Tíminn - 07.05.1988, Blaðsíða 12

12
HELGIN
Laugardagur 7. maí 1988
Chester Whitmore
Sprunginn hjólbarði færði
hann í fang danssnillingsins
- Sagt frá Chester Whitmore, listrænum stjórnanda „Black Ballet
Jazz“ flokksins
C
hester Whitmore, list-
rænn stjórnandi „Black Ballet
Jazz“ flokksins, var kjörinn af
forlögunum til hlutverks sins.
Ótrúleg fótafimi hans, spengilegir
fætur og hrífandi hreyfingar bera
vitni um það og einnig sagan sem
skýrir fró hvernig ferill hans hófst.
Það var kvöld eitt, eftir að hann
hafði lokið prófi frá Dorsey mennta-
skólanum í suðvesturhluta Los
Angeles og var að koma heim frá
steppdansæfingu í Menningamið-
stöðinni í miðbænum. Það hafði
verið fyrsta danskennslustundin á
ævi hans. Hann hafði engan sérstak-
an áhuga á að dansa opinberlega og
hélt sig í skugganum á fjölskyldu-
skemmtunum - lét eldri systrum og
bræðrum eftir dansgólfið.
En þegar hann var að hjóla heim
á leið rakst hann á mann, sem var í
öngum sínum yfir bíl með sprungið
dekk við vegarbrúnina. Hann nam
staðar og hjálpaði manninum við að
skipta um dekk. En þá tók maðurinn
eftir steppdansskónum, sem héngu
yfir stýrið á reiðhjólinu.
„Ég sé að þú ert þarna með
steppdansskó," sagði maðurinn.
„Já, ég er að fikta við þetta,“ sagði
Whitmore.
„Bíddu við,“ sagði maðurinn.
„Því kemur þú ekki heim til mín á
morgun og ég skal sýna þér dálítið. “
„Dansar þú?“ spurði Whitmore.
„Ojá, ég dansa ögn,“ sagði maður-
inn.
Daginn eftir heimsótti hann
manninn og hann gapti af undrun.
„Drottinn minn - aldrei hef ég séð
anan eins steppdans! Hann er úti um
allt í senn!“
„Langar þig til að læra hjá mér?“
„Hvort ég vil!“ hrópaði Whit-
more.
Eftir þetta sótti hann reglulega
tíma hjá manninum sem hann hitti
við vegarbrúnina.
En þar með er sögunni ekki lokið.
Það var ári seinna að Whitmore sá
kvikmynd „Stormy Weather", en
inn í hana voru felld atriði úr
söngleikjum svartra og þar komu
þau fram Lena Horne, Fats Waller
og dansarar á borð við Bill „Bojang-
les“ Robinson. Kvikmyndin endaði
á frábæru lokaatriði, þar sem tveir
menn dönsuðu upp og niður stiga af
fáheyrðri leiki og frömdu fleiri ótrú-
legar listir. „Þetta tók fram öllu sem
ég hafði séð,“ sagði Whitmore! Þetta
var nú eitthvað annað!“ Hann beið
þar til nöfn leikara birtust á tjaldinu
og sá að þetta höfðu verið hinir
svonefndu „Nicholas bræður“.
Er hann kom til kennara síns
daginn eftir sagði hann honum frá

Þau túlka sögu ameríska dansins
A
- SAGT FRÁ VIÐFANFGSEFNUM „BLACK BALLET JAZZ"
SEM HINGAÐ KEMUR Á LISTAHÁTÍÐ í SUMAR
komandi Listahátíð í Reykjavík í sumar mun
koma fram dansflokkurinn „Black Ballet Jass,“ frá
Bandaríkjunum, sem getið hefur sér orðstír um víðan
heim fyrir frábæra danslist. Sérstaklega er vert að geta
hér í upphafi um listrænan stjórnanda hópsins,
Chester Whitmore og söngkonuna, leikarann, dansar-
ann og dansahöfundinn, Trinu Parks, sem orðið hefur
kunn úr sjónvarpsþáttum og kvikmyndum þ.á. m. úr
James Bond myndinni „Diamonds are Forever“ og
sjónvarpsþáttunum „Fame.“
Þetta er 17 manna hópur, sem
með dansi, látbragðsleik og akrobat-
ik sýnir sögu dansins í ameríku í 200
ár, allt frá afrikönskum trommu
ritúölum til break - dansins og þeirra
dansa sem notaðir eru í dag. Hér á
eftir víkjum að að ýmsu sem þessa
sögu snertir og danshópurinn leitast
við að skýra og túlka í list sinni:
Congo Square
Ætla mætti að dans og stjórnmál
ættu fátt sameiginlegt, en í sögu
amerísku danslistarinnar hefur það
þó gerst að þetta hefur blandast
saman.
