Morgunblaðið - 21.07.2002, Blaðsíða 17

hvaða gerð af vélum þarf og hversu stórar þær
eigi að vera. Túrbínuframleiðendur bjóða í
verkið og með þeim t.d. framleiðendur rafala.
Á einum stað er stýrikerfið framleitt, á öðrum
vatnshjólið og ýmsir grófari hlutar á þeim
þriðja. Við þurfum að fara yfir teikningar
þeirra, sem taka að sér verkið, samræma þær
og sjá til þess að allt fyrirkomulag gangi upp.
Loks má svo nefna, sem dæmi um óvenjuleg
verkefni stofunnar, að við hönnuðum snjóflóða-
varnargarða á Flateyri. Þar var reynsla af
hönnun varnargarða í stíflum virkjana nýtt til
að beisla náttúrufyrirbrigði og straumfræðin
kom að góðum notum. Við höfum einnig hann-
að svokölluð upptakavirki, sem koma í veg fyr-
ir að snjóflekar skríði af stað í fjallshlíðum og á
Neskaupstað voru settar jarðvegskeilur í hlíð-
ina fyrir ofan bæinn. Slíkar keilur eru nýjung í
baráttunni gegn snjóflóðum.
Til þess að geta sinnt öllum þessum fjöl-
breytilegu verkefnum er eins gott að búa yfir
starfsfólki með fjölbreytta sérhæfingu og þar
stendur VST vel að vígi.“
Gríðarleg uppbygging hér á landi
Viðar segir að þótt VST hafi unnið einstaka
verk erlendis sé heimamarkaðurinn það sem
máli skipti. „Uppbyggingin hér á landi hefur
verið gríðarleg á örfáum áratugum og þá þarf
ekki að líta til álverksmiðja og virkjana, sem
eru í raun verkefni umfram venjulega starf-
semi verkfræðistofa. Frá því um 1960-1970
hefur verið byggður hér á landi fjöldi íþrótta-
húsa og skóla, svo dæmi séu tekin. Hér er varla
að finna íþróttahús í notkun, sem byggt var
fyrir 1970. Líklega gerir fólk sér ekki almennt
grein fyrir hversu ör þessi uppbygging hefur
verið. Í raun eru umsvif verkfræðistofa hér á
landi meiri en stærð þjóðfélagsins gefur til
kynna, vegna þessarar miklu uppbyggingar.“
Útboð í ágætu horfi
Viðar segir aðspurður að starfsumhverfi
verkfræðistofa hafi breyst til batnaðar á und-
anförnum árum, með auknum skilningi stjórn-
valda, og sé ágætt. „Ríkisvaldið leggur nú
áherslu á að bjóða verk út. Um tíma vafðist fyr-
ir mönnum að bjóða út óáþreifanlega hönnun,
en það er að færast í ágætt horf. Nú eru verk
oft boðin út á þann hátt, að verkfræðistofur fá
einkunn fyrir ýmis atriði eins og hæfi og af-
kastagetu stofunnar, en verðið er ekki eina
álitamálið. Hönnun er oft um 5-10% af kostnaði
við byggingu, en er mjög þýðingarmikill þátt-
ur. Mér finnst því eðlilegt að litið sé til fleiri
þátta en verðsins þegar tilboð eru metin.“
Að sögn Viðars hefur ríkisvaldið einnig bætt
aðferðafræði sína við kaup á ráðgjöf. „Nú eru
markmiðin betur skilgreind en á árum áður,
þegar stundum skorti á frumundirbúning, til
dæmis kostnaðaráætlanir. Núna endurmeta
menn áætlanir sínar reglulega, skipta verkinu í
áfanga og hafa því betri yfirsýn yfir fram-
kvæmd þess.“
Viðar segir að íslenskar verkfræðistofur
keppi á Evrópska efnahagssvæðinu, sem þýði
að erlend fyrirtæki bjóði í stór verk hér á landi,
ýmis ein síns liðs eða í samvinnu við íslensk
fyrirtæki. „Þetta á jafnt við um virkjanir sem
verksmiðjur. Hins vegar er því ekki að leyna,
að hér sem í öðrum löndum njóta heimamenn
góðs af að þekkja útboðsfyrirkomulag og verk-
lagsreglur. Við höfum því enga ástæðu til að
kvarta undan samkeppninni. Á milli innlendra
stofa er einnig mikil samkeppni, sem kemur
kaupendum þjónustunnar til góða. Hér ríkir
engin fákeppni.“
Ekkert unnið með stærri stofum
Aðspurður segir Viðar að ekki hafi borið á
því hér á landi að menn vildu sameina stórar
verkfræðistofur í enn stærri rekstrareiningu.
