Tíminn - 15.03.1973, Blaðsíða 13

Fimmtudagur 15. marz. 1973
TÍMINN
13
o Gengismál
þvi leyti er sú vinna hefur gildi
sem auöur liöandi tlma. Ef sá
auöur er ekki nægilegur til aö
svara til þeirra ábyrgöar, sem
þjóöin hefur á sig tekiö vegna
peninga sinna, veröa þeir ekki
fullkomlega ógildir eins og
ávisanir einstaklinga, sem þeir
eiga ekki fyrir, heldur rýrna þeir
aö gildi og allir jafnt. Viö ís-
lendingar höfum meö ýmislegum
hætti og ráöum rýrt gildi peninga
okkar, t.d. meö þvi aö gefa þessar
ávisanir (seöla) út i óhófi, vinna
aö þvi, sem er litiö arögæft,
hækka kaupgjald og framleiöslu-
verö án þess aö vinna og fram-
leiösla aukist eöa batni, kosta
meira til fjárfestingar en viö höf-
um efni á, og er þá aöeins taliö
þaö, sem réttlætanlegast er. Allt
þetta höfum viö gert á siöustu ár-
um I svo stórum stil, aö peningar
okkar hafa rýrnaö meira en
hundraöfalt á aldarfjóröungi. Sú
ávisun, sem gilti sem ávisun á 100
króna verömæti fyrir aldarfjórö-
ungi gildir nú sem ávisun á 1
krónu sama verömætis eöa
minna. Krónan okkar er ekki
meira viröi en eyririnn var fyrir
aldarf jóröungi. Þetta stafar
raunverulega af þvi, aö viö höfum
alltaf veriö aö minnka þá trygg-
ingu, sem viö höfum bak viö pen-
inga okkar. Viö höfum gefiö út og
notaö ávisanir, peninga, sem hafa
veriö meira og meira sviknir meö
hverju ári, sem liöiö hefur þennan
siöasta aldarfjóröung. Enginn sá
maöur, sem þessu hefur stjórnaö,
hefur vitaö betur en aö hann væri
heiöarlegur maöur. Um þaö er
jafnt á komiö meö öllum valda-
mönnum þjóöar okkar siöasta
aldarfjóröunginn, hvort sem þeir
hafa veriö I rikisstjórn eöa
bankastjórn á Islandi.
Höfum viö tslendingar ekki haft
vit á þessum málum? Ekki trúi ég
þvi. Viö tslendingar erum gáfuö
þjóö, vitum aö minnsta kosti ekki
annaö. Hitt er heldur, aö viö vilj-
um ekki skilja þetta. En er okkur
þaö óhætt lengur?
Augljóst varö þaö hér um dag-
inn, aö blessaö sjónvarpiö okkar
litur svo á aö þetta sé ekki lengur
óhætt. Þaö kallaöi á þrjá aöal-
menn, sem bezt vit mundu hafa á
þessum málum og mestu um þau
ráöa i næstu framttö til aö leiöa
þjóöina i allan sannleika um þau
og þá fyrst gengismáliö. Kallaöir
voru aöalbankastjóri seölabank-
ans, aöalmaöur núverandi stjórn-
ar i viöskipta- og sjávarútvegs-
málum og aöalmaöur mestu rik-
is- og fjármálastjórnar. Aöal-
bankastjórinn skýröi þaö, hvern-
ig á gengisfellingu Bandarikja-
dals stæöi. Hann gætti þess aö
móöga ekki stjórn Bandarikjanna
og sagöi, aö þær ástæöur væru svo
margar, aö hann gæti ekki gert
grein fyrir hverri þeirra. Banda-
rikjastjórn mundi örugglega taka
honum vel, ef hann vildi kenna
henni greiöara göngulag i slóö
okkar tslendinga aö lagfæra
verögildi peninga þeirra. Aöal-
maöur núsitjandi stjórnar viö-
skiptamála talaöi svo hátt, aö
ekki var unnt aö heyra eöa skilja,
hvaö hann sagöi. En aöalmaöur
næstu stjórnar sagöi naunveru-
lega ekkert um máliö, þvi aö hann
þurfti aö hugsa af svo mikilli rök-
festu og viljastyrk um annaö! Nú
brestur mig ekkert nema röddina
og valdiö. — Auövitaö var sjón-
varpiö mikillar þakkar vert fyrir
aö leiöa okkur i sannleikann um
þaö, hvar viö tslendingar erum á
vegi staddir i þessum málum.
