Morgunblaðið - 13.04.2002, Blaðsíða 30

LISTIR
30 LAUGARDAGUR 13. APRÍL 2002 MORGUNBLAÐIÐ

 



 

 
 
 HIN ÁRLEGA VORSÝNING
Félags áhugamanna um tréskurð verður haldin
í safnaðarheimili Háteigskirkju við Háteigsveg
laugardaginn 13. apríl og sunnudaginn 14. apríl kl. 14-17
báða dagana.
Heiðursgestur sýningarinnar að þessu sinni er Egill
Sveinsson, myndskurðarmeistari. Til viðbótar
sýningargripum félagsmanna verða ennfremur til sýnis
sveinsstykki eftir Örn Sigurðsson og Elsu Þóru
Eggertsdóttur sem bæði hafa lokið sveinsprófi í tréskurði.
Aðgangur ókeypis
MEXÍKÓSKUR málsháttur líkir
fólki sem verður frávita af losta við
vatn sem bullsýður áður en súkku-
laði er bætt í. „Eins og vatn til
súkkulaðigerðar“, Como agua para
chocolate, er titill skáldsögu (1989)
eftir rithöfundinn Lauru Esquivel
sem gefin var út á íslensku undir
heitinu Kryddlegin hjörtu (1992).
Alfonso Arau, þáverandi eiginmaður
Lauru Esquivel, leikstýrði sam-
nefndri mynd eftir handriti hennar.
Myndin og bókin slógu svo gersam-
lega í gegn á bandarískum markaði
að engin erlend mynd hafði til þess
tíma hlotið viðlíka aðsókn. Bókin
hefur síðan verið þýdd á 30 þjóð-
tungur og selst í milljónum eintaka.
Gerð kvikmyndarinnar var styrkt
af ferðamálaráði Mexíkó og verður
að hrósa því fyrir framsýni. Verk
Lauru Esquivel hefur borið hróður
mexíkóskrar matargerðarlistar víða,
þó að vegur hennar hafi verið all-
nokkur fyrir. Átakinu var fylgt eftir
með kynningu víðs vegar um lönd,
m.a. hér á landi, og hefur án efa skil-
að sér í auknum ferðalögum til
Mexíkó og að mexíkósk matargerð-
arlist er snöggtum meira áberandi í
þjóðlífinu hér en áður var, bæði
hvað fjölda veitingastaða og fram-
boð á ýmsum matvörum varðar.
Hinn frábæri titill, Kryddlegin
hjörtu, er orðið fast orðasamband í
málinu.
Mikil frásagnargleði einkennir
þetta verk Esquivel, en það væri
synd að segja að hún sé mikill stíl-
snillingur. Hver stóratburðurinn
rekur annan í bókinni og höfundur
staldrar sjaldan við til að brjóta ein-
stök atriði til mergjar. Kvikmyndin
er stórt skref fram á við og stórum
fyndnari en bókin, sem er fyrst og
fremst hugljúf. Ýkt töfraraunsæið
skilar sér í myndinni eins og skrípa-
mynd af því sem Gabriel Garcia
Marques og Isabel Allende hafa
fengist við.
Leikgerð Guðrúnar Vilmundar-
dóttur og Hilmars Jónssonar er best
þessara þriggja verka. Hún skilar
vel hinu yfirdrifna drama og ætt-
arsögu í símskeytastíl sem einkenn-
ir bók og mynd, en leikurunum tekst
flestum að gæða einfaldar persón-
urnar þriðju víddinni þannig að
áhorfendur hafa fyrir augunum fólk
af holdi og blóði, með ástríður, lang-
anir og þrár sem koma þeim á ein-
hvern hátt við. Það er erfitt að gera
leikgerð af jafnatburðaríkri bók, en
Guðrúnu og Hilmari tekst það firna-
vel. Þau bera hæfilega virðingu fyrir
skáldsögunni, bæta einstaka smáat-
riði úr myndinni við, en skemmtileg-
astar eru lausnirnar sem þau prjóna
við söguna frá eigin brjósti.
Þríeykið sem sér hér um leik-
stjórn, leikmynd og búninga hefur
margoft unnið saman frá 1996 og
þetta er fjórða leikgerðin sem þau
taka fyrir. Leikmynd Finns Arnars
er einföld og þjál og búningar Þór-
unnar Maríu undirstrika jafnt per-
sónugerðina og anda sýningarinnar.
Hilmar leggur áherslu á skýra per-
sónusköpun, leikararnir hafa gjarn-
an aðeins sekúndubrot til að koma
