marka, um fjögurra millj-
arða króna. Keller segir að náttúru-
verndarsinnar geti haft mikil áhrif í
Þýskalandi og því gætu hugsanlegar
hvalveiðar reynst Íslendingum dýr-
keyptar. „Verslunarstjórar og aðrir
stjórnendur verslunarkeðja vilja
ekki sjá kröfur grænfriðunga og
annarra um að verslanir þeirra verði
sniðgengnar vegna þess
að þær bjóði upp á sjáv-
arvörur frá hvalveiði-
þjóðum og til að fá ekki á
sig þennan stimpil er lík-
legra að þær ákveði að
vera ekki með sjávarfang frá hval-
veiðiþjóðum. Þessi áróður gengur í
bylgjum og það eru stjórnendur
búðanna en ekki almenningur sem
ráða ferðinni í þessu efni. Auðvitað
ráða Íslendingar hvað þeir veiða en
mikilvægt er að þeir eyðileggi ekki
góða ímynd með þýska markaðinn í
huga.“
Íslenskur fiskur
mikilvægur
Keller segir að íslenskur fiskur sé
mjög mikilvægur í fiskneyslu Þjóð-
verja. „Nær allur karfi sem er í boði
í Þýskalandi kemur frá Íslandi og
það er ekki svo lítið magn.“
Varðandi markaðssetningu á ís-
lenskum fiski í Þýskalandi bendir
Keller á að Evrópubandalagið hafi
ákveðið að frá og með næstu ára-
mótum verði allur ferskur fiskur að
vera umhverfismerktur. Greina
verði frá tegundarheiti, veiðistað og
veiðiaðferð. „Þessar upplýsingar
verða að vera áreiðanlegar en ef Ís-
lendingar fara að veiða hval getur
skemmt fyrir þeim að segja að fisk-
urinn sé íslenskur og hugsanlega
betra að segja að hann komi úr
Norður-Atlantshafi. Með öðrum
orðum er ekki sama hvernig merk-
ingarnar eru og mikilvægt að sam-
ráð sé haft um þær.“
Hann segir líka mikilvægt að
halda sjálfbærum veiðum á lofti því
neytendur vilji ekki borða fisk sem
sé í útrýmingarhættu. „Íslendingar
þurfa að koma fiskveiðistjórnuninni
og verndaraðgerðum sínum á fram-
færi til að sýna neytendum að rán-
yrkja eigi sér ekki stað. Stjórnunin
hefur mikið að segja og Ísland getur
verið fyrirmynd annarra þjóða að
þessu leyti, því ofveiði leiðir aðeins
til eins. Ef stjórnunin er góð getum
við átt fisk um
ókomna tíð og það á
að vera markmiðið.“
Að sögn Kellers er
gengið út frá ákveðn-
um gæðum varðandi
íslenskan fisk en auk
gæða skipti miklu
máli að framboðið sé
stöðugt. „Ísland hefur
reglulega séð Þýska-
landi fyrir karfa og
þessi stöðugleiki
skiptir miklu máli.
Kaupendum líður
mun betur þegar þeir
geta gengið að því
vísu að þeir fái fiskinn
sinn.“
Keller segir að
gera megi því skóna
að fiskneysla komi til
með að aukast, ekki
aðeins í Þýskalandi
heldur vítt og breitt
um heiminn. „Þörfin á
eftir að aukast og um
leið samkeppnin um vör-
una, meðal annars frá
fjölmennum þjóðum eins
og Kína og Japan. Við í
Þýskalandi þurfum að
bregðast við með því að
bjóða alltaf besta verðið, en ef gæðin
eru góð og fiskurinn ekki í útrým-
ingarhættu erum við með mjög góð-
an markað.“
Aukinn
flugfiskur
Þjóðverjar stunda ekki miklar
fiskveiðar og fiskvinnsla er af skorn-
um skammti. Í því sambandi bendir
Keller á að öll síld sé innflutt og eng-
in síldarverkun eigi sér stað í Þýska-
landi en karfinn sé fluttur inn fersk-
ur frá Íslandi og unninn áfram.
„Sérhæfingin er af hinu góða því all-
ir eiga að einbeita sér að því sem
þeir geta gert best. Íslendingar eru
fiskimenn. Þeir vita hvar fiskurinn
er og hvernig á að veiða hann en
vegna umræðu á Íslandi um hvort
vinna eigi fiskinn á Íslandi áður en
hann er seldur úr landi má geta þess
að flugvöllurinn í Frankfurt er orðin
helsta „hafnarborg“ Þýskalands,
innan gæsalappa. Aðalatriðið er að
neytandinn fái fiskinn eins ferskan
og mögulegt er á diskinn og hann er
tilbúinn að borga vel fyrir góða
vöru.“
Í máli Kellers kemur fram fisk-
neysla Þjóverja var um 12 kg á
mann 1999 en um 13,5 kg í fyrra.
