Réttur - 01.06.1962, Síða 16

128
R É T T U R
yfir því að vera meðal félaga alls staðar að úr heiminum, hún var
innblásin af sigurmætti sósíalismans, sannfærð um að málstaðui
verkalýðsins myndi sigra, ríki réttlætis og bræðralags koma á jörðu.
Venjuleg orð og blátt áfram, algeng í hópi sósíalista. En hvílík
framsögn. Það var eins og byltingin sjálf talaði með tungu hennai
og hrifi mannkynið með sér. Kollontay talaði á þýzku. Hrifningin
var mikil og enn meiri er hún endurtók ræðu sína á ensku og síðan
frönsku. Hún var hyllt ákaflega.
Um þrjú ár liðu. Veturinn 1913—14 hitti ég Kollontay í British
Museum. Hún vann þá að bók sinni „Þjóðfélagið og móðernið“
(kom út 1915) og safnaði víðtækum heimildum og upplýsingum í
þessu íræga bókasafni í London.------
Eg var þá stöðugur gestur í lestrarsalnum og hitti Kollontay.
Við gengum oft saman um hin mörgu salarkynni safnsins, skoðuð-
um fornminjar og þjóðfræðideildir. Ég varð oft undrandi yfir hinni
sjaldgæfu og víðtæku þekkingu hennar.--------Einn dag ákváðum
við að skoða brezku þinghöllina. Josiah Wedgwood, mjög umtalað-
ur og róttækur neðrideildar þingmaður, var leiðsögumaður okkar.
Það Iá mjög vel á Kollontay. Hún dáðist að byggingunni og dásam-
aði Big Ben en var mjög hneyksluð yfir því að konur sem komu
til þess að hlusta á neðri deildina voru aðskildar frá karlmönnun-
um og settar bak við grindur.
— Hvernig getið þið þolað svona villimennsku? spurði hún leið-
sögumann okkar.
Wedgwood roðnaði af feimni og bar fyrir sig ofurvald brezku
hefðarinnar.
Kollontay vann ekki eingöngu að ritstörfum þennan vetur. Hún
var of vakandi til þess að standa utan þjóðfélagslegra viðburða.
Hún hafði náið samband við rússnesku flóttamennina í London,
hélt erindi í Kommúnistaklúbbnum, sem stofnaður var á dögum
Marx, umgekkst forustumenn enskra sósíalista og hélt meira að
segja einu sinni eldheita ræðu við Nelson styttuna á Trafalgar torgi.
Atvik voru þessi:
1913 setti tsar-tjórnin á svið réttarhöld í Kiev gegn gyðingi
nokkrum að nafni Beilis. Hann var ranglega ákærður fyrir helgi-
siðamorð. Allir frjálslyndir menn í Rússlandi voru hneykslaðir á
tiltæki stjórnarinnar. Rithöfundurinn V. G. Korolenko fór til Kiev
til þess að verja Beilis. Mótmælaalda reis gegn tsarstjórninni er-
lendis, einkum í Englandi, undir forustu sósíalista og róttækra. Mót-