Tíminn - 20.08.1978, Blaðsíða 29

Sunnudagur 20. ágúst 1978
29
O Sá sem
grein fyrir stefnu sinni i innan-
landsmálum. Austur-bjóöverjar
og Pólverjar virtust þó langtum
meira uggandi vegna þróunar-
innar en ráöamennirnir 1 Kreml. 1
mai'mánuóifóruDubcek og helstu
samstarfsmenn hans til fundar i
Moskvu. Hann fullvissabi Sovét-
menn um, aö kommúnistaflokk-
urinn yröi áfram ráöandi afl i
landinu og mundi hann berjast
gegn andsósialiskum öflum. bá
bauöhann Sovétmönnum til sam-
eiginlegra heræfinga i
Tékkóslóvakiu. beir voru ekki
seinir aö þiggja þaö boö og i júni-
mánuöi flykktust sovéskir herfor-
ingjar til Tékkóslóvakiu til aö
undirbúa heræfingarnar. bað
sýndi sig siðar, aö þeir höföu not-
að timann vel og undirbúiö
hernám landsins i smáatriöum.
2000-oröa ávarpið
Hópur menntamanna birtí i
júnilok ávarp sem kallaö var
2000-oröa ávarpiö. Lýstu þeir þar
ugg vegna eftirgjafar gagnvart
Sovétrikjum og töldu, aö ekki
væri útilokað, aö erlend riki réð-
ust inn í landiö.
betta ávarp haföi hin verstu
áhrif á Sovétstjórnina. bess var
krafist aö Dubcek kæmi til
Moskvu til viöræöna viö
Kremlherrana, og liössafnaður
hófst viö landamæri Tékkó-
slóvakiu. Varjárbandalagsrikin
héldu fund, sem Tékkar sátu ekki.
bar var samþykkt yfirlýsing,
sem kvað svo aö oröi, að banda-
lagsrikin heföu rétt á aö koma
bræöraþjóðum til hjálpar, ef
hinni sósfalisku skipan væri ógn-
að. bessu var auövitaö beint að
Tékkum.
Fundurinn í Cierna
Dagana 29. júli til 1. ágúst var
svo haldinn fundur Tékka og
Sovétmanna í landamærabænum
Cierna. barna voru æðstu menn
Sovétrik janna, Brésjnef,
Kosygin, Podgorny og Suslov.
Dubcek, Svoboda og Cernik
forsætisráöherra töluðu máli
Tékka.
Tékkar biöu úrslita þessa fund-
ar með mikilli óþreyju. Ekkertsi-
aðist út af þvi, sem fram fór.
Fundurinn var haldinn i rúss-
neskum járnbrautarvagni, innan
landamæra Tékkóslóvakiu. Á
kvöldin ók lestin inn i Sovétrikin,
bannig aö Kremlherrarnir sváfu
jafnan á sovésku landi. Loks
linnti taugaspennunni, og
Dubcek tilkynnti, að
Tékkóslóvakía mundi alls ekki
ganga úr Varsjárbandalaginu, en
neföi á hinn bóginn fengið frjáls-
ar hendur til aö halda sinu fram
innanlands. Eftir annan fund i
Bratislava nokkrum dögum sið-
ar, var sagt, að allur misskilning-
ur væri nú úr sögunni. Allt virtist
falliði ljúfa löö. En nokkrum dög-
um siðar, aðfaranótt 21. ágúst,
hélt 600.000 manna her frá Sovét-
rikjunum, Póllandi, Aust-
ur-býskalandi, Ungverjalandi og
Búlgariu inn i Tékkóslóvakiu.
Fimm ríki ráðast
inn í landið
Um kvöldið 20. ágúst var mið-
nefnd kom múnistaflokksins á
fundi. Tuttugu minútum fyrir
miðnættí var Cernik forsætisráö-
herra kallaöur i simann. Hann
kom aftur eftir stutta stund og
sagöi: „Hersveitirfimm Varsjár-
bandalagsrikja hafa fariö yfir
landamærin og eru aö hernema
landiö”.
Fregnin kom eins og þruma úr
heiðskiru lofti. Dubcek var sýni-
lega úr jafnvægi. Hann dró upp
bréf, sem hann haföi fengið frá
Brésnjef nóttina áöur, en ekki
sagt neinum frá. 1 bréfinu stóö, aö
flokksforystan i Tékkóslóvakiu
heföi ekki staöiö við samkomu-
lagiö frá Cierna nad Tisou og
Bratislava og leyföi þar aö auki
andbyltingaröflum aö hreiöra um
sig I landinu.
