Tíminn Sunnudagsblað - 03.11.1973, Blaðsíða 8

Fritiof Nilsson Piraten:
Pétur gamli og elliheimilið
Þaðhefði verið mannhætta að leggja
tennur að hörðu brauði í kofa Péturs
gamla. svo hrörlegur var hann orðinn.
En með þvi að Pétur var orðinn tann-
laus. freistaði slikt glæfraspil hans
ekki. Fáir tóku sér gistingu hjá hon-
um. utan kettir, og þeir kærðu sig ekki
um brauðskorpur. Eiginlega var kofi
Péturs gististöð heimilislausra katta.
Pétri gamla stóð mikil ógn af elli-
heimilinu. Þvi var þannig farið, að
heilbrigðisnefndin haföi úrskurðað
kofa hans óhæfan til ibúðar, þótt ekki
þyrfti að lasta loftræstinguna. Pétrí
þótti vænt um kofaskömmina og
fannst þetta dágóð vistarvera.
Margt heyrðist iskyggilegt um elli-
heimilið. Meðal annars hafði þetta
flogiö fyrir: Kunningi Péturs, sem En-
ok hét, hafði hafnað þar. og einn góðan
veðurdag heimsótti systursonur hans
hann. Hann hafði með sér pott af öli til
þess að hyrga Enok með. En forstöðu-
konan gerði sér hægt um hönd, og lagði
hald á flöskuna. Hún hafði hugsað sér
að mylgra ölinu i hann. hálfu glasi i
senn. Fjóra næstu daga átti Enok að fá
hæfilegan dreitii af kjarngóðu öli með
matnum. Hann visaði þessu á bug með
fyrirlitningu: Einsog menn átu brauð-
sneiðina brotalaust, átti að drekka úr
ölflösku i einu lagi, helzt á svipstundu.
Forstöðukonan var full af þver-
móðsku. Enok gat lika verið þrár. Og
ölinu var hellt niður tað sagt var), ef
forstöðukonan drakk það ekki sjálf
(eins og Enok grunaði). Það var skilj-
anlegt. að Pétri stæði stuggur af svona
harðstjórn.
Eldvarnaeftirlitið kom einu sinni á
ári eins og lög og reglur buðu. Hjá
Pétri var þó engin von um kaffi og
brennivin. Hann var fámáll við gest-
ina, reyndi ekki aðdylja neitt né verja.
Reykháfurinn var sprunginn, og lokin
fyrir sótopunum dingluðu laus. Gest-
irnir þögðu og héldu leiðar sinnar.
Menn vonuðu, að kofaskriflið brynni
einhvern daginn. Oðrum hefði ekki
stafað nein hætta af þvi. Kofinn var
langt frá öðrum mannabústöðum. bak
við sorphaug þorpsbúa, sem kallaður
var ódýri markaðurinn.
Einn morguninn var læða búin að
gjóta i húfu Péturs gamla. Um kvöldið
hafði hann látið hana á gólfið innan við
dyrnar eins og hann var vanur. Eins
og vænta mátti um slikan hirðumann,
þá hafði hann látið kollinn snúa niður,
svo að kettlingarnir fjórir lágu i húf-
unni, en ekki á henni. Fóðrið hafði
kannski kvolazt eitthvað, en sjálf hafði
húfan ekki skitnað neitt. Pétur varð að
fara út og fá mjólk handa kettinum.
Hann fór margar ferðir á dag að ná i
mjólk, og berhöfðaður varð hann að
fara þetta. Kötturinn vék ekki frá
kettlingunum i heila viku, og allan
þann tima varð Pétur að vera húfu-
laus, og var hann þó nýklipptur i
þokkabót. Þetta var að haustlagi og
heldur hröngviðrasamt. Hann kvefað-
ist og fékk hósta. Það heyrðist langar
leiðir, þegar hann var á ferli, þvi að
hann hóstaði svo hressilega, að undir
tók i húsunum.
Hóstinn i Pétri gamla minnti heil-
brigðisnefndina á skyldu sina og á-
byrgð. Þetta var ljótur hósti, og hver
var kominn til að segja, nema karlinn
fengi lungnabólgu upp úr þessu? Samt
ruku menn ekki upp til handa og fóta i
neinu bráðræði: Nefnd. er nefnd, og
einn var forfallaður i þetta skipti og
annar i næsta. Ekki var heldur til
fagnaðar að flýta sér og hvort tveggja
gamalt, maðurinn og húsið. Vikur liðu.