stórum tilfinningum til skila. Þessi
þrenning vinnur saman að því að
finna þá lausn sem þjónar sýning-
unni best; það er engin tilviljun hve
samvinna þeirra hefur skilað áhrifa-
miklum og fjölbreyttum sýningum,
oft við erfiðar aðstæður. Ljósahönn-
un Lárusar Björnssonar er fjöl-
breytt og hnitmiðuð, það þarf ein-
beitingu til að láta ljósin glampa í
augum aðalleikkonunnar á hárréttu
augnabliki. Jóhann Jóhannsson
bætir hér enn einni fjöður í hattinn,
gítarinn var hér í aðalhlutverki eins
og vera ber en skemmtilegt þegar
um stund hljómaði stef sem minnti á
dollaramyndirnar leikið undir sópr-
ansöng.
Samskipti mæðgnanna Titu og
Elenu eru þungamiðja þessarar
leikgerðar og Nína Dögg og Edda
Heiðrún voru stórkostlegar í túlkun
sinni á togstreitunni þeirra í millum.
Gísli Örn túlkaði vel mannleysuna
sem Tita fellur fyrir og hann og
Nína Dögg komu vel á framfæri
brímanum sem blossar upp af
minnsta tilefni. Í meðförum Eddu
Bjargar varð Chencha aðalgrínper-
sóna verksins, enda Edda Björg á
góðri leið með að verða ein af okkar
helstu gamanleikkonum. Katla Mar-
grét Þorgeirsdóttir fékk fágætt
tækifæri til að sýna hve mörgum
kostum hún er búin sem leikkona.
Halla Margrét Jóhannesdóttir og
Margrét Helga Jóhannsdóttir
þyrftu að leggja meiri einbeitingu
og kraft í leik sinn. Aðrir leikarar
þurftu lítið annað en að bregða upp
trúverðugum svipmyndum: Jóhanna
Vigdís og Hanna María þurftu lítið
að hafa fyrir sínu enda smellpössuðu
þær í hlutverkin, Jóhann G., Björn
Ingi, Pétur og Theodór voru réttir
menn á réttum stöðum.
Eftirminnilegustu atriðin eru
þegar tekst að tvinna saman losta og
þá nautn sem fylgir því að njóta
góðs matar. Hápunkturinn er þegar
kornhænur í rósablaðasósu eru á
borðum. Ekki spillir að iðulega
berst matarlyktin út í salinn. Það er
hægt að hughreysta væntanlega
áhorfendur með því að með fyrir-
hyggju geta þeir tryggt sér hlut-
deild í þeim kræsingum sem ber á
góma í sýningunni að henni lokinni.
Þetta er gamaldags saga sem ylj-
ar áhorfendum um hjartarætur, vel
flutt í fallegum búningi. Það er ekki
að efa að þessi sýning mun njóta al-
menningshylli.
Ást frá sjónarhóli
matargerðarlistar
Þjónustustúlkan Chencha stíar í sundur Titu og Pedro, elskendunum
sem mega ekki eigast: Nína Dögg Filippusdóttir, Edda Björg Eyjólfs-
dóttir og Gísli Örn Garðarsson í hlutverkum sínum.
LEIKLIST
LR í Borgarleikhúsinu
Höfundur skáldsögu: Laura Esquivel.
Þýðandi: Sigríður Elfa Sigurðardóttir.
Leikgerð: Guðrún Vilmundardóttir og
Hilmar Jónsson. Leikstjóri: Hilmar Jóns-
son. Leikmynd: Finnur Arnar Arnarson.
Lýsing: Lárus Björnsson. Búningar: Þór-
unn María Jónsdóttir. Leikgervi: Sigríður
Rósa Bjarnadóttir. Tónlist: Jóhann Jó-
hannsson. Hljóð: Ólafur Örn Thoroddsen.
Leikarar: Björn Ingi Hilmarsson, Edda
Heiðrún Backman, Edda Björg Eyjólfs-
dóttir, Gísli Örn Garðarsson, Halla Mar-
grét Jóhannesdóttir, Hanna María Karls-
dóttir, Jóhann G. Jóhannsson, Jóhanna
Vigdís Arnardóttir, Katla Margrét Þor-
geirsdóttir, Margrét Helga Jóhannsdóttir,
Nína Dögg Filippusdóttir, Pétur Einars-
son og Theodór Júlíusson. Föstudagur
12. apríl.
KRYDDLEGIN HJÖRTU
Sveinn Haraldsson
Morgunblaðið/Þorkell
DIABOLUS, verk Finnboga Pét-
urssonar, er viðargöng, eins konar
trekt, sem áhorfendur geta gengið
inn í. Innst í trektinni eru hljóðgjafar,
orgelpípa og hátalari. Úr orgelpíp-
