Tíminn Sunnudagsblað - 24.10.1965, Blaðsíða 17

lends sýslumanns Ólafssonar og
danskrar konu hans. Um svipað leyti
kaus hann syni sínum spámannsnafn-
ið Esajas. Bróðir Lárentínusar lét
dreng heita Eleasar, og síðar spruttu
á þessum ættmeiði Sakarías, Jesper,
Klásína og Rakel. Ef til vill hefur
það verið smekkur sýslumannsson-
anna, sem veitti bónda norður í Hæla-
vík kjark til þess að koma upp nafni
kveinstafaspámannsins Jeremíasar.
Áður en hér var komið hafði bóndi
í Inndjúpi orðið sér úti um viðhafn-
arnafn, sem bar annan svip, þótt
sótt væri á sömu fiskislóð: Dósóþeus.
Með því var brautin rudd fyrir Þeó-
fílus og Tímóteus. í Ögri óx upp
Móses endurborinn og varð mikill
ættfaðir, og vestur á fjörðum kom
Natanael til sögunnar.
Sum þessara nafna höfðu að sönnu
þekkzt áður í landinu, og ekki verð-
ur því með öllu hafnað, að öðrum
kunni að hafa brugðið fyrir einhvern
tíma. En ekki höfðu verið mikil brögð
að þeim. En nú hraðfjölgaði þeim:
Gídeon og Samson, Jósúa og Jóab,
Jóakim og Hilaríus, Jónatan og Bóas
uxu á legg í norðurhluta ísafjarðar-
sýslu, og meðal stúlknanna voru Sal-
óme, Júdit, Rebekka, Sara, Verónika
og Debóra.
En ekki var látið staðar numið við
ritningarnöfn eða nöfn af trúarlegum
toga. í héraðinu komu upp annars
konar skrautnöfn á elskaðar dætur,
Listalín og Rósinlilja, og drengir
voru skírðir Hagalín, Rósinkrans og
Rósinkar. Loks var leitað fanga í
goðafræði og rímur. Áður en átjánda
öhdin var öll, hafði telpa í Bolungar-
vík verið skírð Hippólíta, og seinna
komu til rímnanöfnin Fertram og
Líkafrón. Á svipuðum slóðum komst
Janus í tölu íslenzkra mannanafna.
Því fór fjarri, að fólk, sem þvílík
nöfn hlaut, hefði óbeit á þeim. Það
var þvert á móti hreykið af þeim, og
þau lögðust í ættir. Húsfreyjan á Dynj
anda í Jökulfjörðum, Rebekka
Benediktsdóttir, nefndi dætur sínar
Rebekku og Rakel. Vagn Ebenesers-
son, sem nokkru síðar bjó á sama
bæ, átti Otúel, Híram, Dóróteu og
Kristjönu, sem þá var enn fágætt
nafn. Fegurðarskyn þeirra Rósinkars
á Svarthamri í Álftafirði og Gídeons
á Oddsflöt í Grunnavík hefur aftur
á móti sveiflazt milli tveggja skauta:
Álftfirðingurinn átti Konkordíu, Nik-
ólínu, Rósinkrans og Salóme, en
Grunnvíkingurinn Rakel, Fertram,
Rósu og Svanhvít. Enn haldast við
sum þessara nafna, er koma hvað ein
kennilegast fyrir sjónir, þótt jafnan
hafi nafnberar verið fáir og um tvö
hundrað ár séu liðin síðan þessi alda
reis.
Vitaskuld bólaði víðar á fágætum
nöfnum úr ritningum, rímum og
kappasögum, ekki sízt á Snæfellsnesi.
Þar hét maður Sýrus og stúlka Jael,
ÁR í UPPSVEITUM
í Sunnudagsblaði Tímans 3.
október lýkur Arnór Sigurjónsson
hinni fróðlegu og skemmtilegu
grein sinni um Ljósavatnsfund-
inn 16. ágúst 1908 á vísu, sem
hann tilgreinir ekki hver ort hafi,
en telur tildrög hennar hafa ver-
ið alþingiskosningarnar, sem þá
stóðu fyrir dyrum. Það vill nú
svo til, að ég var áheyrandi að
því, er vísan var kveðin og þekki
atvikið. Svo stóð á, að Hjálmar
Stefánsson, sá fjölgáfaði og list-
fengi maður, var að kítta glugga
á vesturstafni hússins á Vegamót-
um, næsta húsi við hús föður míns,
Árna Sigurðssonar. Kallar hann
þá til föður míns, sem þá fór til
hans, en égælti. Sláturtíð var þá
nýbyrjuð hjá kaupfélaginu, og
hafði það borið við, er farið var
innan í einn ærskrokkinn, að þar
kom í Ijós nær fullburða lamb.