Dubcek bætti við, að honum
hefði aldrei getaö komið tíl hugar
að slikt og þvilíkt gæti gerst.
Ahrif innrásarinnar voru i
fyrstu, að tékkneska þjóöin sam-
einaðist til þögullar andspyrnu.
Taliö er, aö um 1000 manns hafi
fallið I átökum tékkneska hersins
og innrásarsveitanna. Nú hófst
timi ömurleika og angistar, ekki
bara i Tékkóslóvakiu, sem enn
einu sinni haföi glataö raunveru-
legu sjálfstæöi sinu. brjátiu árum
eftir aö henni var fórnaö á skák-
boröi Evrópuveldanna, var hún
nú fórnarlamb valdatafls stór-
veldanna.
Dubcek var enn um sinn
formaöur kommúnistaflokksins,
en i april 1969 tók Gustav Husak
viö embætti hans og hefur veriö
helstí ráöamaöur landsins siöan.
Dubcek var skipaöur sendiherra i
Tyrkiandi, en siðar fluttist hann
heim og starfar nú viö skógar-
vörslu aö þvi er næst veröur kom-
ist.
Hér hefur I örstuttu máli veriö
skýrtfrá nokkrum atriöum varö-
andi innrás Varsjárbandalags-
rikjanna I Tékkóslóvakiu i ágúst
1968.1 annarrigrein er sagt nánar
frá ástæöum fyrir innrásinni og
afleiöingum hennar.
O Guðrún
hefur i raun tekist nær fullkom-
lega aö framfylgja þessari stefnu.
Viö skulum alla vega fylgjast ná-
kvæmlega meö viöbrögöum
NATO-herranna i sambandi viö
þann sögulega atburö, að sósial-
ista hefur nú verið faliö aö mynda
rikisstjórn, en þaö hefur ekki áö-
ur gerst I sögu NATO.
O Margrét
áhrif innrásarinnar i Tékkó-
slóvakiu.
Hvaö varöar áhrifin annars
staöar,legg ég mest upp úr þeim
hræringum, sem oröiöhafa meðal
evrópskra sósialista á undanförn-
um árum, ekki sist vegna þeirra
áhrifa sem þær kunna aftur aö
hafa, þegar fram liöa stundir, I
rikjum Austur-Evrópu m.a. á af-
stööu þeirra gagnvart Sovét-
rlkjunum. bær eiga sér auövitaö
mun lengri aödraganda, en inn-
rásin varö sannarlega vatn á
myllu þeirra, sem vildu losna viö
tangarhald Sovétmanna á
kommúnistaflokkunum I Evrópu.
Við þetta bættist svo stefna
Italskra kommúnista, en án efa
hefur það orðið þeim mjög til
framdráttar, hve einarölega þeir
hafa staðið við sina upphaflegu
gagnrýni á innrásina i Tékkó-
slóvakiu og núverandi stjórn
landsins.
2. Ég tel vafalaust að innrásin
hafi haft áhrif hér á Islandi sem
annars staðar i Evrópu. Mér er
minnisstætt hve mörgum frjáls-
lyndum vinstri mönnum var illa
brugðið við innrásina. Menn
höfðu fylgst með þvi, sem var að
gerast i Tékkóslóvakiu, af mikl-
um áhuga, og blómaskeiöið þar
hafði eflt þá trú, að unnt væri að
skapa sósialistiskt þjóðfélag jafn-
réttis og réttlætis, sem leyfði and-
legtfrelsi, opinskáar menningar-
og stjórnmálaumræður og heil-
brigða gagnrýni. Innrásin var
þessu fólki áfall og olli miklum
biturleika I garð Kremlverja. A
sjálfu stjórnmálasviöinu hafa
áhrifin kannski komiö hvað ljós-
ast fram i aukinni áherslu Al-
þýðubandalagsins á sjálfstæði sitt
gagnvart Moskvu og vaxandi
áhuga bjóðvlljans á opinskáum
umræðum um hugmyndaágrein-
ing hinna ýmsu hópa sósialista
hér á landi, auk ýtarlegra skrifa
blaðsins um þróunina I kommún-
istaflokknum á ítalíu og annars
staðar i Evrópu, nú síðast i
spánska flokknum eftir vinslit
Carillos og Moskvu. Sennilega
hefur innrásin lika átt sinn þátt i
að efla stuðning við aðild Islands
að Atlantshafsbandalaginu og
dvöl bandariska herliðsins hér.