„Ég held að ekkert væri unnið við að hér væru
örfáar og mjög stórar stofur, þó ekki væri
nema vegna þeirrar reglu, sem víða er beitt, að
menn mega ekki sjálfir hafa eftirlit með þeim
verkum sem þeir hanna. Þeir sem vinna frum-
áætlanir að gatnamótum mega t.d. ekki taka
þátt í verkhönnun, teikningum og útboðs-
gagnagerð. Það er því nauðsynlegt að hafa úr
flóru verkfræðistofa að velja. Þar að auki
myndu verkkaupar hér áreiðanlega kvarta
undan fákeppni og leita til verkfræðistofa er-
lendis. Þar með væri stóra verkfræðistofan
ekkert betur sett en fyrir sameiningu.“
Viðar segir að vissulega sé vöxtur fyrirtækis
fagnaðarefni, en sjálfur vilji hann fremur sjá
hægan vöxt en of hraðan. „Hönnun er huglægt
starf og starfsfólk þarf að hafa næði til að koma
hugmyndum sínum frá sér. Þá er ekki æskilegt
að vera með miklar sviptingar á vinnustaðnum.
Persónulegt samband skiptir miklu innan fyr-
irtækjanna og ef fyrirtæki verða of stór er
hætt við að það glatist.“
Ekki hægt að staðna
Viðar Ólafsson segir að einn skemmtilegasti
þátturinn í rekstri stofunnar sé þegar menn
reyna að sjá fram í tímann. „Sigurður Thor-
oddsen gerði þetta, allt frá 1952 þegar hann
gerði áætlanir um vatnsafl Íslands, sem þá var
lítið nýtt. Við höfum fetað í fótspor hans. Á átt-
unda áratugnum lögðum við til dæmis fram
áætlun um að virkja saman jökulárnar þrjár
frá norðanverðum Vatnajökli, Jökulsá á Fjöll-
um, Jöklu og Jökulsá í Fljótsdal, í einni stórri
virkjun. Þótt það hafi ekki gengið eftir hefur
þessi áætlun þróast yfir í núverandi virkjunar-
hugmyndir. Við tókum líka þátt í vinnu með
Reykjavíkurborg og Hollendingum um sæ-
streng til Evrópu. Stundum verður svona hug-
myndavinna að veruleika síðar.“
Verkfræðistofur sjá sjaldnast fram á verk-
efni til langs tíma. „Við vitum aldrei hvað fram-
tíðin ber í skauti sér. Sum verkefni eru föst í
hendi, til dæmis erum við að hanna sundlaug í
Laugardal, en svo eru menn að tala um að
fresta Kárahnjúkavirkjun. Árið 2003 er því að
hluta til óskrifað blað. Við grípum þau tækifæri
sem gefast á hverjum tíma, hvort sem það er að
hanna vegi, brýr eða hús. Í slíku umhverfi er
ekki hægt að staðna,“ segir Viðar Ólafsson,
framkvæmdastjóri sjötíu ára Verkfræðistofu
Sigurðar Thoroddsen.
bestir en stærstir
rsv@mbl.is
’ Verkefni Verkfræðistofu SigurðarThoroddsen hf. hafa verið fjölbreytt.
Stofan hefur meðal annars unnið að
hönnun Hallgrímskirkju, fangelsis á
Litla Hrauni, Sundlaugar Kópavogs,
Sultartangastíflu, Kröfluvirkjunar og
snjóflóðavarna á Neskaupstað. ‘
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 21. JÚLÍ 2002 17
SIGURÐUR Thoroddsen verkfræðingur fædd-
ist 24. júlí árið 1902 og hefði því orðið 100 ára
á þessu ári.
Sigurður fæddist á Bessastöðum á Álfta-
nesi, en þangað höfðu foreldrar hans, Theó-
dóra og Skúli, flutt frá Ísafirði þar sem Skúli var
sýslumaður og kaupmaður. Skúli var þó kunn-
ari fyrir þingmennsku og ritstjórn Þjóðviljans
eldri.
Árið 1908 flutti fjölskyldan í Vonarstræti 12 í
Reykjavík. Sigurður gekk í Landakotsskóla og
síðar í Menntaskólann í Reykjavík. Þaðan út-
skrifaðist hann stúdent árið 1919, á sautjánda
ári.
Eftir eins árs nám í
heimspeki við Háskóla
Íslands fór Sigurður til
Kaupmannahafnar, las
verkfræði og lauk
prófi árið 1927.
Ekki var um auð-
ugan garð að gresja í
atvinnumálum verk-
fræðinga hér á landi
þegar hann kom heim
úr námi. Sigurður
vann ýmis verk, gerði
úttekt á hafn-
arstæðum á Norð-
Austurlandi, vann við
athuganir á virkj-
anamöguleikum og
var starfsmaður Vita-
málastofu í fjögur ár.
