Réttur - 01.04.1972, Síða 69

alþýðuflokkinn) sem kunnugt er. En ýmsir af nán-
ustu vinum Aksels urðu þó eftir í danska Komm-
únistaflokknum, svo sem Helge Kerulf, er þjáðst
hafði með honum i fangabúðum nasista í fjögur ár,
og Knud Jespersen, sem nú er formaður DKP, —
og svo var og um marga nánustu samstarfsmenn
hans um áratugi eins og t. d. Martin Nielsen, Al-
fred Jensen og Gelius Lund, einn af viðsýnustu
menntamönnum flokksins, hann hafði verið fangi í
Horseröd til 1943, en tókst þá að sleppa.
Haustið 1960 stóðu svo þingkosningar fyrir dyr-
um. Ég hafði minnst á það við leiðtoga kommún-
istaflokksins, hvort þeir vildu að ég reyndi að
ræða möguleika ó samstarfi við Aksel, af því ég
hefði alltaf samband við hann. Þeir höfnuðu þvi.
Svo virtist sem þeir gerðu sér vonir um að
koma fulltrúum á rikisþingið, en ekki væri víst að
Aksel tækist það. — En það fór öðruvísi sem
kunnugt er. S.F.-flokkurinn vann mikinn sigur, fékk
149.440 atkv. eða ca. 6,1% atkvæða og 11 þing-
menn kosna, en Kommúnistaflokkurinn missti alia
þingmenn sína, fékk 27.298 atkv. eða 1,1%.
Þróun vinstri-sósíalistísku hreyfingarinnar í Dan-
mörku síðan, — m. a. klofning S.F. og stofnun
„Venstre-socialistisk Parti“ og svo raunveruleg upp-
lausn þess— sýnir hver þörf er á því að það sé
víðara til veggja og hærra til lofts í slikum flokk-
um en reynslan hefur verið þar ytra. Það verður að
vera hægt að þola skoðanamun og ágreining innan
marxistiskra flokka án þess meirihluti miðstjórnar
beiti vægðarlausum brottrekstrum eða minnihluti
klofningum og nýstofnunum flokka.
Sigrar S. F. í Danmörku vöktu miklar vonir um
sjálfstæðari stefnu og um leið sigursæla fyrir
vinstri-sósialistiska flokka á Norðurlöndum. Og eftir
stofnun S. F. í Noregi og fyrsta sigur hans og
eftir breytingu þá, sem varð á Kommúnistaflokki
Sviþjóðar undir forustu C. H. Hermansson skapað-
ist möguleiki á almennu norrænu samstarfi slíkra
flokka. Var fundur sá, er haldinn var í Osló í
marz 1965 tilraun til sliks. Mættu þar Aksel Larsen
fyrir danska S. F., Ele Alenius fyrir finska Lýð-
ræðisbandalagið, Hermannsson fyrir sænska
Kommúnistaflokkinn, ég fyrir Sósíalistaflokkinn, en
Finn Gustcvsson, Knut Löfsnes, formaður S.F. i
Noregi og fleiri fyrir norska S.F. Er mikil nauðsyn
á því að á komist slíkt samstarf allra þeirra sósíal-
ista, er standa til vinstri i hreyfingu sósíalismans,
hvort sem þeir kalla sig vinstri sósíalista eða
kommúnista og á því ættu að vera möguleikar. Það
1966: Axel lengst til vinstri, Kai Moltke við hlið
hans, Morten Lange lengst til hægri.
myndi greiða fyrir slikri samvinnu — og síðar
meir hugsanlegri sameiningu, — ef voldugustu
kommúnistaflokkar heims, Sovétrikjanna og Kína,
sæju hver nauðsyn er á sjálfstæðum marxistiskum
fjöldaflokkum í auðvaldslöndunum og breyttu í hví-
vetna samkvæmt því.
Hvað þróun og núverandi ástand hinna tveggja
bræðraflokka í Danmörku snerti, held ég að ekki sé
óraunhæft né ósanngjarnt að lýsa ástandinu á
eftirfarandi hátt:
S. F. hefur tekist að verða fjöldahreyfing með
tiltölulega miklu kosningafylgi.*) Hefur flokkurinn
þar ekki síst notið glæsilegra forustuhæfileika
Aksels til að ná til fjöldans og móta víðfeðma
stefnu. Hinsvegar er flokkurinn hlutfallslega fá-
mennur hvað meðlimi snertir, vart fjölmennari en
Kommúnistaflokkurinn, og „litla blaðið" (Mini-
avisen) sem hann gefur út, mun næsta áhrifalaust.
En aðdráttarafl flokksins vegna stefnu hans er tví-
mælalaust mikið, þótt hinsvegar bein skipulagsleg
áhrif í verklýðshreyfingunni séu lítil. Einkenni hans
eru fjöldaáhrif, erfiðleiki hans lélegt skipulag.
*) Við þingkosningarnar 1964 fékk S. F. 152.085
atkv. eða 5.8% og 10 þingmenn, 1966 304.243 atkv.
eða 10,9% og 20 þingmenn. (Alþýðubandalagið
hafði 1963 16% kjósenda, 1971 17,8%). Danski
Kommúnistaflokkurinn fékk 1964 32.245 atkv. eða
1,2%, 1966 21.536 atkv. eða 0,8%.
117