Morgunblaðið - 18.04.2001, Blaðsíða 45

MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 18. APRÍL 2001 45
ndsvirkjun
fismat, en
gjast ein-
raðili
mt
i Náttúru-
si rök fyrir
Tæknilega
ett þetta í
hins vegar
m stofnun-
umsagnar-
er tilgang-
ur. Til er
ara mála í
anir okkar
sýsluvalds
ra,“ segir
verndar sé
r og nú úr
ar til hug-
fer ekki á
alla fyrir-
r á því að
gasta gróð-
. Þetta er
alþjóðlegt
ur kveða á
tlendi máli
fns. Þjórs-
árverin eru heimkynni yfir 50% allra
heiðagæsa í heiminum. Helmingur
stofnsins á þannig allt sitt undir því
að verunum verði hlíft. Þetta eru
staðreyndir sem ekki verður á móti
mælt,“ segir hann.
Breytinguna aðeins hægt
að skoða sem neikvæða
Árni er ekki eini starfsmaður Nátt-
úruverndar sem þannig talar. Trausti
Baldursson, sviðsstjóri NR, skrifaði
nýlega grein um málið á heimasíðu
stofnunarinnar (www.natturuvernd.-
is). Þar segir m.a.: „Við gerð Norð-
lingaöldulóns verður mikil breyting á
vistkerfi Þjórsárvera. Breytinguna er
aðeins hægt að skoða sem neikvæða í
ljósi náttúruverndar s.s. með tilliti til
þróunar íslenskrar náttúru eftir eigin
lögmálum, verndun þess sem er sér-
stætt og sögulegt og samskipta
manns og umhverfis með sjálfbæra
þróun að leiðarljósi. Við alla ákvarð-
anatöku varðandi Þjórsárver þarf
strax í upphafi að ganga út frá sér-
stöðu og háu verndargildi Þjórsár-
vera, bæði hvað snertir lífríki og
landslagsheild.“
Ekki verður annað sagt en Trausti
taki af öll tvímæli um skoðun sína á
áformum Landsvirkjunar með þess-
um orðum. Þegar víkur svo að heiða-
gæsinni segir í samantekt hans:
„Þjórsárver er stærsta varpland
heiðagæsar í heiminum og fræði-
menn hafa verið sammála um að ver-
in geti haft úrslitaáhrif fyrir tilveru
heiðagæsastofnsins. Það verður þó að
líta á Þjórsárver í mun víðara sam-
hengi því ekki er það af engu sem
heiðagæsin hefur valið sér þar bú-
svæði.“
Trausti bendir síðan á að gróður-
vinjar hálendisins séu leifar áður víð-
áttumeira og samfelldara gróins lands
og athvarf fjölmargra lífvera sem ekki
þrífist í auðninni umhverfis. Þjórsár-
ver verði líka að skoða m.t.t. þess að
verin eru uppspretta fræja eða eins-
konar „fræbanki“ sem geti nýst þegar
aðstæður leyfa í umhverfinu.
Afdráttarlaus skrif Trausta í mál-
efnum Þjórsárvera er athyglisvert að
skoða í ljósi þess að hann er eini
starfsmaður Þjórsárveranefndar og
hefur um árabil verið ritari nefndar-
innar.
Gísli Már Gíslason prófessor er
formaður Þjórsárveranefndar, til-
nefndur af Náttúruvernd ríkisins.
Aðrir í nefndinni eru Agnar Olsen,
fulltrúi Landsvirkjunar, og þrír
fulltrúar sveitarfélaganna á svæðinu;
þeir Már Haraldsson, Háholti í Gnúp-
verjahreppi, Sveinn Ingvarsson í
Reykjahlíð, fulltrúi Afréttarmála-
félags Flóa- og Skeiðamanna, og fyrir
Ása- og Djúpárhrepp Jónas Jónsson í
Kálfholti I.
Gísli Már lagði til á síðasta fundi
nefndarinnar í fyrra mánuði að geng-
ið yrði til atkvæðagreiðslu um áform
Landsvirkjunar. Þeirri atkvæða-
greiðslu var frestað þá og fyrirhug-
uðum fundi nefndarinnar sem vera
átti í gær var einnig frestað. Hins
vegar er ljóst að nefndin mun koma
saman til fundar í næstu viku og þá
verður gengið til atkvæða um þetta
mikla hitamál.
„Það hafa farið fram geysilega
