Morgunblaðið - 19.06.2001, Blaðsíða 29

30 ÞRIÐJUDAGUR 19. JÚNÍ 2001 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
DAVÍÐ Oddsson forsætisráðherra ávarpaði lands-
menn af Austurvelli á þjóðhátíðardaginn, 17. júní.
Ávarpið fer hér á eftir:
„Góðir Íslendingar, gleðilega þjóðhátíð.
Þessi dagur, 17. júní, kallar ár hvert íslenska
þjóð til hátíðar. Og Íslendingar hlýða flestir slíku
kalli glaðir og eru þeir þó lítt gefnir fyrir að láta
segja sér fyrir verkum eða snúa sér að óþörfu. Fáni
er dreginn að hún á hverri stöng, ræðumenn kveðja
sér hljóðs til að tala enn betur um Jón Sigurðsson
en endranær, lúðrar eru þeyttir, blöðrur þandar út
og þjóðin hefur á tilfinningunni að hún sé ein og
söm, eigi flest sameiginlegt og það sé fagnaðarefni.
Ungir og gamlir njóta tilverunnar í nálægð fánans,
hins unga Íslands merkis. Og svona á þetta einmitt
að vera.
Meira að segja nú, þegar alþjóðavæðing er heróp
tímans, þegar landamæri eru óðum að missa merk-
ingu sína og þegar þjóðarstolt og þjóðarást eru
pólitísk bannorð víða hvar, hefur 17. júní enn þessi
áhrif á Íslandi. En þjóðarást okkar, stolti og sam-
kennd fylgja engar öfgar. Hvergi er því haldið fram
að við Íslendingar séum í gerðinni betri en aðrir
menn eða að þeir eiginleikar, sem almættið hefur
skammtað okkur, séu ríkulegri og tilkomumeiri en
aðrir hafa fengið í sinn hlut. Heilbrigt þjóðarstolt
og sönn ættjarðarást hafa enda ekkert með slíkan
belging og staðleysur að gera. En við fyllumst
stolti, þjóðarstolti, og fögnum því með gleðibrag og
af heilum hug og heitu hjarta að hin sterka sann-
færing íslenskra þjóðfrelsismanna um að þjóðin
gæti spjarað sig á eigin spýtur, reyndist á bjargi
byggð. Það hefur reynst rétt mat að íslensku þjóð-
inni myndi þá vegna best er hún hefði sjálf mest
að segja um þróun sinna mála. Og reynslan hefur
einnig staðfest að því meira sem sérhver Íslend-
ingur hefur að segja um það, sem að honum snýr,
þeim mun betur mun þjóðinni miða í heild. Dómur
sögunnar hefur með öðrum orðum staðfest það
sem okkar bestu menn höfðu spáð þegar baráttan
stóð sem hæst. En við Íslendingar erum hvorki
betri eða verri þjóð fyrir vikið. Þessi lögmál eru al-
gild. Reynslan sýnir hvarvetna að sjálfstæðum
þjóðum vegnar betur en þeim sem undirokaðar
eru, jafnvel þótt velmeinandi herraríki eigi í hlut
og enn fremur að þar gengur best sem frelsi ein-
staklinganna er bæði virt og tryggt. Við Íslend-
ingar höfum sem sagt ekki nokkra ástæðu til að
tala af yfirlæti eða hroka til nokkurrar þjóðar. En
við eigum á hinn bóginn ekki að liggja á því sem
við teljum að hafi reynst okkur best og heilla-
drýgst. Og það sem áunnist hefur frá heimastjórn
og sjálfstæði gefur þjóðinni vissulega ríkulegt til-
efni til að taka frá einn dag á ári til sameiginlegrar
gleðistundar og enginn einn dagur á annað eins
tilkall til þess hlutverks og sautjándi júní – afmæl-
isdagur þeirra beggja, lýðveldisins og Jóns Sig-
urðssonar forseta. En fyrst því er haldið fram hér
að 17. júní sé sérstakur gleðidagur vegna þess
mikla árangurs og ávinnings sem sjálfstæði og
sjálfsstjórn þjóðarinnar hefur fylgt, verður þá
ekki spurt hvort þá sé ekki rétt að fara sér hægar
Ávarp Davíðs Oddssonar forsætisráðherra á Au
Varasamt að gera o
úr tímabundnu and
JÓN Sigurðsson barðist ötul-lega fyrir því í árafjöld aðþjóðskóli yrði settur á fót hér-lendis, enda var stofnun skól-
ans stór þáttur í sjálfstæðisbaráttu
þjóðarinnar. Háskólinn var settur
fyrsta sinni í sal neðri deildar Alþing-
is á aldarafmæli Jóns 17. júní 1911 og
var skólinn starfræktur í Alþingis-
húsinu til 1940.
