Morgunblaðið - 19.06.2001, Blaðsíða 30

MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 19. JÚNÍ 2001 31
og jafnvel fella hátíðarhöld niður þegar á móti
blæs. Og það er ekki ofmælt að nokkuð hefur gefið
á bátinn síðan við sáumst hér á Austurvelli síðast.
Tveggja mánaða kennaraverkfall og lengsta sjó-
mannaverkfall í síðari tíma sögu, og erfið laga-
setning til að binda endi á það, niðurskurður á
aflaheimildum og gengisveltingur með tilheyrandi
verðbólgukviðu, svo nokkuð það helsta sé nefnt,
eru varla sérstakt fagnaðarefni. Nei, svo sannar-
lega ekki og það er óþarfi er að gera of lítið úr því.
En það er á hinn bóginn ekki bara óþarfi heldur
beinlínis varasamt að gera of mikið úr því tíma-
bundna andstreymi sem við höfum mætt. Orðtak-
ið segir: „Ef þú ert kominn ofan í holu, hættu þá
að moka!“ Með öðrum orðum, gerðu ekki illt
verra, málaðu ekki skrattann á vegginn. Það er
reyndar athyglisvert að flestir hinna umtöluðu
erfiðleika, sem menn mikla nú fyrir sér, eru
heimatilbúnir þótt aðrir, eins og olíuverðshækkun
og miklar sveiflur stærstu gjaldmiðla heims, komi
að utan. Hin heimatilbúnu vandamál eigum við að
geta leyst og ber reyndar skylda til að víkja okkur
ekki undan því. Á síðasta áratug hefur sem betur
fer dregið nokkuð úr fjölda verkfallsdaga á Ís-
landi. En við eigum samt enn heimsmet í þeirri
„íþróttagrein“. Það er eina heimsmetið af þessu
tagi í okkar höndum og er það örugglega ekki met
sem nokkur þjóð reynir að hafa af okkur. Þar er
við okkur sjálfa að eiga. Um það er vart deilt að
tapaðir vinnudagar eru tapað fé. Verkföll eru
sjálfsagt óhjákvæmilegt baráttutæki en óhófs-
notkun á því tæki er öllum til ills. Það er vissulega
engum einum aðila um að kenna að svo illa hefur
tekist til. En þjóðin hlýtur svo sannarlega að for-
dæma og frábiðja sér vinnulag á vinnumarkaði
sem leikur okkur verr í þessum efnum en aðrar
þjóðir. Vondu fréttirnar um þorskaflann áttu ekki
rót í því að stjórnvöld hefðu hunsað ráð vísinda-
manna sinna. Þeirra ráðum hefur verið fylgt sam-
viskusamlega og í góðri trú á sannfærandi kenn-
ingar um að þar með yxi aflinn jafnt og þétt. Það
kom hins vegar á daginn að hinum vísindalegu
vinnubrögðum var verulega áfátt. Úr því verður
að bæta og hafa nú þegar verið stigin skref í þá
átt. En hvað með gengisóróleikann? Hann stafar
einkum af tvennu. Langt sjómannaverkfall með
yfirvofandi gjaldeyrisþurrð dró úr trausti krón-
unnar á sama tíma og sú breyting var ákveðin að
Seðlabankinn hyrfi úr hlutverki barnfóstrunnar í
gjaldeyrismálum. Ábyrgðin var flutt yfir á við-
skiptaaðila á gjaldeyrismarkaðinum og augljóst
er að þeir hafa enn ekki fyllilega náð þar áttum.
Gjaldeyrisórói, eins og sá sem hér hefur orðið, er
vel þekktur við þær aðstæður sem nú ríkja og
mun ganga yfir hér sem annars staðar. Fráleitt er
þegar jafnvel ábyrgir aðilar þjóta upp og vilja
leysa slíkan skammtímavanda með því að kasta
frá sér hinni íslensku mynt í einu vetfangi. Þeim
sömu hefur yfirsést að jafnvel þótt almennur vilji
stæði til slíkra breytinga, sem ekki er, tæki það
um sex til sjö ár að koma þeirri skipan á og þá ein-
vörðungu ef engir hnökrar yrðu á því flókna ferli.
Menn eiga þann kost einan að laga sig að þeirri
breytingu sem gerð hefur verið með stuðningi
allra sem um þá ákvörðun tjáðu sig. Það kallar
vissulega á nýja ábyrgð, aukna þekkingu og still-
ingu, þegar menn eru ekki lengur í vernduðu um-
hverfi varinnar gengisfestu, en verkefnið ætti þó
ekki að vera íslensku viðskipta- og atvinnulífi of-
viða.