miklar rannsóknir á þessu svæði og
að mínu mati hafa rannsóknir á veg-
um Landsvirkjunar undanfarin sjö ár
frekar styrkt þá mynd sem dregin
var upp af Þjórsárverum af Þóru Ell-
en Þórhallsdóttur á sínum tíma,“ seg-
ir Gísli Már í samtali við Morgunblað-
ið. Hann bætir því við að nú sé lokið
öllum þeim rannsóknum sem nefnd-
armenn ætli að nýta sér til að meta
endanlega náttúruverndargildi
Þjórsárvera.
Óhætt er að segja að formaður
Þjórsárveranefndar taki af öll tví-
mæli um afstöðu sína til hugmynda
Landsvirkjunar: „Ég er andvígur
sjötta áfanga Kvíslarveitu og tel hann
algjörlega óviðunandi, enda var hann
ekki hluti af samkomulaginu á sínum
tíma.“
Gísli Már segist einnig vera
andsnúinn lóni við Norðlingaöldu,
jafnvel þótt vatnshæðin yrði færð nið-
ur í 575 m y.s. „Það yrði samt sem áð-
ur vatn á stærð við Mývatn,“ segir
hann, „og menn geta ímyndað sér
áhrif slíks vatns á sitt nánasta um-
hverfi. Það myndi einfaldlega gjör-
breyta þeirri mynd sem við nú höfum
af Þjórsárverum.“
Gísli Már segist þeirrar skoðunar
að nú þegar séu virkjunarkostir á
þessu svæði fullnýttir. „Landsvirkjun
hefur þegar fengið meira rafmagn af
þessu svæði en upphaflega var gert
ráð fyrir. Það er einfaldlega nú þegar
búið að nýta þá orkumöguleika sem
rýra hvað minnst náttúruverndar-
gildi Þjórsárvera. Ég
leggst því eindregið
gegn frekari fram-
kvæmdum og mun beita
mér fyrir því í nefnd-
inni,“ bætir hann við.
Ekki er víst að for-
maðurinn þurfi miklar fortölur til að
sannfæra nefndarmenn sína um
ókosti frekari framkvæmda Lands-
virkjunar í Þjórsárverum eða ná-
grenni þeirra. Að Agnari Olsen frá-
töldum, en gera verður ráð fyrir að
hann tali máli Landsvirkjunar í
nefndinni sem fulltrúi fyrirtækisins,
var á fulltrúum landeigenda og not-
enda að heyra í gær að fremur litlar
líkur væru á því að nefndin gæfi
grænt ljós á framkvæmdirnar.
Þannig sagði Már Haraldsson að
hann sæi ekki stóran mun á áhrifum
lónsins þótt eitthvað væri hnikað til
með vatnshæðina. Hann segir að eitt-
hvert gróðurlendi muni eftir sem áð-
ur tapast fyrir lífstíð undir vatn, en
miklir óvissuþættir verði einnig eftir
með strandmyndun, fok og fleira.
Hann segist ekki telja að sveitungar
sínir vilji hætta á að fá svo stórt gróð-
urlaust svæði á þessum slóðum og
hvað viðvíkur Kvíslarveitu 6 segist
hann hafa miklar áhyggjur af áhrif-
um hennar á vatn í jörðu til lækkunar
og mögulegan blástur úr uppþornuð-
um farvegum.
Hinir þrír fulltrúar sveitarfélag-
anna ætla að hittast fyrir sameigin-
legan fund nefndarinnar og ráða ráð-
um sínum, en á Sveini Ingvarssyni
var einnig að heyra að hann tæki ekki
of vel í hugmyndir Landsvirkjunar.
„Ég hef lengi haft miklar efasemd-
ir um að setja lón þarna og tel að
landið sé afskaplega illa til þess fallið
að fá lón með breytilegri vatnshæð.
Það er svo gríðarlegt flatlendi þarna í
kring,“ sagði hann. Sveinn segist enn-
fremur telja að sveitungar sínir séu
ekki tilbúnir að taka mikla áhættu
þegar kemur að hinum viðkvæmu
Þjórsárverum og í sama strengur
tekur Már Haraldsson.
Þriðji nefndarmaðurinn, Jónas
Jónsson, er öllu jákvæðari í garð hug-
mynda um lækkandi lónshæð. Hann
bendir á að vega þurfi og meta hags-
muni þjóðarinnar og náttúrunnar í
þessu máli. Hann segist hins vegar
