Íslendingaþættir Tímans - 22.03.1975, Blaðsíða 6

gáfa&a. En Agústa var ekkert aö seil-
ast út fyrir þann völl, sem hún haföi
haslaö sér, þar sem hún var drottning i
sinu riki: sem myndarleg húsmóöir á
sinu heimili og höföingiheim aö sækja.
Og þaö var áreiöanlega ekki af
neinni vanmetakennd, sem hún tók
ekki þátt I or&askaki um svokölluö
menningarmál og pólitik. Fáa hef ég
vitaö gædda jafnheilbrigöri sjálfsvirö
ingu. Hún haföi einfaldlega ekki áhuga
á svona þrugli. Hún mat t.d. stjórn-
málamenn mest eftir útliti þeirra og
framkomu, en hirti lltiö um málflutn-
ing þeirra. Þetta þótti mér einusinni
fráleitt, en seinna hefur mér stundum
oröiö hugsaö til þess, a& málflutningur
stjórnmálamanna hefur of oft reynzt
enn svikulli en útlit þeirra og
framkoma.
Liklega hefur hiö skýrt afmarkaöa
og flækjulausa áhugasviö valdiö þvi,
aö Agústa var flestum ö&rum léttari I
lund og gat hlegiö hjartanlegar en
nokkur annar. Það var ekki til undir-
hyggja I þeim smitandi hlátri, þótt hún
hef&i fágæta gáfu til þess a& koma
auga á sitthvaö spaugilegt I fari
manna, sem aörir tóku ekki eftir, fyrr
en hún gat um. Þá gat maður oft velzt
um einsog á Sjaplin-mynd. Stundum
sá hún þessar skopmyndir jafnvel I
spábolla.
Agústa var flestum konum föngu-
legri aö sjá og sópaöi mjög aö henni á
dansgólfi, sem hún stunda&i enda mik-
i& og lengi. Þótt-mörgum eftirsóknar-
vert að komast á gömlu dansana meö
Agústu, ef þær vildu skemmta sér
reglulega vel. Hún lét lika oft svo sem
hún væri ekki i miklum vafa um, aö
flestir karlmenn væru svolitiö hrifnir
af sér. En þá ekki eins og hún væri
neitt aö miklast af þvi. Þetta var svo
sjálfsagt mál. Um sextugt fór hún t.d. I
eina skiptiö meö feröaskrifstofu til
Evrópu. Fararstjórinn var kvæntur
þekktri ungrileikkonu. En i eina skipt-
iösem hún rakstá þau hjón eftir þetta,
lét hún þaö ekki fara fram hjá sér I
sinni léttu frásögn, aö leikkonan heföi
veriö eitthvaö undarleg I viömóti.
Yndi Agústu var annars aö taka á
móti gestum og láta þeim liöa vel. Hún
var mjög trygg öllum þeim, sem á ein-
hvern hátt höföu veriö undir hennar
handarjaðri. Um þaö getur undirritaö-
ur boriö og mælir áreiöanlega fyrir
munn margra. En auk þeirrar um-
hyggju og hlýju, sem maöur naut, þá
var ekki siöur upplifgandi sálarbót aö
vera samvistum viö Agústu eöa heim-
sækja hana og láta mislyndan hug sinn
smitast af hennar hreinhjörtuöu
kátinu.
Agústa var fædd á Patreksfiröi. Ariö
1936 giftist hún Jakob Benediktssyni
frá Þorbergsstöðum I Dölum. Þar
6
dvöldust þau slöan lengstaf á sumrum
fram til 1970 viö vegagerö eöa bústörf,
þótt þau væru mestanpart I Reykjavlk
á vetrum. Þau eignuðust einn son, Sig-
urö Kristján.
Þegar viö fórum heim til Jakobs
þriöjudaginn 18. febrúar skv. umtali
kvöldiö áöur til aö fá hjá honum mynd
af Agústu meö þessum minningarorð-
um, þá haföi hann sjálfur skilizt viö
þennan heim fyrir stundu. Þá varö aö
ráöi aö láta eitt yfir bæ&i ganga.
Jakob Benediktsson frá
Þorbergsstöðum
f. 24. júni 1898, d. 18. febrúar 1975
Aldamótakynslóöin siöasta hlýtur
ætlö aö teljast gegna örlagariku og
umsvifamiklu hlutverki i sögu Islend-
inga. Hún lifir nefnilega umskiptin frá
frumstæöu bændaþjóöfélagi til hins
tæknivædda þjóöfélags nútimans.
Þegar Jakob fæddist bjuggu t.a.m.
80% þjóöarinnar I sveit, en þegar hann
dó, voru ekki eftir á landsbyggöinni
nema 12—15%. Þetta var timi mikilla
umbrota, þegar Einar Benediktsson
kvaö, aö nú þyrfti aö velta I rústir og
byggja á ný.