Þetta hafði orðið Hjálmari að
yrkisefni, og hafði hann kveðið
hálfa vísu, sem hljóðaði þannig:
Þá var ár í uppsveitum,
ærnar báru í gálganum.
En hér rak Hjálmar í stanz.
Kallar hann til föður míns og bið-
ur hann að leggja sér lið. Hann
var sérlega hraðkvæður, og eftir
örlitla umhugsun segir hann:
Reiddi fár að ráðherrum,
risu hár á kónginum.
Þar með var vísan fullgerð, og
kom þeim saman um, að þetta
skyldi teljast fyrri helmingurinn.
En hér er að því sveigt, að þá
fyrir svo að segja fáum dögum
hafði sá atburður gerzt í Kaup-
mannahöfn, að danski dómsmála-
ráðherrann (sem ísafold gleymdi
ekki að var líka íslandsráðherra),
gekk á fund lögreglustjðrans og
kærði sjálfan sig fyrir stórfelld
fjársvik. Var þetta þá eitt hið
mesta umræðuefni hér á landi.
Mér er tilorðning þessarar vísu
svo 'minnisstæð sem hefði þetta
gerzt í gær. Meir en þrjátíu árum
síðar var hún svo prentuð i Þing
eyskum ljóðum, án vitundar höf
undar, að ég ætla, en þar eignuð
Hjálmari einum. Það er ekki sízt
fyrir þá sök, að ég geri nú þessa
athugasemd, þegar hún er ný rifj
uð upp. Ekki getur hún sérlega
merkilegt kallazt, þó að slétt sé
hún kveðin. Þó er það ekki með
öllu ómerkilegt, hve ólík þau efni
eru, sem höfundarnir hafa í huga
Annar er í heimahögunum og
hugsar um það, sem þar gerist
Hinn er með hugann við sögu
legan atburð í fjarlægu landi, en
það er atburður, sem látinn var
vefast inn í stærsta deilumálið
sem þá var á dagskrá íslenzkrai
þjóðar — máske mesta hitamálið
sem nokkru sinni skipti íslend
ingum í tvær andstæðar fylkingar
Og það er fyrir þá sök, að Arnór
tekur hana upp í frásögn sína
Það er sagnfræðingurinn, sem þar
talar.
Lára Árnadóttir.

heitin eftir konu einni í Dómara-
bókinni, sem drýgði þá vafasömu dáð
að skjóta með faguryrðum skjóls-
húsi yfir örþreyttan flóttamann og
reka síðan tjaldhæl í gegnum þunn-
vangann á honum, er hann var sofn-
aður. í Þingeyjarsýslu var Bernótus,
í Barðastrandarsýslu Blansiflúr og í
Skagafirði Eberharð, sem minnir
ískyggilega á Felsenborgarsögurnar,
ekki sizt vegna þess, að norðan lands
brá fyrir öðru Felsenborgarnafni —
Konkordíu. En séu nöfnin í raun og
veru sótt í Felsenborgarsögurnar,
hafa þau verið tekin upp úr hinni
dönsku útgáfu þeirra.
Það var þó Húnavatnssýsla, sem
skartaði sérkennilegustum nöfnum,
næst ísafjarðarsýslu, þótt með allt
öðrum hætti væri. Að vísu var slang-
ur af nöfnum, sem ekki hefðu skorið
sig úr vestfirzku nöfnunum.
Þar var til dæmis Kaffónas, góð-
kunningi úr Líkafrónsrímum Sigurð-
ar Breiðfjörðs — sá, er fágætlegast
þóttist óvígur, er hann dvaldist i hell
inum hjá skessunum. Bændur í hér-
aðinu hétu Jónadab og Sakkeus
og húsfreyja í Langadal Medónía.
Allir kannast við Natan og Rósant
Berthold, son þeirra Vatnsenda-
Rósu. Um nafn Natans er sú saga,
að Satan sjálfur hafi vitjað nafns,
en prestur fengið heiii drengsins
breytt í Natan. -Auðvitað þarf ekki að
geta þess, að slíkt og þvílíkt er ein-
ungis fjarstæðukennd þjóðsaga, og
hefur nafnið, sem mjög var títt í
Danmörku meðal manna af Gyðinga-
ættum, annað tveggja verið sótt til
einhvers verzlunarmanns eða far-
manns eða verið stytting úr Natanael
á líkan hátt og Bjarni Hákonarson frá
Reykhólum og kona hans létu á þess-
ari öld dóttur sína heita Evu, þótt
amma hennar héti Evlalía.
En það, sem setti sérkennilegan
svip á húnvetnsku nöfnin á nítjándu
öld var mergð biblíunafna, sem að
Framhald á 982. síðo.
T t M I N N — SUNNUDAGSBLAÐ
977