Tíminn - 15.09.1981, Page 9

Tíminn - 15.09.1981, Page 9
„Bændur hafa fullan hug á að verja landið fyrir ofbeit, bæði heimalönd og af- réttir. Það er gert með þvi að hætta vetrarbeit sauðfjár að mestu, fóðra það til hámarks afurða yfir veturinn, hafa lambær á ræktuðu landi á vorin, þar til kominn er sauðgróður i afréttinum og hafa það þar 8 til 10 vikur”. Ég fullyröi það, sem land- búna&armaöur i 60 ár, aö bændur hafa fullan hug á aö verja landið fyrir ofbeit, bæði heimálönd og afréttir. Þaö er gert meö þvi aö hætta vetrarbeit sauðfjár aö mestu, fóðra þaö til hámarks af- uröa yfirveturinn, hafa lambær á ræktuðu landi á vorin, þar til kominn er sauögróöur i afréttin- um, og hafa það þar 8 til 10 vikur. Siðan er þaö aftur tekiö á ræktaö land fram yfir sláturtiö... Nú er viöa fariöaö bera tilbúinnáburö á afréttarlöndin. Ég hef óttast, aö hann kynni aö eyöileggja háfjallakjarngróöurinn, og þá jafnvel spilla bragögæðum lambakjötsins, meira eða minna. En þaö kemur i ljós á næstu ár- um... Landbúnaðurinn hefur átt i erfiðleikum undanfariö, og bændum sagt að draga úr fram- leiöslu hinna hefðbundnu bú- greina, sauöfjárrækt og mjólkur- framleiöslu, en auka fiskrækt, skógrækt og loödýrarækt. Ég hef haldiö, að hefðbundnu bú- greinarnar mundu henta okkur best og nóg er þörfin fyrir mat- vælin i hungruöum heimi... Ég held að við Islendingar gætum framleitt matvæli á hagnaöar- verði, ef viö værum lausir viö verðbólguna. Þaö skiptir þvi mestu máli aö yfirbuga hana. ... Svo viröist, sem stjórnvöldum hafi nú lika loks tekist aö stööva hana. Og þvi verða allir sem einn að styöja þau og alla aöra sem aö þvi vinna af alúð. Mikið væri hægt að bæta og rækta veiði i ám og vötnum á Islandi. Þau hlunnindi eru viða vannýtt og fiskimergð oröin þaö mikil, aö fiskurinn er Urkynjaöur og horaöur vegna fæðuskorts. Sumstaðar hefur verið unniö að úrbótum á þessu sviöi meö mjög góöum árangri. Loðdýrarækt er háö kaupgetu og tisku fólksins, en islensk refa- og minkaskinn hafa þótt góö hin siöustu ár. Mér er illa við inn- flutning á öllum dýrum — og viö erum vissulega reynslunni ríkari, þar sem er karakúlféð og minkur- inn... KarakUlféö flutti mæöiveik- ina inníiandiö, en hUn lagöi sauð- fjárbúskap i rUst, i meiri hluta landsins, — var þó aö lokum yfir- unnin meö niöurskuröi f járins og fjárskiptum fyrir ötular aögeröir bænda og ráðamanna þeirra og stjórnvalda. Minkurinn er aftur oröin sU þjóöarplága, sem engin von er til að verðiUtrýmt, hverju sem tiler kostaö. Hann er svo grimmtdýr, aö hann drepur allt sem hann ræður viö, miklu meira en hann étur, fugia, fiska og vorlömb... Komist minkurinn i varplönd, flýr fuglinn og hann étur egg og unga. Sama er aö segja um farfuglana okkar þeim hefur stórfækkaö sfö- ustu árin og er mink kennt um... Allar fuglategundir viröast vera hér á undanhaldi til fækk- unar, nema hrafnar og mávar. Þeim þarf aö fækka, þvi aö þeir eru skaðvaldar eggja, unga og vorlamba. Heiöargæsin heldur sér, — en ,,blessuö rjúpan hvita” hefur lengi veriö i lágmarki. Fyrirogeftir 1920varsvo mikiö af rjúpu i Þingeyjarsýslu, aö þær verptu í túnunum, og ungamæö- urnar komuheim aö bæ, og voru meö hænsnunum. Þá var rjúpan nytjafugl og gaf gjaldeyristekj- ur þeim, sem veiðilönd áttu. Al- gengt var, aö bændur skutu 5 til 600rjúpurá vetri, og þá voru þær útfkitningsvara. NU er rjúpan i þvi lágmarki, aö tæpast mun nokkur sveitamaöur ganga lengur til rjúpna. Þaö éru aöeins nokkrir skotglaðir veiðimenn kaupstaöanna, sem nú skjóta rjúpuna, oft i óþökk og óleyfi landeigenda. En bændum er ráö- lagt aö rækta refi, mink og kanin- ur. Kaninur eru jurtaætur, og hef ég lesiö um, aö sumstaöar eru þær óviöráöanleg plága, sem étur börk af trjám og eyöir gróöur- lendi. En rjúpuna veröur aö al- friða, þar tilhún er komin i hæfi- lega stofnstærð, eins og hreindýr- in, og siöan aö leyfa ekki meiri veiöi en svo, að