Auðdraumar Einars Kvarans frá
fyrstu árum aldarinnar blöstu lika viö
þessu fólki, hvort sem þaö vissi mikiö
af tilveru þess manns eöur ei. Menn
toguöust á milli fastheldninnar og
elskunnar á ættjörö sinni annarsvegar
og vonarinnar um skjótfenginn frama
og fé I nýrlkri veröld hinsvegar.
Kristján gamli Tómasson á Þorbergs-
stööum átti um aldamótin drjúgan
hluta af Laxárdalshreppi I Dölum. Sá
au&ur skiptist eölilega milli afkom-
enda hans og Asu Egilsdóttur, en
Benedikt sonur hans tók viö óöalinu.
Aöurnefnd togstreita birtist kannski
I hnotskurn I sjö börnum Benedikts og
Margrétar ömmu Guömundsdóttur.
Aöeins tvö þeirra veröa fast viöloöandi
sveit sina, Hólmfriöur móöir min og
Agúst, sem dó fyrir aldur fram 1936.
Asa dó ung i Reykjavik frá sonum sin-
um og Siguröar Björnssonar brúar
smiös. Egill, Kristján og Lilja freist-
uöu gæfunnar á sviöi borgarlifsins
með atorku meöfæddrar fram-
kvæmdasemi. Þar gekk á ýmsu, hæö-
um og lægöum, og þau uppskáru sina
umbun I samræmi viö það.
Jakob stóö kannski meir en önnur
systkini hans milli tveggja elda. Hann
var góölyndur, kátur og athafnagjarn
ungur maöur, en haföi einkennilega
sterka taug til jaröarinnar á Þor-
bergsstööum og sást jafnvel litt fyrir,
ef um hana var að tefla. Viö höfum vist
flest meiri eöa minni snert af sliku,
sem þa&an erum runnin, en jafnvel
hundingjalegan ungling einsog ég var
um tima, setti stundum hljóöan, þegar
ég fann þessa heitu tilfinningu Jakobs,
þá er viö unnum saman aö einhverju
þar. Þvi hann var ekki vanur aö láta
neina væmni vella útúr sér I tima og
ótíma.
Jakob fór i bændaskólann á Hólum
haustiö 1920, en haustiö eftir til eins
vetrar vinnu á búgaröi i Danmörku.
En hann undi sér hvergi til lengdar
annarssta&ar en heima á Þorbergs-
stö&um, þar sem hann vann á búi fööur
sins siöustu æviár hans. Hann var
samt meö annan fótinn I Reykjavik
ö&ru hverju, meöan þeir Agúst bjuggu
saman 1931—37 eftir dau&a Benedikts
afa. Þó sté hann jafnan fastar I Dala-
fótinn — eöa Ista&iö ætti vist betur viö
aö segja. Nokkur umskipti hafa oröiö á
þeirri vogarskál, þegar hann giftist
Agústu. Hún vildi ekki búa I sveit, sizt
á vetrum. Þetta vita allir Dalamenn.
En það ber ekki aö álasa Agústu fyrir
þaö. Hún var borgarbarn I eöli sinu.
Astin spyr hinsvegar ekki aö leikregl-
um.
Þannig atvikaöist þaö, aö eftir aö
Agúst dó og Agústa kær&i sig ekki um
sveitabúskap, þá hné vogarskál
Jakobs I þá veru, aö hann var borgar-
barn á vetrum, en sveitabarn á sumr-
um. A veturna vann hann einkum við
veitingarekstur Egils bróöur sins og
Margrétar. Frá 1937—1950 voru Hólm-
friöur elzta systir hans, Asa dóttir
hennar og Páll ábúendur Þorbergs-
staöa I tvibýli. En þau áttu jöröina
ekki, og liklega hefur framkvæmda-
áhuginn veriö minni fyrir bragöið.
Jakob varö hinsvegar vegaverk-
stjóri I Dölunum á sumrum eftir fööur
sinn strax frá 1931 og fram um 1970. Aö
þvi starfaöi hann einkum I vesturhluta
sýslunnar, og mun kunnust af þeim
framkvæmdum vera ruöning vegarins
um Skar&sströnd á árunum um og eftir
1950. Þar mun hann vart hafa átt
minni þátt I öflun fjár og vinnutækja til
verksins en heimamenn sjálfir eöa
Alþingismenn þeirra.
En þegar Jakob loks tók við Þor-
bergsstööunum aftur um 1950, þá ent-
ist honum ekki lengur þrek til aö full-
komna þá miklu jaröræktun og hús-
byggingar, sem hann og Sigur&ur son-
ur hans tóku til við, þar sem frá var
horfiö rúmum áratug fyrr. Svona er
lifiö oftast. Menn njóta sjaldnast
þeirra elda, sem þeir kveikja.
Þótt allt gengi ekki aö óskum, held
ég Jakob hafi veriö fremur hamingju-
samur maöur. Hann var félagslyndur
og fjölhæfur á yngri árum. Hann var
organisti I kirkjum, hann var iþrótta-
maður og glimukóngur Laxdælinga,
hann tók þátti leiksýningum, hann var
íslendingaþættir