Pétri vannst timi til þess að lækna sig
með terpentinu. sem hann bar á
brjóstið og Hoffmannsdropum, sem
hann drakk. En dag nokkurn i jólavik-
unni gerði heilbrigðisnefndin honum
aðför, nefndarmennirnir allir með
tölu. Hann tók á móti komumönnum
úti á stétt.
— Þetta getur ekki verið heilsusam-
leg vistarvera, sagði formaðurinn og
potaði stafnum i vegginn.
Stafurinn gekk á kaf i fúna fjöl, og
það heyrðist skarka i múrsteininum.
sem röskuðust við þetta. Þrir kettir
stukku út á milli steina i grunninum.
— Ryðjið ekki húsinu um koll. sagði
Pétur gramur i geði.
Formaðurinn gekk inn, en kom jafn-
harðan út aftur og kveikti sér i vindli.
Eftir þessa tilraun var talið nægja að
skoða kofann að utan. Ekki sást i rúð-
urnar fyrir skit, þar sem fjölum hafði
þá ekki veri tyllt fyrir gluggana eða
strigapokum troðið i gáttina. Til hliðar
við gluggana mátti sums staðar sjá
þvert i gegnum húsið. Og ekki að nefna
þakið: Það var horfið næst reykháfn-
um, sem virtist einna helzt risa upp úr
brunni, upsirnar voru hörmulega
skörðóttar og sperrurnar mátti telja i
gegnum mosann — Þær minntu mest á
rif ihálfrotnuðu liki. Nefndarmennirn-
ir virtu þetta allt fyrir sér og komust
að óyggjandi niðurstöðu um ásig-
komulag þessa húss, og formaðurinn
fór að spyrja Pétur nærgöngulla
spurninga.
En Pétur gamli anzaði ekki neinum
spurningum. Hann fór sjálfur að
spyrja gesti sina um heilsufar þeirra
og liðan. Aður en gestirnir uggðu að
sér, var hann farinn að yfirheyra þá.
Hann hvessti grá hiklaus augun á þá
hvern af öðrum. Sjálfur var hann
prýbilega á sig kominn. Holdafarið ó-
aðfinnanlegt, án þess að fita iþyngdi
honum. og hárið ekki farið að gisna, þó
ab hann væri kominn talsvert yfir sjö-
tugt. Heilbrigðisnefndin var ekki nærri
eins heilsugóð. Formaðurinn þjáðist af
gigt og beinverkjum, skrifarinn var
kvalinn af andarteppu, einn nefndar-
manna hafði strfðan verk i mjöðm og
kona annars var geðbiluð. Það hafði
komið i ljós skömmu eftir að maður
hennar setti miðstöð og baðherbergi i
húsið. Pétur spurði vandlega um alla
heilsubresti gesta sinna. harmaði ólán
þeirra, óaði og æaði. og lagöi til gób
ráð. Komumenn voru honum hæfilega
þakklátir fvrir þessa umhyggju, og
höfðu sig fljótlega á brott. Hann fylgdi
þeim spölkorn á leið og kvaddi þá með
kurteislegri visbendingu um sam-
hengið milli nútima þæginda og geb-
truflana. Heilbrigðisnefnd átti sér
náttúrlega gerðabók, og i gerðabókum
var skrifað að kofaræksnið væri óhæf-
ur mannabústaður. Pétri var sendur
útdráttur úr gerðabókinni. Hann not-
aði blaðið til þess að lima yfir gat á
gluggarúðu. Reyndar hafbi honum
fyrst dottið i hug að nota þennan blað-
snepil til annars. — svo litils sem hann
virti samþykktir og ályktanir heil-
brigðisnefndarinnar, sagði hann. En
þó að hann bæri sig hraustlega. var
honum ekki rótt. Innst inni fann hann,
að heilögum réttindum hans var ógn-
að. og hann kveið þvi. sem i vændum
var. Hann bar þetta i tal við hvern ein-
asta mann. sem hann hitti, varði mál
sitt og lét heilbrigðisnefndina heyra,
hvað henni gekk til. Það var andskot-
Sunnudagsblað Tímans
664