Þannig kom borgarráðið í New
Orleans saman árið 1817 til þess að
ræða ýmsan vanda sem dansiðkun
svartra bakaði. Iðkun voodo galdurs
hafði breiðst út í borginni meðal
þrælanna og ekki allir hvítir ósnortn-
ir af þessari. Þetta kukl var í undar-
legum sambeiskingi við kaþólisma
samtíðarinnar og iðkuninn fylgdi
margháttaður söngur og dans. Þetta
leist öldungum borgarinnar ekki á
og að auki óttuðust þeir að trumbu-
sláttur þrælanna yrði notaður sem
merkjamál, ef til uppreisnar kæmi
meðal þeirra. í stað þess að banna
dansinn með harðri hendi ákvað
borgarráðið þó eftirfarandi:“Sam-
komur þræla þar sem þeir hyggjast
skemmta sér eða fremja annan
fagnað, má aðeins halda á sunnudög-
um og það á opnu svæði sem borgar-
stjórinn skal tiltaka hvar verður.
Ekki má gleðskapurinn standa leng-
ur en fram til sólarlags og þeir þræla
sem eftir þann tíma verða staðnir að
dansiðkun, skulu færðir í borgar-
tugthúsið og hýddir tíu til fimmtán
svipuhöggum... “
Þessi ráðstöfun reyndist hin merk-
asta í menningarsögu landsins, því
svæðið þar sem dansskemmtanirnar
voru haldna og fékk heitið „Congo
Square“, varð vettvangur þar sem
afrísk menning náði að skjóta rótum
í nýja heiminum, þar sem hún drakk
í sig áhrif frá öðrum menningar-
straumum og varð að tónlistarundri
20 aldar - jassinum.
Cake walk
Hið svonefnda „Cake Walk“,
dans orðinn til undir afríkönskum,
evrópskum og amer - indískum
áhrifum var fyrsti ameríski dansinn,
afríski „rytminn“ af. Stafir, steinar,
matskeiðar, bein og mannslíkaminn
sjálfur varð að ásláttarhljóðfærum.
Þannig varð dansinn „Hambone“
líka til, en þar börðu menn á læri sér
og brjóst og stöppuðu með fótunum.
Og ekki má gleyma trúarsöngvun-
um. Löngum varðaði það stórsekt-
um að kenna svörtum að lesa og því
breiddu þeir út boðskap ritningar-
innar í sálmum sínum og trúarsöngv-
um er endurspegluðu gleði þeirra,
sorgir og vonir um betra líf að loknu
þessu.
Eftir heimsstyrjöldina fyrri má
segja að „svarta endurreisnartíma-
bilið“ hafi byrjað. Þetta var sá tími
þegar dansararnir gripu pípuhatt og
silfubúinn staf og bjuggust sjakket
og hvítum silkitreflum. Fyrsti söng-
Félagar „Black Ballet Jazz“ dansa
ekki síöur á götum úti en annars
staðar. Árið 1817 úthlutaði bæjar-
stjórn New Orleans forfeðrum
þeirra og formæðrum iítinn land-
skika, þar sem þau máttu dansa
og hvergi annars staðar. En það
varð örlagarík ráðstöfun...
sem ekki gat kallast innfluttur. Þarna
var um að ræða einskonar „stælingu"
og stundum skopvísa eftirlíkingu á
háttum yfirstéttarinnar og átti hann
áhangendur meðal bæði svartra og
hvítra. Plantekrueigendur efndu til
keppni, þar sem þeir tefldu fram
bestu dönsurunum meðal þræla
sinna- og verðlaunin voru hveiti-
kaka. Þaðan nafnið á dansinum.
Þegar svartir menn voru þar með
komnir með tærnar inn í „show
business“ varð algengt að þeir fengju
léttari störf, yrðu heimilisþrælar í
stað plantekruþræla. Og smám sam-
an greiddist þeim leið upp á svið í
fábrotnum samkomuhúsum sem
þeim stóðu opin. Oft var um að ræða
sýningar skottulækna, sem buðu upp
á snákasmyrsl og rammáfengt sull,
sem lækna átti kvensjúkdóma. Þar
var svörtu listamönnum gert að mála
sig í negragervum þeim, sem kákás-
iskir leikarar höfðu notað áður til að
hæða svarta. Þannig voru nú svartir
að leika hvíta sem léku svarta!
„Shuffle along“
Þótt hvítir þrælaeigendur óttuðust
lengi að notkun trumba mundi verða
tæki í hugsanlegri uppreisn, lifði
leikurinn, þar sem allir leikendur
voru svartir, „Shuffle Along“, birtist
á Broadway. Meðal leikenda var
ung dansmær - Josephine Baker.
Brátt urðu „Chicago's Grand Terr-
ace Ballroom“, „Savoy“ og „Cotton
Club“ í New York, dansháskólar
heimsins. Steppdansinn var kominn
til skjalanna og meistari hans var
hinn óviðjafnanlegi Bill „Bojangles"
Robinson. Charleston, Black
Bottom, Balling the Jack - hvert
nýtt spor fylgdi á eftir öðru. Hinn
ærslafengni þriðji áratugur var
hafinn.
En þótt danslist svartra manna