unni kemur tónn sem er 61,8 megarið
en úr hátalaranum kemur tónn sem
er 44,7 megarið. Saman mynda tón-
arnir hina ókristilegu og ómstríðu
stækkuðu ferund – tónbil sem kallað
er tónskrattinn (Diabolus in musica)
og bannað var af kaþólsku kirkjunni á
miðöldum. Verkið hefur margræða
skírskotun en í meginatriðum fjallar
það um ritskoðun sköpunar og hug-
mynda, að því er fram kemur í sýn-
ingarskrá.
Hljóðið er hátt stillt í Listasafninu
og verða úr drunur miklar þegar tón-
arnir byrja að myndast. Þegar starfs-
konan í miðasölunni sagði mér þegar
ég heimsótti verkið í fyrsta skipti að
ekki væri hægt að kveikja á því vegna
þess að fundur stæði yfir í húsinu,
minntist ég magnaðs verks Marks
Bains á sýningu í Amsterdam fyrir 3
árum, en hann notaði sérsmíðaðan
tækjabúnað til að hrista safnið í orðs-
ins fyllstu merkingu. Slökkt var á
verkinu að ósk nágranna safnsins eft-
ir að á því hafði verið kveikt í einn
dag, enda hafði það áþreifanleg áhrif
á „sitt nánasta umhverfi“ rétt eins og
Diabolus Finnboga í Listasafni Ís-
lands. Svona getur myndlistin verið
kröftug!
Margt var rætt og ritað um Diabol-
us sl. vor þegar verkinu var stillt upp
sem framlagi Íslands á Feneyjar-
tvíæringnum. Kom þar m.a. fram
gagnrýni á framkvæmd sýningarinn-
ar úti og um það hvernig hlúð er að
verkinu og listamanninum fyrir opn-
un, meðan á sýningu stendur, og í
framhaldinu í formi kynningar og eft-
irfylgni. Töldu ýmsir að pottur væri
þar víða brotinn.
Síðan þá hef ég haft augu og eyru
opin og reynt að fylgjast með því
hvort að þátttaka Finnboga hafi orðið
honum og íslenskri myndlist til fram-
dráttar. Það er skemmst frá því að
segja að ég hef ekki orðið var við um-
fjöllun um verkið á alþjóðlega vísu né
að Finnbogi eða íslenskir listamenn
almennt séu eftirsóttari en áður á al-
þjóðlegar sýningar, en hvorutveggja
er mælikvarði á hvernig tekist hefur
til við að fylgja eftir fjárfestingu sem
þátttaka í svona sýningu er. Myndlist-
armaðurinn hefur þarna tækifæri til
að nýta sér alvöru stökkpall til frekari
vinninga en ef stuðningur er enginn
er hætt við að lítil ávöxtun fáist út úr
þátttökunni. Þessi orð eru of seint á
ferð og það eina sem hægt er að gera
er að læra af því sem miður fer og
bæta framkvæmdina í næsta skipti.
Ástæða þess að ég fer út í þessa
sálma er að verkið hefur alla burði til
að vekja athygli á alþjóða vettvangi.
Það er óvenjulegt, það hefur skírskot-
un í söguna, það hefur hugmynd og
það er fagmannlega unnið á allan
hátt. Það er áhrifamikið og nær að
fanga sitt nánasta umhverfi með mjög
áþreifanlegum hætti. Að labba inn í
verkið er persónuleg reynsla eins og
komið er inn á í sýningarskrá og læt-
ur engan ósnortinn.
Finnbogi hefur alla tíð unnið með
hljóð og gert úr því myndir. Að mínu
mati er þettta verk það hugmynda-
fræðilegasta og pólitískasta af þeim
verkum sem ég þekki frá hans hendi
þar sem önnur verk eru einfaldari,
ljóðrænni og „kyrrlátari“. Þetta er
hávært verk og kannski til marks um
stefnubreytingu hjá listamanninum.
Verkið mun „baula“ á sýningar-
gesti til 14. apríl nk. Vonandi leggja
sem flestir leið sína á Listasafnið til að
sjá íslenska myndlist í heimsklassa.
Diabolus eftir Finnboga Pétursson.
Skrattans óhljóð
MYNDLIST
Listasafn Íslands
Opið frá kl. 11–17 alla daga nema mánu-
daga. Til 14. apríl.
HLJÓÐVERK
FINNBOGI PÉTURSSON
Þóroddur Bjarnason