Réttur - 01.01.1971, Blaðsíða 39

verulegrar óánægju, þá verður að telja óvita
undir stjórn annarlegrá afla.
Hitt ætti fremur að koma á óvart, hver
viðbrögð íslenzkra sósíalista urðu. Þeir studdu
að vísu málstað námsmanna, en hver var
skýring þeirra á stefnumiðum hinna ungu
uppreisnarmanna? Jú, það átti að vera „jafn-
rétti til mennta". Síðan var stundum á það
minnzt að Alþýðubandalagið styddi náms-
menn í baráttu þeirra fyrir „jafnrétti til
mennta" og vænti því stuðnings þeirra í kom-
andi kosningum.
„Jafnrétti til mennta" er áferðarfallegt
slagorð og særir víst fáa, engir ákveðnir and-
stæðingar róttækra þjóðfélagsumbyltinga sjá
hindrun fyrir því að styðja flokk sem tekur
undir svo sjálfstæða kröfu. En málið er ekki
svo einfalt. Barátta námsmanna felur allt
annað og fleira í sér en jafnrétti til mennta,
og ætli sósíalistar og Alþýðubandalagið í ein-
lægni að styðja róttæka námsmenn, verða
þeir að gera þáð undanbragðalaust og setja
fram rétta skýringu á inntaki baráttu þeirra.
(Það skal tekið fram, að þessi skýring var
alls ekki algild skýring Þjóðviljans og Al-
þýðubandalagsmanna, á henni bar mest fyrst
eftir atburðina, þegar reiði „almenningsálits-
>ns" var sem mest).
en hvað þá?
Námsmannahreyfingin er fyrst og fremst
td orðin vegna andstæðnanna milli yfirlýsts
°g raunverulegs tilgangs skólanna og vegna
þeirra breytinga sem eru að verða á stöðu
tslenzkra náms- og menntamanna. I stað þess
að vera tiltölulega fámennur hópur í efri
þrepum þjóðfélagsstigans eru menntamenn
flestir að verða starfandi í framleiðslunni sem
serfræðingar, sem í raun og veru hafa áþekka
stöðu og verkalýðurinn. Þessi stöðubreyting
kemur fyrst fram í gífurlegri fjölgun í skól-
um, þar sem allt kapp er lagt á effektívíser-
ingu og ópersónuleg ráðskun ræður ríkjum.
Þegar við bætist óháð staða nemenda utan
framleiðslunnar, er ekki að furða þótt ný
þjóðfélagsgagnrýni kvikni hjá þeim og þeir
kenni þjóðskipulagi um meinsemdir skóla-
kerfisins. Stór hluti nemendahreyfingarinnar
er að vísu óviss um stöðu sína og einskorðar
hagsmunabaráttu sína við kröfur um aukið
fjármagn o. þ. h. Sú barátta hlýtur þó óhjá-
kvæmilega að breytast í baráttu fyrir þjóð-
félagsbreytingum, þar sem kröfur um bætta
menntun höggva að undirstöðum þjóðfélags-
ins og lenda ófrávíkjanlega í andstöðu við
hagsmuni auðstéttarinnar. Róttækasti hluti
nemendahreyfingarinnar hefur jaegar tekið
sér fyrir hendur að afhjúpa þjóðfélagslegar
rætur þess sem óánægja námsmanna beinist
að. Sá hluti hefur þegar hafið andóf sitt, þó
að höfuðverkefni hans sé enn sem komið er
að styrkja innviði sína.
Andófshreyfingin innan skólanna hefur
einbeitt sér að því að afhjúpa það hlutverk
sem menntun er búið í þjóðfélagi okkar. Það
hlutverk teljum við tvíþætt. Annars vegar
að mennta sérfræðinga, sem fullnœgi þörfnm
borgarastéttarinnar. Þegar teknar eru ákvarð-
anir um námsleiðir og fjölda nemenda í
ákveðinni grein, er hvorki farið eftir raun-
verulegum þörfum þjóðarheildar né vilja
námsmanna, heldur þörfum atvinnurek-
enda1). Hins vegar gegnir menntun því hlut-
verki að innprenta nemendum ráðandi lífs-
viðhorf og sætta þá við þjóðskipulagið. I
fyrsta lagi er því haldið fram að skólar séu
1) í viðtnli við Vettvang sagði Ólafur Björnsson
prófcssor og alþingismaður, að hlutverk menntunar
væri: ,,Að fullnægja þörfum þjóðfélagsins eins og þær
eru á hverjum tíma. Þegar ég tala um þarfir þjóð-
félagsins, þá er það sem í rauninni kemur til með að
skipta mestu máli, ekki hinar rnunverulegu þarfir,
heldur mat þcirra aðila er ákvarðanir taka í þessu efni,
bæði einkaaðilar og opinberir aðilar“.
39