Astæöan til þess aö forystu-
menn okkar tslendinga vilja ekki
hugsa um verögildismál okkar og
geta þá heldur ekki gert sér grein
fyrir þeim og allra sizt leyst þau
eins og viti bornir menn, er sú, aö
þeir trúa þvi, aö öll okkar aöstaöa
I atvinnumálum, fjármálum og
gjaldeyrismálum sé slik, aö þar
sé aöeins ein leiö til aö láta pen-
inga okkar falla — meö til-
breytingum, stundum hægt, en
stundum i höröum spretti. Aö visu
finnst þeim rétt vegna nokkurra
flóna, aö vera á móti þessari þró-
un mála i oröi kveönu, en sjálf-
sagt sé aö taka henni meö gleöi,
þvi aö hún feli lika i sér ýmsa
kosti, sem ekki sé gott aö vera án,
hennar vegna sé auövelt aö svikja
undan skatti, byggja handa sér
hús, sem unnt sé aö afskrifa á fá-
um árum, kaupa jafnvel ýmsa
hluti sem aldrei þarf raunveru-
lega aö borga. Þetta ástand hefur
nú staöiö svo lengi, fullan aldar-
fjóröung, aö mönnum finnst sjálf-
sagt, aö þaö geti haldiö áfram
lengi.
Hér veröur aöeins einu af þessu
mótmælt: aö þetta hljóti aö vera
svona hér á þessu landi. Mótmæl-
in gegn þvi eru reist á þeim rök-
um, aö hér á landi var þvi nær
óbreytt verölag og verögildi
flestra hluta I 700 ár og um sumt i
800 ár, eöa um 28-32 sinnum lengri
tima en núverandi háttur verö-
gildismála okkar hefur veriö I
gildi haföur. Þetta var á þeim
tima, er þau lög og lögmál voru I
gildi, er Gissur biskup Isleifsson,
Sæmundur fróöi og Markús
Skeggjason settu islenzkri þjóö i
verölagsmálum hennar um 1100
eftir Krists burö. Þeir settu lika
markiö hærra meö sinum lögum
um verölagsmálin en nú er I tizku
aö setja, Ari fróöi segir um
ákvæöi þeirra laga: „Þá voru lög
á lögö aö svo skal vera, meöan Is-
land er byggt”. Nú er „lög á lögö”
til skemmri tlma. Islenzkri þjóö
reyndist þaö aö visu of langur
timi aö halda lögum Gissurar
biskups og Sæmundar fróöa
óbreyttum „meöan Island er
byggt”. Reynsla var á þaö komin
eftir 800 ár, aö langsýni þeirra
var hóflaus, ef engar breytingar
skyldi gera. En er ekki þegar
komin reynsla á þaö eftir 25 ár, aö
skammsýni núverandi valdhafa
okkar i þessum sömu málum er
ennþá hóflausari? Og er ekki til
meöalvegur viö okkar hæfi?
Ef til vill erum viö Islendingar
þrátt fyrir okkar miklu gáfur ekki
fullfærir til þess aö leysa verö-
lagsmál okkar meö skarpskyggni
okkar einni saman. Viö getum
heldur ekki lært mikiö af þeim,
sem viö höfum hingaö til treyst
bezt, I þessum málum, eins og
Bandarikjamönnum, sem nú eru
teknir aö feta okkar slóö af svo
mörgum ástæöum, aö forustu-
menn okkar geta ekki gert sér
grein fyrir þeim, eöa Bretum,
sem rétt bráöum leggja af staö i
sömu slóöina. En i fullri hrein-
skilni sagt getum viö ekki miklu
lengur búiö viö verölausa og
svikna peninga, ávisanir, sem
enginn veit eöa skilur meö hverju
eru tryggöar, og enginn getur þvi
á trúaö.
En fyrst okkur vantar ofurlltinn
herzlumun I skarpskyggni okkar
til aö leysa verölagsmál okkar
meö skynseminni, og eigi veröur
mikiö lært af þeim, sem fara i
okkar slóö I vandræöum sinum, er
þá ekki til sú leiö, aö prófa sig
ofurlitiö áfram, t.d. meö þvi aö
reyna eitthvaö af þvi, sem entist
okkur i 700-800 ár til aö halda
verölaginu óbreyttu á timaborinn
hátt?