„Aukningin frá 1999 til 2000
leynir sér ekki og þessi aukning er
ekki vegna kúariðunnar því umræða
um hana hófst ekki fyrr en í nóv-
ember sem leið. En hafa ber í huga
að við verðum að flytja inn 80%, átta
af hverjum tíu fiskum, og þar skipta
samskiptin við Ísland miklu máli.“
Samtök fiskvinnslu og fiskheildsala í Þýskalandi
Morgunblaðið/Jim Smart
Dr. Matthias Keller, framkvæmdastjóri Samtaka fisk-
vinnslu og fiskheildsala í Þýskalandi, var á meðal frum-
mælenda á ráðstefnu Þýsk-íslenska verslunarráðsins.
Íslendingar þurfa
að vernda ímyndina
Íslenska fisk-
veiðistjórnunin
til eftirbreytni
Þjóðverjar eru mjög háðir innflutningi á
sjávarafurðum en innflutningur stendur
undir um 80% fiskneyslunnar í landinu.
Íslendingar leika þar stórt hlutverk og
Steinþór Guðbjartsson ræddi við dr.
Matthias Keller, framkvæmdastjóra
Samtaka fiskvinnslu og fiskheildsala í
Þýskalandi, um möguleikana.
ÍSLENSKUR sjávarútvegur stend-
ur frammi fyrir ótal tækifærum á
komandi árum. Greinin þarf engu að
síður að vera á varðbergi fyrir þeim
ógnunum sem að henni kunna að
steðja á alþjóðavettvangi og síbreyti-
legu umhverfi. Þetta var meðal þess
sem kom fram á ráðstefnu Þýsk-ís-
lenska verslunarráðsins, „Íslenskur
fiskur á hvers manns disk“ sem hald-
in var í gær.
Róbert Agnarsson, framkvæmda-
stjóri SÍF Ísland, ræddi á ráðstefn-
unni um stöðu íslensks sjávarútvegs í
alþjóðlegu samhengi. Hann sagði
ljóst að þó staða greinarinnar væri al-
mennt góð stæði hún frammi fyrir
ýmsum ógnunum á komandi árum.
Þannig væru auðlindir sjávar tak-
markaðar, þó vissulega væri þar um
alþjóðlegt vandamál að ræða, meðal
annars vegna ofveiði. Íslendingar
ættu hinvegar að njóta góða af skyn-
samlegri stjórnun fiskveiða í framtíð-
inni. Eins nefndi Róbert að hátt verð
á sjávarafurðum gæti skaðað sjávar-
útveginn í heiminum. Nefndi hann
sem dæmi að einn saltfiskur kostaði
sem svaraði þriggja daga launum
verkamanns í Portúgal, stærsta salt-
fiskmarkaði heims.
Róbert benti einnig á að framboð á
fiski frá Kína og öðrum láglaunalönd-
um hefði aukist til muna á vestrænum
mörkuðum. Kínverjar flytji þannig
sífellt meira inn af heilfrystum fiski,
vinni hann og flytji út á dýrari mark-
aði. Lágur launakostnaður geri þeim
kleift að selja afurðirnar á lægra
verði en afurðir sem unnar eru á
Vesturlöndum. Þá taldi hann líklegt
að aukið fiskeldi ætti eftir að leiða til
lækkunar á afurðum úr villtum fiski.
Því væri nauðsynlegt að sannfæra
neytendur um kosti villta fisksins
umfram eldisfisk og því eðlilegt að
hann sé dýrari.