Hátíðarsamkoman á sunnudag
hófst að lokinn guðþjónustu í Dóm-
kirkjunni þar sem sr. Hjalti Hugason
forseti guðfræðideildar Háskólans
predikaði og gengu hátíðargestir
beint frá kirkjunni yfir í Alþingishús-
ið undir hljómi kirkjuklukkna og
stóðu lögreglumenn heiðursvörð.
Skólinn tendri hin andlegu ljós
Ræðumönnum var ofarlega í huga
þáttur Jóns Sigurðssonar forseta í
stofnun Háskóla Íslands. Halldór
Blöndal, forseti Alþingis, benti á að
Jón Sigurðsson hafi fjallað um nauð-
syn prestaskóla á Íslandi strax í
fyrsta tölublaði Íslenskra félagsrita
árið 1841. Ári síðar hafi Jón skrifað
um skóla á Íslandi. Halldór las upp
tilvitnun í greinina þar sem Jón for-
seti segir að framför þjóðarinnar sé
undir því komin hvernig þrjú mál-
efni, alþingismálið, skólamálið og
verslunarmálið verði útkljáð.
„Alþíng á að vekja og glæða þjóð-
lífið og þjóðarandann, skólinn á að
tendra hið andliga ljós, og hið and-
liga afl, og veita alla þá þekkingu
sem gjöra má menn hæfiliga til
framkvæmdar öllu góðu, sem auðið
má verða. Verzlunin á að styrkja
þjóðaraflið líkamliga, færa velmeg-
un í landið, auka og bæta atvinnu-
vegi og handiðnir, og efla með því
aftur hið andliga, svo það verði á ný
stofn annarra enn æðr
framfara og blómgunar
sem tímar líða fram.“
Halldór sagði að Jón
þessum orðum skýrt
milli menntunar og alme
fara með svo rökvísum h
hafi ekki verið gert betur
Enn í fullu gil
Páll Skúlason, rektor
lands, ræddi einnig þau þ
sem Jón Sigurðsson nefn
um sjálfstæðisbaráttunn
ismálið, skólamálið og
Hátíðarsamkoma í Alþingishúsinu í tilefn
Hátíðarsamkoman fór fram í þingsal Alþingis, en þar var Háskóli Íslands settur í fyrsta sinn 17.
Háskólaljóð sem eru úr ljóðaflokki er Þorsteinn Gíslason orti í tilefni stofnunar Háskóla Íslands. Lög
setninguna 1911.
„Án skólans væri
þjóðin svipur hjá
Háskóli Íslands var fyrst settur
Alþingishúsinu við Austurvöll 17. jún
1911, á aldarafmæli Jóns Sigurðss
forseta. 90 ára afmælis skólans var m
á þjóðhátíðardaginn með hátíðarsam
í Alþingishúsinu. Nína Björk Jónsd
sat samkomuna.
ÞJÓÐARÁST ÁN ÖFGA
Í þjóðhátíðarræðu sinni á Aust-urvelli 17. júní vék DavíðOddsson að þjóðarást og þjóð-
arstolti Íslendinga og sagði:
„Ungir og gamlir njóta tilver-
unnar í nálægð fánans, hins unga
Íslands merkis. Og svona á þetta
einmitt að vera. Meira að segja nú,
þegar alþjóðavæðing er heróp tím-
ans, þegar landamæri eru óðum að
missa merkingu sína og þegar
þjóðarstolt og þjóðarást eru póli-
tísk bannorð víðast hvar, hefur 17.
júní enn þessi áhrif á Íslandi. En
þjóðarást okkar, stolti og sam-
kennd fylgja engar öfgar. Hvergi
er því haldið fram, að við Íslend-
ingar séum í gerðinni betri en aðr-
ir menn eða að þeir eiginleikar,
sem almættið hefur skammtað
okkur séu ríkulegri og tilkomu-
meiri en aðrir hafa fengið í sinn
hlut. Heilbrigt þjóðarstolt og sönn
ættjarðarást hafa enda ekkert með
slíkan belging og staðleysur að
gera. En við fyllumst stolti, þjóð-
arstolti og fögnum því með gleði-
brag og af heilum hug og heitu
hjarta að hin sterka sannfæring ís-
lenzkra þjóðfrelsismanna um að
þjóðin gæti spjarað sig á eigin
spýtur reyndist á bjargi byggð.“
Það er ástæða til að veita þess-
um orðum Davíðs Oddssonar eftir-
tekt. Við Íslendingar eigum og
getum verið stoltir af sögu okkar.
Við eigum að rækta þá arfleifð
okkar.
Við eigum að tryggja að uppvax-
andi kynslóðir Íslendinga þekki
þessa sögu. Það hefur líka verið
ánægjulegt að fylgjast með því,
hvað þjóðin er að tengjast landinu
sjálfu og náttúru þess æ sterkari
böndum og er viðkvæmari en
nokkru sinni fyrr fyrir fram-
kvæmdum, sem haft geta óaftur-
kallanleg áhrif á náttúruna.
