Tíminn - 20.08.1978, Blaðsíða 11

Sunnudagur 13. ágúst 1978
n
sker storm”
héldu efnahagskerfi Tékka f járn-
greipum hafta, millifærslna og
miöstýringar. I menningarmál-
um var stefnt aö þvi aö auka
frelsi skapandi listamanna,
háskólar fengu aö ráöa slnum
málum sjálfir, fólk fékk sjálft aö
ákveöa hvaöa störf þaö vildi
vinnaog ritskoöun átti aö aflétta.
Harkaleg gagnrýni
Þegár Novotny haföi beöiö
lægra hlut fyrir Dubcek kom aö
því, aö hann varö einnig aö láta af
forsetaembættinu. í staö hang var
Ludvig Svoboda kjörinn forseti.
Svoboda haföi veriö yfirmaöur
hersveita Tékka, sem böröust
meö Sovétmönnum. Hann átti aö
vera trygging fyrir góöri sambilö
viö Sovétríkin þótt landiö færi
aörar leiöir en þau i efnahags-
málum.
A útmánuöum 1968 samþykkti
miöstjórn kommúnistafokksins
stefnuskrá, sem i reynd var
harkaleg gagnrýni á tuttugu ára
stjórnkommUnista álandinu. Þar
sagöi m.a., aö efnahagsstefnan,
sem fylgt haföi veriö, heföi gert
aö engu auölindir landsins, bæöi
hvaö snerti fólk og náttúrugæöi.
Landiö heföi dregist aftur Ur öör-
um iönrikjum, ibúöabyggingar
væru í ólestri, samgöngukerfiö i
molum, vörur og þjónusta léleg,
menningarleysi væri rikjandi,
lifskjör heföu versnaö og stöönun
rikti á flestum sviöum. Bændur
og iönverkamenn Tékkóslóvakiu
voru sagöir hafa veriö til fyr-
irmyndar um langan aldur aö þvi
er snerti dugnaö og verklagni, en
nú væri öldin önnur: nú væru all-
ir áhugalausir og framtakslausir
og ynnu aöeins skylduverk sin
undir stjórn hugmyndasnauöra
og óhæfra verkstjóra. En nú
skyldi byggöur upp sósialismi
meö manneskjulegum svip.
Manneskjulegur
sósíalismi
Þetta varö slagorö hlákunnar
miklu I Tékkóslóvakiu voriö og
sumariö 1968: „manneskjulegur
sósialismi” varö þaö, sem koma
skyldi, lausnin á vanda kerfis-
þrælkunar sósialismans i Aust-
ur-Evrópu, — manneskjulegur
sósialismi er sá arfur, sem evró-
kommUnisminn hefur þegiö frá
Prag, aö visuillskiljanlegur en þó
meöþeim blæ, sem gerir, aö hann
nær tilhjartna allra þeirra mörgu
vinstri sinna, sem velta fyrir sér
vanda ófrelsins sem sifellt viröist
vera fylgifiskur sósialsks hag-
kerfis.
A þessu vori varö beinlinis
vakning i landinu. Þaö var eins og
ótal skapandi öfl leystust Ur læö-
ingi, ritskoöun var i reynd aflétt
þótt lög um þaö efni biöu sumars-
ins. Skyndilega heyröust þúsund
raddir þar, sem áöur var ein
skoöun, ein stefna, einn vilji, en |
þeir, sem ekki vildu fylgja meö,
uröu aö tala undir rós. Franz
Kafka, sem bjó I Prag, var upp-
götvaöur upp á nýtt af
bókmenntamönnum Tékkósló-
vakiu, en bækur hans höföu árum
saman veriö ófáanlegar I landinu.
Sagt hefur veriö, aö Tékkar hafi
fundiö sterklega til þess, hve verk
Kafka eru sannspá um þaö kerfi,
sem rlkjandi var I Tékkóslóvaklu
undir stjóm kommúnistanna eftir
1948.
SameigiDlegar
heræfingar
En hvernig tóku Sovétmenn
þessari þiöu i nágrannalandinu?
Fyrst I staö geröist fátt. Þó var
boöaö tíl fundar i Dresden 23.
mars 1968,þar sem Tékkar geröu
Framhald á bls. 2(9.
aðdragandi og áhrif
og tilraunir þeirra til aö efla sam-
band við vestræn riki, bæöi á sviði
viðskipta og menningar, gátu
einnig fjarlægt þá öðrum rikjum i
Austur-Evrópu. Vafalaust hafa
Sovétmenn einnig talið mögulegt,
aö vestræn riki reyndu að þrengja
sér i það tómarúm, sem myndað-
ist ef Tékkar hættu þátttöku i
Varsjárbandalaginu, eöa a.m.k.
drægju úr þátttöku sinni i sam-
eiginlegum vörnum bandalags-
ins. Tékkóslóvakiu á greiðar leiö-
ir bæði inn i Vestur-Evrópu og
Austur-Evrópu. Hernaöarlega er
Tékkóslóvakia þvi Sovétrikjun-
um ákaflega mikilvæg, á sama
hátt og hún var Þjóðverjum
ómetanleg á sinum tima, — enda
þótt Bretar skildu þaö ekki til
fulls vorið 1938.
Fyrst og siöast er þó aöalástæö-
an fyrir innrásinni sú, að Sovét-
menn og nágrannar Tékka, Pól-
verjar og Austur-Þjóðverjar,
vildu ekki eiga á hættu, aö gerð
væri nein tilraun með
„manneskjulegan sósialisma” \!
nágrenni við þá. Smithættan frá
Framhald á bls. 29-

A fundi i Bratislava 3. ágúst 1968 komu leiötogar Varsjárbandalagsrikjanna, aö undanskildum
Kúmenum, saman til aö þrýsta á Tékka aö láta af stefnu sinni i efnahags- og menningarmálum. Myndin
sýnir leiötogana viö minnismerki um fallna sovéska hermenn. Taliö frá vinstri: Zirkov frá Búlgariu,
Svoboda, forseti Tékkóslóvakiu, Bresjnev, formaöur Kommúnistaflokks Sovétrikjanna, Gomulka,
flokksforingi i PóIIandi, Walter Ulbricht, flokksleiötogi I Austur-Þýzkalandi og Alexander Dubcek.

Nýja kynslóðin
6945 drif á öllum hjólum
Nú getum við boðið enn nýja gerð af
ZETOR dráttarvél 6945 sem er
fjórhjóladrifin
Með tollalækkun á fjórhjóladrifnum dráttarvélum getum við nú
boðið á hlutfallslega lægra verði en aðrar ZETOR dráttavélar
eða á kr. um 3,000.000.- Fyrsta sending væntanleg siðari hluta
sumars. Við fáum aðeins afgreitt takmarkað magn á þessu
hagkvæma verði og þvi nauðsynlegt að bændur panti sem fyrst.
. ZETOR 6945 dráttarvélarnar eru með sama fuilkomna útbún-
aðinum og aðrar gerðir af ZETOR dráttarvélum.
umboðió:
JSTiKK"
íslensk-tekkneska verslunarfelagió h.f.
Lágmúla 5, Simi 84525. Reykjavik