Því hefur mjög verið haldið á lofti að undan-
förnu að viðskiptahallinn væri neikvæðasta táknið
í efnahaglífi þjóðarinnar. Nú er augljóst að und-
irrót hans, umframeyðslan, er í rénun. Það þýðir
auðvitað að þeir sem hafa haft mest upp úr krafs-
inu í þenslu og spennu, verða um stund að fara sér
hægar. Aukin varfærni í bankakerfinu og breytt
gengi getur einnig þýtt að sumir, sem sigldu
krappastan byr í von um skjótan og mikinn ávinn-
ing þurfa að hægja á og einhverjir munu steyta á
skerjum. Það er miður en var þó að nokkru fyrir-
sjáanlegt. Þeir sem taka áhættu í lífinu verða
stundum fyrir áföllum og þá ekki síst þeir sem
miklu hætta og leggja á tæpasta vaðið.
Góðir Íslendingar.
Það skiptir mestu nú að íslenskt efnahagslíf er í
öllum meginatriðum vel statt og hefur góða burði
til að sigla beitivind og jafnvel nokkurn andbyr, og
það með árangri. Ríkissjóður stendur vel. Við-
skiptakjör eru hagstæð og sama er að segja um
skilyrði útflutningsgreina. Verðbólgukúfurinn
mun hjaðna á næstu mánuðum, erlendar fjárfest-
ingar aukast og gjaldmiðillinn styrkjast. Það er
einmitt sú góða umgjörð sem sjálfstæðið og frelsið
skapaði okkur, og við höfum nýtt svo vel undan-
farin ár, sem léttir okkur svo róðurinn nú. Það
voru þættirnir sem ég nefndi í upphafi máls að
væru hin raunverulegu tilefni þessa þjóðhátíðar-
dags – hins sæla sautjánda júní. Og við skulum
njóta hans með gleði og ánægju um leið og við tök-
um undir með hinu baráttuglaða skáldi sem sagði:
Vér skulum ei æðrast, þótt inn komi sjór,
þó endur og sinn gefi á bátinn.
Nei, að halda sitt strik, vera í hættunni stór
og horfa ekki um öxl – það er mátinn!
Ég óska ykkur landar mínir, nær og fjær, gleði-
legrar þjóðhátíðar.“
usturvelli 17. júní 2001
of mikið
dstreymi
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Davíð Oddsson forsætisráðherra ávarpar landsmenn á Austurvelli 17. júní.
FJÖLMENNT var við hátíðar-
höldin 17. júní í Reykjavík,
þrátt fyrir rigningarskúrir af
og til. Dagskráin fyrir hádegi á
þjóðhátíðardaginn hófst á því
að Helgi Hjörvar, forseti borg-
arstjórnar, lagði blómsveig á
leiði Jóns Sigurðssonar í gamla
kirkjugarðinum við Suðurgötu
fyrir hönd Reykvíkinga. Við at-
höfnina lék lúðrasveitin Svanur
undir stjórn Haralds Árna Har-
aldssonar og skátar stóðu heið-
ursvörð.
Fjallkonan frumflutti ljóð
eftir Matthías Johannessen
Hátíðardagskrá hófst á Aust-
urvelli kl. 10.40. með setning-
arræðu Steinunnar Valdísar
Óskarsdóttur, formanns þjóðhá-
tíðarnefndar. Davíð Oddsson
forsætisráðherra flutti ávarp og
Ólafur Ragnar Grímsson, for-
seti Íslands, lagði blómsveig frá
íslensku þjóðinni að minnis-
varða Jóns Sigurðssonar á
Austurvelli.
Þórunn Lárusdóttir leikkona
var í hlutverki fjallkonunnar.
Flutti hún nýtt hátíðarljóð eftir
Matthías Johannessen sem heit-
ir „En huldukonan kallar“, en
það er ort í tilefni 90 ára af-
mælis Háskóla Íslands.
Skrúðganga fór að venju
fram í tilefni þjóðhátíðardags-
ins og Reykvíkingar létu væt-
una ekki halda aftur af sér og
fjölmenntu í skrúðgönguna frá
Hlemmi niður Laugaveg og að
Ingólfstorgi. Meðal þátttakenda
í göngunni var afródanshópur
Kramhússins og leikarar úr
Götuleikhúsinu.
Óhappalaus hátíðarhöld
Hátíðarhöldin í miðbæ
Reykjavíkur á þjóðhátíðardag-
inn gengu vel fyrir sig og voru
óhappalaus. Barna- og fjöl-
skylduskemmtanir fóru fram á
Arnarhóli og Ingólfstorgi síð-
degis og um kvöldið fóru fram
tónleikar á Arnarhóli og dans-
leikur á Ingólfstorgi.
Hátíðarhöldin í Reykjavík 17. júní
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Ólafur Ragnar Grímsson, for-
seti Íslands, lagði blómsveig frá
íslensku þjóðinni að minnis-
varða Jóns Sigurðssonar á Aust-
urvelli. Tveir háskólanemar,
Burkni Reyr Jóhannesson verk-
fræðinemi og Sigþrúður Ár-
mann laganemi, báru blóm-
sveiginn að styttunni í tilefni af
90 ára afmæli Háskóla Íslands
17. júní.
Þórunn Lárusdóttir leikkona
var fjallkona við hátíðarhöldin á
Austurvelli. Frumflutti hún ljóð
eftir Matthías Johannessen.