Þessar tilfinningar hafa hins
vegar ekkert með öfgar að gera.
Ef við verðum vör við tilhneigingu
til þess að afskræma þær og um-
breyta þeim á neikvæðan veg eig-
um við að berjast gegn þeim.
Íslenzkt samfélag er að breyt-
ast. Hingað hefur flutt töluverður
hópur fólks frá öðrum löndum,
sem hefur auðgað íslenzkt þjóðlíf.
Við tökum þessu fólki opnum örm-
um og eigum að gefa því færi á að
skilja hvers vegna saga okkar og
menningarleg arfleifð, landið og
náttúra þess, eru okkur svo hjart-
fólgin.
SAMRÁÐ OG SAMKEPPNI
Áfrýjunarnefnd samkeppnismálasendi fyrir helgina frá sér úr-
skurð, sem að vissu leyti er áfall fyr-
ir Samkeppnisráð. Í úrskurði áfrýj-
unarnefndarinnar er niðurstaða
samkeppnisráðs frá því í vetur stað-
fest í grundvallaratriðum en viður-
lög milduð mjög. Kemur það fyrst og
fremst fram í því að fjársektir þær,
sem Samkeppnisráð ákvað að leggja
á grænmetis- og ávaxtadreifingar-
fyrirtækin Feng, Sölufélag garð-
yrkjumanna, Banana, Ágæti og
Mötu vegna ólöglegs samráðs og
samkeppnishamla á grænmetis- og
ávaxtamarkaðnum, voru lækkaðar
verulega og að nefndin fellst ekki á
að í aðgerðum fyrirtækjanna hafi
falist sérstakt samsæri gegn hags-
munum neytenda „enda löfræðileg
merking þessa orðasambands óljós“,
svo vitnað sé í úrskurð nefndarinnar.
Þótt grænmetis- og ávaxtaheild-
salar hafi fengið ákveðna uppreisn,
og þá sérstaklega Mata, með úr-
skurði áfrýjunarnefndarinnar er
hann að öðru leyti staðfesting á því,
sem fram hefur komið. „Telja verður
sannað að fyrirtækin sem hér koma
við sögu beittu verðsamráði, fram-
leiðslustýringu, markaðsskiptingu
og öðrum þeim aðgerðum sem nefnd
eru í hinni áfrýjuðu ákvörðun til að
skipta markaðnum, draga úr fram-
boði og halda uppi verði,“ er sagt í
úrskurði nefndarinnar. „Í heild
verður að telja sannað að SFG og að-
ildarfélög þess hafi komið á kvóta-
kerfi í útiræktuðu grænmeti þar sem
framleiðslumagn var takmarkað og
því skipt milli framleiðenda. einnig
að gripið hafi verið til aðgerða til að
takmarka framleiðslu á ylræktuðu
grænmeti innan aðildarfélaga SFG.“
Þessi orð eru afdráttarlaus og þau er
ekki hægt að misskilja.
Í úrskurðinum segir að í máli
þessu hafi ekki verið „glögglega
leidd í ljós þau verðáhrif sem sam-
ráðið hefur haft í för með sér á um-
ræddum markaði“, en það var tæp-
lega til verðlækkunar og þess utan
hlýtur að teljast hæpið að horfa
mildandi augum á brot fyrir þær
sakir einar að þeir sem brutu höfðu
ekki erindi sem erfiði.
Þau fyrirtæki, sem hér eiga hlut
að máli, ráða yfir um 90% markaðar-
ins, sem tekur til sín 15% af útgjöld-
um heimilanna. Þeirri markaðsstöðu
hafa þau meðal annars náð í skjóli
innflutningsverndar og -hafta í
formi tolla og álaga. Þeir múrar
standa enn óhaggaðir. Uppljóstranir
undanfarinna mánaða hafa komið
mörgum á óvart og vakið reiði. Þau
vinnubrögð, sem grænmetis- og
ávaxtaheildsalar hafa viðhaft um
árabil, eiga ekkert skylt við frjálsa
samkeppni og það er ekki hægt að
segja að þeir hafi haft hagsmuni
neytenda að leiðarljósi. Hagsmunir
neytenda eru stjórnvöldum ekki
heldur efst í huga miðað við það
kerfi, sem byggt hefur verið upp og
er tímabært að þar verði breyting á.
Úrskurður áfrýjunarnefndarinnar
er ekki lokaskrefið í þessu máli og
kemur nú til kasta dómskerfisins.
Þar munu öll gögn málsins verða
vegin og metin. Brýnasta verkefnið
núna er hins vegar að snúa sér að
rótinni að því ástandi, sem ríkt hefur
á grænmetismarkaði, afnema tolla-
verndina og innleiða frjálsa sam-
keppni.