stofninn haldi sér. Þá getur hún oröiö dýrmætur fugl sem gefur þjóöarbúinu gjald- eyri á ný. Aumt er hve h'fs- gæöakapphlaup okkar Islendinga er mikiö, þó flestir hafi nóg og margir meira en hollt er, — enda bera fæstir þvi viö, aö þeir hafi ekki nóg til hnifs og skeiöar, heldur hafi aðrir meira. Og viö sjáum þaö árlega og daglega, aö fólk getur veitt sér allan þann munað, sem þaö girnist, meðal annars fariö i langar utanlands- feröir — jafnvel heilar fjölskyld- ur. Ég hef aldrei farið til svo- nefndra sólarlanda, en ég þekki nokkuö til Islands og óbyggöa þess. Og ég segi með skáldunum : „Seg mér hvaö indælla auga þitt leit islenska kvöldiö i fallegri sveit”, — og ,,ÞU, bláfjallageimur með heiöjöklahring um hásumar flý ég þér aö hjarta.” Islendingar! Skoðiö fyrstlandiö okkar, og segiö börnum ykkar frá fegurö þess og gæöum. Lofiö þeim siöar aö kynnast landinu og fugl- um þess og dýrum, — og ég held, aö flestir landeigendur lofi ykkur fúslega aö tjalda i skjólgóöum grashvammi, ef þiö óskiö, og gangið vel um landiö. Og þiö, bilstjórar. Fariö var- lega. Og ef þaö kemur fyrir, aö þiö akiö á fénaö eða fuglsunga, þá aflifiö dýrin, eða látiö vita um þau, svo aö þau kveljist ekki lengi. Septem ’81 Aö þessu sinni ætlum viö aö fjalla ofurlftitið um vestursalinn, enþarsýnirSeptem-hópurinn, þetta er i áttunda sinn, sem hann sýnir saman i seinni lotunni, en þessir menn áttu fyrst samflot fyrirnokkrum áratugum, er veriö var aö kynna abstraktlist i fyrsta skipti á Islandi. Þá uröu margir menn reiöir á Islandi ef þeir sáu abstraktmyndir. Þeir eldri muna eftir September-sýningunni frægu i Listamannaskálanum, og þótt fleiri sýndu á þeirri sýningu, og sýndu abstrakt á þeirri tiö, þá hefur þessi hópur haldiö saman ogsýnt, að mig minnir, árlega og nú í áttunda sinn. 1 Septem-hópnum eru margir dtkar þekktustu listamenn af kynslóð abstraktmanna, er kom fram eftir striöið. Þetta eru lista- menn, er hafa haft myndlistina að ævistarfi, og hafa fyrir lifandis löngu tekið Ut þroska og markaö sér sterka stefnu. Þaö er þvi nokkuö erfitt fyrir þá, sem rita um myndlist i blöö, aö rita um þá af mikilli undrun ár eftir ár. En þóverðuraö segjasteins og er, aö þessi sýning er mjög áhrifamikil og ljómar af gleöi og fegurö. Þaö sem einkum og sér i lagi vakti athygli mina, var það, aö Kristján Daviösson, sem oft er nú stór i sniöum, á nú aöeins þrjár smámyndir á Septem-sýning- unni, gjöröar meö indversku bleki. Ástæöan mun þó ekki sú, aö blekið séþrotiö, heldur mun hann i svipinn vera ööru aö sinna. Þaö sem mesta athygli vakti voru trémyndir Sigurjóns ólafs- sonar, sem á þarna hvorki meira né minna en 19 skúlptúra, og sem mára er,allar þessar myndir eru geröar á árunum 1980 og 1981, og veröur þaö aö teljast mikil tré- smiöi, aö ekki sé nú minnst á þann listræna innblástur sem þar er að finna. Með einhverjum hætti eru myndir Sigurjóns nú auöskiljan- legri, (myndir úr tré), heldur en var, meðan hann beitti blandaðri tækni i gerö tréskuröarmynda. A þaö bæði viö um sérsflfiiðaðar myndir, þar sem vandaöur viöur er notaöur til þess að gjöra mynd, og eins þær myndir þar sem trjá- bolir fá að vera trjábolir áfram, þótt þeir hafi meö smávægilegum skuröi veriö gjöröir aö listaverk- um. Vera kann, aö einhverjum þyki nú ekkimikið, aö gjörö sé tæplega ein myndá mánuði, en viö skoðun veröurannað uppi á teningnum. 