Til þess aö rugla ekki allt of
mörgu saman, skal hér aöeins
rætt um eitt: Viö notum visitölu
til aö meta gildi peninga okkar,
og fer sú visitala hækkandi eftir
þvi, hve mikiö þeir eru sviknir, en
þegar svikin hafa náö háu marki,
er nýr grunnur fundinn til aö
miöa hækkun vlsitölunnar viö, og
hefur slikt oft veriö gert. Þessi
visitala er öll byggö á verölagi
þarfa okkar, og hefur hún jafn-
framt sinu aöalhlutverki, mæl-
ingunni á verölaginu, veriö notuö
til aö kalla á auknar þarfir og
finna rök fyrir nauösyn þeirra. Til
útreiknings á henni eru flestar
þær þarfir kallaöar, sem viö
kunnum nöfn á, jafnt útlendar
sem innlendar, ef okkur aöeins
dettur I hug, aö viö getum full-
nægt þeim jafnt, hvort heldur er
okkur til skaöa eöa ávinnings.
í staöinn fyrir þessa neyzluvisi-
tölu eöa þarfindavisitölu gætum
viö reynt svona til aö byrja meö,
að koma okkur upp framleiöslu-
visitölu. Hún yröi aöallega byggö
upp af veröi hvers konar arögæfr-
ar framleiöslu okkar sjálfra (ekki
erlendrar framleiöslu), aö ein-
hverju leyti á magni framleiöslu
okkar, arögæfri vinnu, og aö ein-
hverju leyti á arögæfum eignum
okkar. Vel þarf að athugast,
hvernig þetta er gert, en erum við
ekki nógu vitrir til aö geta athug-
aö þaö skynsamlega? Viö höfum
lika aö nokkru leyti fyrirmynd að
þessu frá forfeörum okkar, sem
höföu stjórn á verölagi sinu I 700-
800 ár. Þeir kölluöu þá fram-
leiösluvisitölu, sem þeir reiknuöu
á fremur einfaldan hátt „meðal-
verö allra meöalveröa”. Þeir
höföu heldur ófullkomnar
reikningsvélar og reiknuðu þetta
þvi þannig að þaö yröi ekki allt of
margbrotiö, en tóku allt þetta,
sem hér hefur veriö nefnt inn I
sina visitölu, meöalveröiö allra
meöalveröa.
Hvaö mundi okkur helzt vinnast
við þaö aö taka upp þessa gömlu
visitölu I staö þeirrar, sem viö
höfum notað undanfarin ár?
Fyrst þaö, aö okkur myndi
skiljast ögn betur en viö skiljum
nú, hvað er raunverulegt gildi
þeirra ávisana okkar, sem viö
köllum peninga. Einnig mundi
okkur skiljast þaö ögn betur en
nú, hvaö eykur gildi þeirra ávis-
ana og hvaö sýnir þaö. E.t.v.
mundi okkur einnig skiljast betur
en nú, hve miklu raunverulegu
verögildi viö höfum yfir aö ráöa
til aö skipta milli okkar, og hvaöa
gildi þaö hefur aö skipta þvi rétt-
vislega, viö mundum e.t.v. leggja
þaö aö einhverju leyti niöur, aö
skipta meiru en viö höfum og eig-
um, ef viö getum gert okkur betur
grein fyrir þvi, hvaö viö eigum og
höfum til skiptanna. Viö getum þá
lika gert okkur betur grein fyrir
þvi, hvaö viö höfum bak viö
ávisanir okkar, peningana, til
þess aö tryggja verömæti og
verögildi þeirra, og þaö veröur
okkur ljósara, hvernig viö eigum
að haga þeirri tryggingu, svo að
hún veröi aö gagni til þess aö
ávisanirnar haldist i horfinu aö
verögildi og jafnvel aukist. Ef til
vill væri þá ekki vonlaust, aö
þjóöin legöi fram meiri vinnu til
aukningar raunverulegum tekj-
um slnum, og hætti aö stofna til
verkfalla til þess eins aö fá meira
af sviknum peningum og enn
sviknari peninga en áöur eftir
hvert verkfall. Þá yröi lika auö-
veldara aö tryggja þaö, aö rétt-
mætt verkfall bæri raunveruleg-
an árangur.
Hér veröur þvi ekki fram hald-
iö, aö meö þessari breytingu á
visitölunni fáum viö allt, sem viö
þurfum aö fá til endurbóta verö-
gildis og peningamálum okkar.