Þess má geta að móðir Þór-
unnar, Sigríður Þorvaldsdóttir
leikkona, var fjallkona á þjóðhá-
tíð í Reykjavík árið 1967 og
flutti hún þá einnig ljóð eftir
Matthías.
Fjölmenni
þrátt fyrir
rigningar-
veður
ri og betri
r eptir því
n hafi með
samhengið
ennra fram-
ætti, að það
r síðar.
ldi
Háskóla Ís-
þrjú stórmál
ndi á árdög-
nar, alþing-
verzlunar-
málið. Hann sagði þessi málefni enn
í fullu gildi og að þau muni verða það
áfram meðan íslensk þjóð vilji eflast
og þroskast sem heild.
Rektor sagði að eigi íslensk þjóð
að lifa af á tímum alþjóðavæðingar,
vaxa og dafna, verði hún að hlúa
markvisst að þeim stofnunum sem
mestu máli skipta fyrir sjálfstæði
hennar í andlegum og veraldlegum
efnum, Háskólanum og Alþingi.
Hann þakkaði þann sóma sem Al-
þingi sýndi Háskólanum með hátíð-
arsamkomunni og hét Alþingi því að
skólinn muni halda áfram að leggja
allt sitt af mörkum til að efla þá vit-
und og þann vilja sem þarf til þess
að lýðræði og frjáls, gagnrýnin
hugsun nái að blómstra á Íslandi.
Glæsileg spor
Björn Bjarnason menntamálaráð-
herra sagði að við lestur frásagnar
af stofnun Háskólans árið 1911 veki
setningarræða Björns M. Ólsen,
fyrsta rektors Háskólans, mesta at-
hygli fyrir víðsýni og djúpan skiln-
ing á markmiði háskóla. „Í ljósi sög-
unnar er ekki vafi á því, að framsýni
hans hefur ráðið miklu um velgengni
skólans í 90 ár. Rektor vildi að há-
skólinn yrði vísindaleg stofnun, sem
nyti fullkomins rannsóknar- og
kennslufrelsis,“ sagði ráðherra.
Hann sagði að fyrsti rektor skól-
ans hafi talið brýnt að ungir efnilegir
námsmenn væru styrktir til að fara
til annarra háskóla að afloknu námi.
Enn væri mikilvægt að víkka sjón-
deildarhringinn og að tækifærin til
þess væru fleiri nú en nokkru sinni.
„Engan, sem hér var staddur fyr-
ir 90 árum, grunaði, að árið 2001
yrðu átta skólar á háskólastigi í
landinu. Þessum skólum og íslenska
þjóðfélaginu í heild er mikill styrkur
af því, hve margir Íslendingar hafa
notið menntunar og stundað vís-
indastörf við fremstu háskóla
heims,“ sagði Björn.
Hann sagði að Háskólanum hafi
vegnað prýðilega á fyrstu 90 árum
sínum. „Skólinn hefur markað
glæsileg spor í sögu þjóðarinnar. Án
skólans og allra, sem við hann hafa
stundað nám og starfað, væri ís-
lenska þjóðfélagið einfaldlega svip-
ur hjá sjón.“
Þjóðarátaki ýtt úr vör
Þorvarður Tjörvi Ólafsson, for-
maður Stúdentaráðs, benti á að
íslenskir stúdentar hafi skipað fram-
varðasveit frelsisbaráttu þjóðarinn-
ar og með elju og ósérhlífni hafi
þeim tekist að byggja upp þrek og
djörfung meðal landsmanna til að
hrista af sér herfjötra fortíðar og ná
mikilvægum áföngum í sjálfstæðis-
baráttunni.
Í tilefni 90 ára afmælis skólans
ýtti Stúdentaráð úr vör sérstöku
Þjóðarátaki í þágu Háskóla Íslands.
Þjóðarátakið hefur þrjú markmið. Í
fyrsta lagi að efla rannsóknir um
byggðir landsins þannig að þekking
háskólasamfélagsins skili sér til
þjóðarinnar allrar. Forystumenn
Stúdentaráðs munu í sumar gera
samninga við stofnanir, fyrirtæki og
sveitarfélög víðs vegar um landið
um styrki til handa stúdentum sem
vilja sinna rannsóknum úti á lands-
byggðinni.
Annað markmið þjóðarátaksins
er aukið samstarf Háskólans og at-
vinnulífs. Þriðja markmið átaksins
að vekja þjóðina til vitundar um
mikilvægi þess að eiga kraftmikinn
þjóðskóla og hvetja stjórnvöld til að
gera vel við skólann í tilefni afmæl-
isins. Því ætla stúdentar að fara
hringinn í kringum landið, kynna
skólann og mikilvægi hans fyrir
þjóðinni.
ni af 90 ára afmæli Háskóla Íslands
Morgunblaðið/Árni Sæberg
júní 1911. Háskólakórinn flutti á samkomunni
gin voru einnig sungin í Alþingishúsinu við skóla-
íslenska
á sjón“
r í
ní árið
onar
minnst
mkomu
dóttir
ninabjork@mbl.is