1 sumum myndanna er augsýni- lega lögö mjög mikil vinna i handverkiö, og maöur undrast þessa elju, þvl auövitaö gjörir Sigurjón fleiri myndir, þvi hann er nú eftirsóttur myndhöggvari. Þá greinum viö einnig tals- veröa breytingu hjá Valtý Péturssyni. Hann styrkir nú form sin mjög, eöa stilfærsluna og má einkum sjá þaö i myndum á suöurvegg salarins. Hjá öörum eru breytingarnar minni, eöa a.m.k. ekki jafn auögreindar, en sem heild er þetta liklega áhrifa- mesta sýning þeirra Septem- manna til þessa. Vera kann, að það eigi einhverr þátti þessu, aö núna er rýmra um þá, en þeir bjuggu þröngt i Norræna húsinu um skeiö, þar sem myndirnar rifust af veggj- unum Ut af þrengslum. Sýningunni lýkur 20. september. Jónas Guömundsson fjölmidlun ■ Á næsta ártug veröa margfalt meiri breytingar á sviöi upp- lýsingamiöiunaren oröiö hafa á öllum siöasta mannsaidri, hvort sem mönnum likar betur eöa verr. Aukið val og mun sérhæfðari miðlun upplýsinga ■ islendingar, sem komnir eru á efri ár muna þá tiö er bækur og tiitölulega einhæf vikubiöö meö menningarefni og niöursoönum fréttum voru einu fjölmiölarnir, sem þeir höföu aögang aö. Þeir, sem komnir eru yfir miöjan aldur komust á legg samtimis fyrstu dagblööun- um, sem hér hófu göngu sina á öbrum tug aldarinnar. Rúmlega fimmtugir islend- ingarfengu Utvarpiö I vöggu- gjöf. Þar bættist i hópinn hraövirkur alhliöa fjölmiöill, sem hefur aukiö útsendingar> •timasinn jafnt og þétt siöustu áratugina. Fyrstu árgangar islendinga sem uppliföu þaö, aö innlent sjónvarp væri komiö i hóp fjöl- miöla hér á landi eru nú miili tektar og tvitugs. Nú er svo aö vaxa úr grasi kynslóö, sem litur á notkun myndsegulbanda sem sjálf- sagöan hlut og hefur meö þeirri tækni aögang aö mun meira sjónvarpsefni en sjón- varpsstöö rikisins sendir út. Samtimis þessum meginá- föngum islenskrar fjölmiölun- ar hafa blööin stækkaö og efn- isfjölbreytni þeirra aukist, tlmaritunum hcfur fjölgaö geysilega og úrval innlendra og erlcndra bóka margfaldast frá þvi sem var fyrir fáeinum áratugum. Þegar menn staldara viö og huga að þessari þróun gefur auga leiö að enginn kemst yfir aö gleypa i sig allt, sem miöl- aö er til fjöldans. Sjálfsögö og eðlileg viöbrögö eru þau, aö fólk velji og hafni meira en þaö hefur gert fram aö þessu. Börnin okkar munu velja af meiri kostgæfni Ur upplýs- ingaflóöinu en viö höfum gert og til þess aö koma til móts viö óskir þeirra mun sérhæfing upplýsingamiölunarinnar aukast mjög á komandi árum. Meö aukinni tæknivæöingu og örum breytingum i þjóöfé- laginu þurfum viö aö hluta til á annars konar upplýsingum aö halda en viö nýtum mest I dag og þessi aukna tækni mun um leið veröa til þess aö viö getum fengiö þær meö ööru m6ti en algengast hefur veriö hingaö til., ‘Þar mun margs konar fjarskiptatækni og ör- tölvunotkun valda gerbylt- ingu. Um leiö og viö stefnum inn I þessa nánustu framtiö munu mörk fjölmiölunar og fræöslu- mála veröa óljósari og jafn- f.ramt veröur þá erfitt aö henda reiöur á algengustu hugtökum sem viö notum á sviöi fjölmiölunar um þessar mundir. Hvaö telst dagblaö, timarit, bók eöa sjónvarp, þegar megniö af fjölmiölun- inni birtist notandanum á skjá á heimili hans eöa vinnustaö? Einu gildir.hvort sem um er aö ræöa fréttir, fræöslu, staft- reyndir af ýmsu tagi, skáld- verk eöa afþreyingarefni. Um þessi atrifti mun ég fjalla nánar i þessum dálkum öðru hverju á næstunni, og fer þvi ekki út I þá sálma frekar aö sinni. Megin atriftift var I dag aö sýna fram á þær breyt- ingar sem orftiö hafa i fjöl- miölun þaö sem af er þessari öld. Þær hafa komiö stig af stigi og er ólíku saman aö jafna um þaö, hvaö yngstu ts- lendingunum stendur til boöa i þessum efnum og viö hvaft hinir elstu ólust upp. En breytingarnar, sem verfta á næsta áratug verfta margfalt meiri en orftift hafa á siftasta mannsaldri öllum, — hvort sem mönnum líkar bet- ur efta verr. Þar er ekki um neina framtiftarmúsik aö ræöa, heldur hefur þegar veriö lagöur tæknilegur grund- völlur aft þessari þróun. Færustu sérfræftingar viöa um heim hafa gert grein fyrir þvi, sem koma skal, og er ekki ástæöa til aö draga spár þeirra I efa, þótt mannkind- inni hafi löngum reynst erfitt aö spá — sérstaklega um framtiöina. — ÓR. Ólafur Ragnarsson skrifar

x

Tíminn

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Tíminn
https://timarit.is/publication/50

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.