Þessi breyting getur I fyrstu um-
ferö ekki oröiö til annars en aö viö
skiljum þau mál ofurlitiö betur, ef
viö höfum annars vit og vilja til
aö skilja þau. Meira aö segja þarf
vit okkar og vilji þar á eftir aö
beinast aö þvi, að endurbæta
verögildis- og peningamálin, og
ekki er vlst, aö tlmi sé til þess
kominn, aö sá vilji vakni nógu al-
mennt, þó aö einstaka maöur sjái
fram á algert hrun i fjármálum
okkar, ef lengra er haldið á þeirri
braut, sem viö erum á nú. A þetta
er hér aöeins bent sem eina leiö af
mörgum út úr óviöunandi og
háskalegu ástandi I fjármálum
okkar, fyrst og fremst vegna
þess, aö fyrir þvl er gömul
reynsla, aö hún hefur getaö haldiö
uppi verögildi peninga þjóöarinn-
ar I 700-800 ár, aö vlsu I afarlltiö
ööru formi en nú á viö, — allt þarf
aö vera I samræmi viö þann tlma,
sem er aö llöa. Þetta, sem á er
bent er aðeins tilraun til leiörétt-
ingar, og sú tilraun þarf ekki aö
kosta nema smáræöi I sviknum
peningum. — En þessi tilraun
getur valdiö aldahvörfum I fjár-
málum okkar, ef hún heppnast.
26. febr. ’73 Arnór Sigurjónsson
O Helgafell
reynt yrði I hliöum Etnu, þegar
þar gaus siöast, nefnilega aö
sprengja til þess aö rjúfa basalt-
lögin og beina hraunstraumnum i
aðra átt, en kannski er þaö þegar
of seint og kannski er hraun-
straumurinn of striöur til þess aö
hann láti að stjórn. Kannski heföi
átt að ákveða sig fyrr og
framkvæma..
Þetta skyndilega eldgos haföi
gert boö á undan sér meö jarö-
skjálftakippum. Þeir hófust 30
stundum fyrr. Sólarhring fyrir
gosiö fundust meira en 200
hræringar á tveim stundum.
Siðan var allt meö kyrrum
kjörum i heilan dag. Loks fundust
sjö hræringar frá kl. 22.30 til kl.
1.34. Tuttugu minútum siðar fór
hraun að gjósa. Verður þaö svona
þegar eldstöðvarnar I Auvergne,
Ardeche eða Languedoc vakna
eftir nokkurra þúsund ára svefn,
eins og Helgafell?. Þaö verður
kannski timi til að hugleiða það.
E3
Heildsala
- Smásala
ARAAULA 7 - SIMI 84450
Við velium nmM
það borqcrr sig
%
PMltel - OFNAR H/F.
Síðumúla 27 . Reykjavík
Símar 3-55-55 og 3-42-00
Stuðningsmenn séra
Halldórs S. Gröndal
hafa opnað skrifstofu i Miðbæjar-
markaðnum, Aðalstræti. Hafið samband
við skrifstofuna.
Stuðlum að sigri séra Halldórs S. Gröndal
i prestskosningu Dómkirkjusafnaðarins
hinn 18. marz nk.
Simar: 22448 — 22420.
Stuðningsmenn.
MMMP'JMMMP'IMP'JMP'JMMMMMPIMMM
M
ba
55 Vestmannaeyingar!
M
frJ
P1
b4
M
ImI
Steingrímur Benediktsson
gullsmiöur
hefur fengið aðstöðu í
m GULLSMÍÐAVERKSTÆÐI
ÓLAFS G. JÓSEFSSONAR
óðinsgötu 7 — Rafhahúsinu
Sími 20-0-32
r*j
bd
r*i
ImI
r*j
ifj
PtMPIMPiriMMMMPtPlMMPtM
babababaMMMbababababibabiibiiba
Trúlofunarhringar
Fjölbreytt úrval af gjafavör-
um úrgulli, silfri, pletti, tini o.ft.
önnumst viðgerðir á skartgirp-
um. — Sendum gegn póstkröfu.
GULLSMIÐAVERKSTÆÐI
ÓLAFS G. JÓSEFSSONAR
óðinsgötu 7 — Rafhahúsinu
rirtrtrtrtMMMMMMMrtMMM
babababababababababababababababa
JOHNS-MANVILLE
glerullar-
9 einangrun
er nú sem fyrr vinsælasta og öruggasta glerul
areinangrun á markaðnum í dag. Auk þess fái
þér frían álpappír með. Hagkvæmast
einangrunarefnið í flutningi. Jafnvel flugfrac
borgar sig.
Munið Johns-Manville í alla einangrun.
Hagkvæmir greiðsluskilmálar.
Sendum hvert á land sem er.
JÓN LOFTSSON HF.
Hringbraut 121 . Sími 10-600
=J|I