Veruleg ógn af
umhverfissinnum
Róbert sagði sjávarútveginum
einnig stafa veruleg ógn af svoköll-
uðum umhverfissinnum. „Samtök
þeirra eru fjármögnuð af forríku fólki
sem gerir þeim kleift að auglýsa
grimmt, með það að markmiði að
draga úr spurn eftir fiski. Íslendingar
ættu þó að hafa forskot hvað þetta
varðar, vegna fiskveiðistjórnunar-
stefnu sinnar. Samt sem áður er
hættan sú að íslenskur fiskur verði
lagður til jafns á við fisk úr stofnum
þar sem fiskveiðistjórnunin er ekki
jafn góð.“
Róbert benti einnig á að víða væru
sóknarfæri fyrir íslenskan sjávarút-
veg. Þannig gæti íslenska kvótakerf-
ið, þrátt fyrir kosti sína og galla, orðið
greininni til framdráttar í markaðs-
setningu sjávarafurða á erlendum
mörkuðum. Eins væri sífellt meiri
áhersla lögð á gæði og hreinleika-
ímynd vörunnar. Því ættu Íslending-
ar að berjast gegn losun eiturefna í
hafið við öll tækifæri. Þá væri tækni-
þekking Íslendinga í veiðum og
vinnslu orðin mjög mikil og ein af
styrkustu stoðum greinarinnar á síð-
ustu árum, sem og markaðsþekking
íslensku útflutningsfyrirtækjanna.
Vægi sjávarútvegs
hefur minnkað
Vilhjálmur Egilsson, fram-
kvæmdastjóri Verslunarráðs Íslands,
ræddi í erindi sínu á ráðstefnunni um
stöðu fiskveiða í íslensku efnahagslífi
og framtíðarhorfur. Hann sagði
greinina þurfa að laga sig að breytt-
um aðstæðum, svo sem minnkandi
vægi sjávarútvegs í efnahag landsins.
Sagði Vilhjálmur aðrar útflutnings-
greinar landsmanna hafa styrkst á
undanförnum árum, auk þess sem
takmörkuð aðlind og takmarkaður
aðgangur Íslendinga að úthafsveið-
um hefðu enn frekar dregið úr vægi
sjávarútvegsins. Hann sagðist hins-
vegar ekki líta á þessa þróun sem sér-
stakt vandamál og menn skyldu var-
ast að einblína um of á sjávarútveg
þegar kæmi að efnahag þjóðarinnar.
Hinsvegar væri nauðsynlegt að
fækka einingum í greininni með sam-
einingum, enda væri afkasta geta
hennar nú þegar of mikil og hún van-
nýtt. Auk þess væru ótal möguleikar í
íslenskum fiskiðnaði, svo sem í fisk-
eldi eða í sjávarútvegi erlendis. Vil-
hjálmur lagði hinsvegar áherslu á að
Íslendingar yrðu að gera sér grein
fyrir styrk sínum áður en fjárfest
væri í erlendum sjávarútvegi.
Vilhjálmur sagði einnig nauðsyn-
legt að hérlendis ríkti lagalegur stöð-
ugleiki í stjórnun fiskveiða. Hann
benti á að kvótalögin væru tiltölulega
ung og því skiljanlega mikil umræða
og skiptar skoðanir um þau. Hann
benti á að alþjóðlegar viðskiptareglur
hefðu verið aldir í þróun og því tæki
tíma að þróa lagaramma um stjórn
fiskveiða hérlendis.
Díoxínumræða á villigötum
Ármann Kr. Ólafsson, aðstoðar-
maður sjávarútvegsráðherra, ávarp-
aði ráðstefnuna í fjarveru Árna M.
Mathiesen, sjávarútvegsráðherra.
Ármann gerði umræðu um innihald
díoxíns í sjávarfangi að umtalsefni í
ávarpinu og sagði íslensk stjórnvöld
gera sér grein fyrir að draga þurfi úr
innihaldi díoxíns í matvælum al-
mennt. Til að ná þeim markmiðum
þurfi að finna og uppræta uppsprett-
ur díoxínmengunar og þær sé ekki að
finna á Íslandi. Díoxíninnihald ís-
lensks fiskmjöls sé því tiltölulega
lágt. Þess vegna sé nauðsynlegt að
gert verði vísindalegt áhættumat
þegar setja eigi reglur um hámarks-
innihald díoxíns í matvælum.
Ármann sagði það áhyggjuefni að
barátta Evrópusambandsins gegn
kúariðu hefði einnig náð til fiskimjöls.
Þó væri eðlilegt að reynt væri að
koma í veg fyrir útbreiðslu sjúkdóms-
ins með því að takmarka notkun
mjöls í dýrafóðri. Hinsvegar væru
engin vísindaleg rök fyrir að banna
notkun fiskimjöls í dýrafóður, enda
benti ekkert til þess að kúariða fynd-
ist í fiski.
Ráðstefna Þýsk-íslenska verslunar-
ráðsins um sjávarútvegsmál
Ýmsar hættur
steðja að
greininni
Frá ráðstefnu Þýsk-íslenska verslunarráðsins um sjávarútvegsmál,
„Íslenskan fisk á hvers manns disk“.
Morgunblaðið/Árni Sæberg