Hann stofnaði eigin
verkfræðistofu vorið
1932, Verkfræðistofu
Sigurðar Thoroddsen,
sem var fyrsta verkfræðistofa landsins. Rekst-
urinn fór rólega af stað, en frá stríðslokum óx
hann hratt.
Sigurður var mikill áhugamaður um virkjanir
og hannaði m.a. vatnsaflsvirkjanir á Eiðum og í
Hallormsstað. Á norrænni ráðstefnu árið 1952
kynnti hann fyrstu yfirlitsáætlun sína um
vatnsafl á Íslandi. Hann endurskoðaði þá áætl-
un árið 1962 og taldist svo til, að virkjanleg
vatnsorka í meðal vatnsári næmi 35 þúsund
GWh á ári.
Sósíalisti á þingi
Pólitíkin var Sigurði í blóð borin. Faðir hans
og Þórður föðurbróðir hans sátu á þingi og
systkini hans tvö, Skúli og Katrín, sátu um tíma
á Alþingi og í borgarstjórn. Sigurður studdi
Sósíalistaflokkinn og var kjörinn á þing fyrir
flokkinn í Ísafjarðarkjördæmi árið 1942. Á þingi
sat hann í fjögur ár og lét sig raforkumál mestu
varða.
Sigurður Thoroddsen sat í raforkuráði, nátt-
úruverndarráði, ráðgjafarnefnd í virkjunarmál-
um og útboðsnefnd. Þá sat hann um tíma í
stjórn Landsvirkjunar og í raforkunefnd. Hann
lét sig náttúruverndarmál miklu varða og ritaði
grein í Tímarit verkfræðinga árið 1955 um mik-
ilvægi náttúruverndar. Þar segir hann m.a. að
verkfræðingum beri „beinlínis skylda til að sjá
um að mannvirkjagerð sé svo af höndum leyst,
að sem til minnstra lýta verði í landslagi, því ef
svo verður, er gengið á rétt almennings, en heill
hans á verkfræðingurinn að bera fyrir brjósti
...“
Málaði í frístundum
Sigurður Thoroddsen var frístundamálari og
mun hafa fengið hvatningu frá Muggi frænda
sínum, sem gat sér gott
orð á myndlistarsviðinu.
Sigurður lagði pensilinn á
hilluna á árunum 1954-
1967, vegna anna í verk-
fræðistörfum, en hóf að
mála á ný og mest vatns-
litamyndir. Árið 1972 hélt
hann sýningu í Bogasal
Þjóðminjasafnsins og
seldi margar myndanna.
Þá átti hann myndir á
haustsýningum FÍM á ár-
unum 1974-1977 og hald-
in var sýning á vatnslita-
verkum hans á
Kjarvalsstöðum árið 1977.
Hann var alla tíð virkur í
félagsmálum, var m.a.
hvatamaður að stofnun
Félags íslenskra ráðgjaf-
arverkfræðinga árið 1961
og formaður Verkfræð-
ingafélags Íslands 1962-
1964. Hann gerði verk-
fræðistofu sína að sameignarfélagi 5 manna
árið 1962, lét sjálfur af framkvæmdastjóra-
starfi árið 1975 og seldi þá sinn hlut í stofunni.
Sigurður Thoroddsen lést í júlí 1983, nýorð-
inn 81 árs. Hann var tvíkvæntur og eignaðist
átta börn.
Margfróður samkomumaður
Viðar Ólafsson, framkvæmdastjóri VST, seg-
ir að Sigurður hafi verið skemmtilegur maður
og góður húsbóndi, minnisstæður öllum sem
þekktu hann. Í minningargrein starfsfélaga Sig-
urðar um hann sagði m.a. að hann hefði verið
gæddur stálminni og svo athugull hafi hann
verið að fátt hafi farið fram hjá honum. „Hann
hafði þann hátt á að setja vandamál í undirvit-
undina, og vitja lausna þegar á þurfti að halda.
Hann var margfróður í náttúrufræðum, skóg-
ræktarmaður og umhverfisverndarsinni, þótt
hið síðastnefnda vægist stundum á við virkj-
anafrumkvöðulinn. ... Sigurður var jafnan í ljúfu
skapi og stundum leiftrandi fyndinn, en hann
átti sér einkaorðfæri sem ekki hentar öðrum.
Samkomumaður var hann góður og jafnan
hrókur alls fagnaðar þar sem við átti.“
Sigurður Thoroddsen verkfræðingur
SIGURÐUR THORODDSEN, sjálfsmynd
frá 1969.