3. Hvað siöustu spurninguna
áhrærir er ljóst, aö stórveldin,
sem að okkur snúa, sitt úr hvorri
áttinni, eru búin þvillkum vig-
vélabúnaöi, aö þau gætu hvenær,
sem væri, sett hvaða riki, sem er,
stólinn fyrir dyrnar, ef þaö færi
aö fylgja stefnu, sem annað hvort
stórveldanna teldi beinlinis
hættulega hagsmunum slnum.
Spurningin er aðeins hversu langt
þau væru ráðubúin aö ganga.
Sovétmenn hafa þegar oftar en
einu sinni sýnt á sér klærnar —
enda velta menn þvi fyrir sér
mjög alvarlega hvað gerist, þeg-
ar menn eins og Tito og Kekkonen
falla frá, þvi ekki er vist aö arf-
takarþeirraveröi þeim jafnokar i
hinni pólitisku jafnvægislist.
Bandarikjamenn hafa haldiö
öðru visi ámálum gagnvart Vest-
ur-Evrópurikjum, tekiö á þeim
með silkihönskum, enda land-
fræöileg afstaöa og eöli sam-
skipta þeirra önnur en milli
Rússa og Austur-Evrópurikj-
anna. Hins vegar er ekki ástæöa
til aö loka augunum fyrir þeim
yfirlýsingum, sem bandariskir
ráöamenn hafa látiö frá sér fara
vegna hugsanlegra myndana
kommúnlskra rikisstjórna i
NATO rikjum og ekki skyldu
menn gleyma ýmsum „glorium”
þeirra i rómönsku Ameriku, svo
sem Guatemala, Chile, Svinaflóa-
ævintýrinu og þess háttar.
baö hefur oft verið sagt aö
Bandarikjamenn og Rússar hafi
gert meö sér þegjandi samkomu-
lag um varanlega skiptingu
Evrópu. Vesturveldunum var á
sinum tima legiö mjög á hálsi fyr-
ir aö styöja ekki upprefenarmenn
I Ungverjalandi — og aftur fýrir
aögeröaleysiö gagnvart Tékkó-
slóvakiu. Nú hefur Brésnjef, aö
mér skilst nýlega, lýst þvi yfir aö
Lyndon Johnson hafi lofað sér þvi
að halda að sér höndum meöan
Varsjárbandalagiötraðkaöi niður
blómin i Tékkóslóvakíu. Vel gæti
það verið, enda þóttsú stáðreynd,
að þessi staðhæfing kemur fram
fyrst nú, geri hana heldur tor-
tryggilega og bendi jafnvel til
þess aö hún sé varnarleikur
vegna vaxandi gagnrýni á Sovét-
menn sjálfa. Hins vegarermann-
kynssaganeinnsamfelldur annáll
hrossakaupa stórþjóða með smá-
þjóöir og engin ástæöa til aö ætla
að slikt háttalag sé úr sögunni.
^ 86-300
O Matthlas
ræöisrikjunum er nauösynlegt aö
vera vel á veröi og efla öryggi
sitt. baö er ekki sist ihugunarefni
fyrirokkur, sem búum I lýöræöfe-
riki, aöáttaokkurá þvi, aö Rúss-
ar telja sig hafa heimiíd tíl inn-
rásar í þau riki, þar sem marxist-
ar hafa stjórnarforystu, ef þeim
býöur svo viö aö horfa. Marxist-
isk st jórnarforysta á Islandi gæti
þvi gefiö Kremlverjum ástæöu til
freklegri afskipta af innanlands-
málurn Islands en veriö hefur.
Menn skyldu gera sér grein fyrir
þessari hættu —og hafa hana ekki
I flimtingum.
2. Já, innrásin I Tékkóslóvakiu
haföi ekki sist áhrif á æskuna,
sem þekkti litið sem ekkert til
stalinismans. Nú fékk hún staö-
festingu á þvi, að „moggalygin”
var sannleikur, þrátt fyrir allt.