ekki hafa gert upp hug sinn og hyggst
ræða málin við félaga sína fyrir fund-
inn í Reykjavík í næstu viku.
Hver niðurstaðan verður á þeim
fundi skal ósagt látið. Miðað við þá
löngu sögu sem þegar er af hug-
myndum um virkjanir og nýtingu
vatnsaflsins í Þjórsá verður að telja
ólíklegt að málið komist á endastöð í
næstu viku, jafnvel þótt Þjórsárvera-
nefnd komist að þeirri niðurstöðu að
ekki eigi að heimila frekari fram-
kvæmdir á þessum slóðum.
Eins og áður hefur komið fram á
þá Náttúruvernd ríkisins eftir að
taka málið til meðferðar og þótt lík-
legt sé að þar á bæ leggist menn gegn
frekari framkvæmdum eru enn eftir
fleiri úrræði innan stjórnsýslunnar,
svo sem kæra til umhverfisráðherra.
Það flækir hins vegar málin mjög
að á hinu pólitíska sviði gætir tals-
verðs titrings varðandi áform Lands-
virkjunar. Vegast þar annars vegar á
sjónarmið fyrirtækisins um aukna
hagkvæmni, eðlilega nýtingu nátt-
úruauðlinda í samræmi við gildandi
lög og þörf fyrir raforku innan
skamms tíma vegna stækkunar ál-
vers Norðuráls á Grundartanga og
hins vegar náttúruverndarsinna sem
telja af og frá að skerða að nokkru
leyti Þjórsárverin. Hér ber að hafa í
huga þann mikla slag sem Framsókn-
arflokkurinn lagði í fyrir tveimur ár-
um varðandi Eyjabakkalón og Fljóts-
dalsvirkjun og flestum ber saman um
að flokkurinn hafi farið illa út úr.
Því herma heimildir Morgunblaðs-
ins að innan raða Framsóknarflokks-
ins sé lítill vilji til að fara út í nokkurn
slag við málsvara umhverfis- og nátt-
úruverndar vegna Þjórsárvera.
Þessu til viðbótar þarf ekki að leita
lengra aftur í tímann en til aðdrag-
anda flokksþings Framsóknarflokks-
ins á dögunum til að finna býsna af-
dráttarlausar yfirlýsingar. Þannig
sagði Guðni Ágústsson, landbúnaðar-
ráðherra og varaformaður Fram-
sóknarflokksins, í viðtali fyrir þingið
að hann væri algjörlega mótfallinn
því að hluti Þjórsárvera færi undir
vatn vegna lóns við Norðlingaöldu.
Sagðist Guðni ekki vilja sjá að einum
fermetra yrði fórnað í þeim tilgangi,
enda ættu menn að standa vörð um
Þjórsárverin og fyrir því
væri skýr vilji Alþingis.
„Þessari perlu eigum við
ekki að raska eða skapa
ófrið um hana,“ sagði
Guðni m.a. í viðtali við
Morgunblaðið.
Áður hefur formaður flokksins,
Halldór Ásgrímsson utanríkisráð-
herra, gefið út svipaðar yfirlýsingar.
Hann sagði t.d. í umræðunni um
Eyjabakka á sínum tíma að ekki
kæmi til greina að fórna Þjórsárver-
um.

  
 


  
 



    







 


  
 ! 
  
 
   
"# 

!
$   
 

  
 
 ' 
 

 
  
 


  
 



    







 


  
 ! 
  
 
   
"# 

!
$   
 

  
 
 ' 
 

 
  

 




 



 
 


  
 


 
  
  

 

 
 





 
 

 





 


  
 ! 
  
 
  " # 



 


$ 
  %  
!



 
"# 
 &
 

 '
 




%&
%   

  

    

 

?2    ! " "


 




     




     

 

 


     svirkjun vill fram-
dir í umhverfismat
ti sínu til Náttúruverndar ríkisins á áformum Landsvirkjunar um uppistöðulón í Norðlingaöldu og Kvíslarveitu
ir hagsmunir séu í húfi fyrir Landsvirkjun sem vill fá framkvæmdir í umhverfismat. Í veginum eru hins vegar
a ekki koma til greina að tefla Þjórsárverum í tvísýnu. Inn í málið blandast átök á vettvangi stjórnmálanna.
Formaður
Þjórsárvera-
nefndar andvíg-
ur áformunum
bingi@mbl.is