En einræðisseggir geta þvi miöur
skákað I þvi' skjólinu, að fólk er
fljótt að gleyma, ekki sist ungt
fólk eins og sjá má á þvi, aö eftir
innrásina i Tékkóslóvakiu varö
vinstrisveifla e.k. tiskufyrirbrigöi
i lýöræöisrikjunum. Hver skilur
slikar mótsagnir? Égsegi eins og
Magnús Kjartansson, aö ég hef
ekki greind til aö skilja ýmis
fyrirbæri, sem viö blasa i stjórn-
málum nútimans, bæöi hér og er-
lendis. Eöa hver getur gefiö skýr-
inguá þvi, aöl kjölfar glæpanna i
Ungverjalandi og Tékkóslóvakiu,
svo aö ekki sé minnst á upp-
ljóstranir Solzhenitsyns og fleiri
um Gulagið og baráttu hetju-
lundaðra andófsmanna, sem hafa
sætt ótrúlegustu ofsóknum, flæð-
ir vinstri bylgja yfir lýöræöisrik-
in, hefur jafnvel náö hingaö eins
og allir vita og brotnaö i siðustu
kosningum? Að visu vill enginn
kannast viö að hann sé beinllnis
kommúnistí, hvaöþástallnisti, en
skeggið er skylt hökunni, og Al-
þýðubandalagið á rætur i
Kommúnistaflokki tslands, eins
og kunnugt er.
En ég er ekki svo óraunsær, aö
þaö hvarfli aö mér eitt andartak,
aö hörmungarástand í öörum
löndum eins og Tékkóslóvakiu
skipti sköpum hér á landi, a.m.k.
ekki til lengdar. Viö Magnús
Kjartansson erum sammála um,
aö hvorugur okkar gæti búiö i
landi eins og Tékkóslóvakiu, þar
sem allt er reyrt I fjötra alræöis-
hyggjunnar, en ég veit ekki tíl, aö
marxfemi og frjálshyggja hafi átt
samleiöí nokkru landi. Ég tel þaö
i senn hættulegt og ónauösynlegt,
aö felenskir marxistar fái tæki-
færi til aösanna, aö þeir séubetri
en marxistar í öörum löndum. Og
þaö er hlutverk okkar lýöræöfe-
sinna (i góöri og gamalli merk-
ingu orösins) að reyna eftir
megni aö hindra, aö þeir komist
til valda á Islandi. Ástandið i
Tékkóslóvakiu á erindi við okkur
að þvi leyti, aö þaö er viti til
varnaöar.
3. Já, þaöhefura.m.k. sýnt sig i
A-Evrópu. Éger ekki hræddur viö
Bandarfkjamenn I þeim efnum,
en viö þurfum aö sjálfsögöu aö
halda vöku okkar. Stórveldi er
stórveldi, þaö hugsar um eitt:
eigin hagsmuni. En hagsmunir
okkarog Bandarikjanna hafa far-
iö saman, útþenslustefna Sovét-
rikjanna hefur séö um þaö. En
Bandarikin eru mér engin heilög
kýr. bau hafa ekki alltaf staöist
freistingar sínar og hafa einatt
fylgt fram tækifærissinnaöri
stefnu i utanrikfemálum. Island
er á áhrifasvæöi þeirra eins og
mörg önnur riki. En aö minu viti
hafa þau virt fullkomlega sjálf-
stæði tslands og staöiö viö gerða
samninga. A því augnabliki sem
þau gerðu þaö ekki, yröi ég hat-
rammur andstæöingur þeirra. En
umfram allt verðum viö frjáfe-
hyggjumenn aö draga réttar
ályktanir af atburðum I landi eins
og Tékkóslóvakiu.
Massey Feiguson:
Nu sem fyrr í
fararbroadí
MF - Nú sem fyrr í fararbrcxJdi.
Nýja 500 línan er enn ein staðfesting þess.
Aðbúnaður ökumanns er nánast sem í bíl.
Húsið er ein hljóðeinangruð heild, bólstrað í hólf
og gólf.
Tæknilegur búnaður aukinn og breyttur.
Árangur þessa birtist í
auknum afköstum. Vélin vinnur verkið.
Leitið upplýsinga í
kaupfélögunum, eða beint
hjá okkur.
HjvöiíaJwéiaJv hf
SUÐURLANDSBRAUT 32 • REYKJAVÍK- SÍMI 86500
MP
Massey Ferguson