Morgunblaðið - 27.09.2007, Blaðsíða 30

30 FIMMTUDAGUR 27. SEPTEMBER 2007 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
É
g held að Íslendingar
séu almennt mun
betri í ensku en þeir
gera sér grein fyrir.
Þess vegna væri al-
veg áreiðanlega grundvöllur fyrir
því að íslensk fyrirtæki, sem hafa
mikil samskipti við önnur lönd og
eru með starfsstöðvar erlendis,
færu að nota ensku sem vinnumál.
Það myndi ennfremur gefa starfs-
fólkinu tækifæri til að læra ensk-
una enn betur.
Það er fastur liður í tvítyng-
isumræðunni sem reglulega skýtur
upp kollinum að vitnað er í máls-
metandi íslenskumenn sem hafa
fullyrt að Íslendingar séu alls ekki
eins góðir í ensku og þeir haldi.
Þessar fullyrðingar hinna máls-
metandi manna eru hafðar sem
rök – jafnvel hin hinstu – fyrir því
að allt tal um tvítyngi sé rugl og
þvaður.
Ég man ekki eftir því að hafa
heyrt meira en þessar fullyrð-
ingar. Hinir málsmetandi hafa
ekki það ég man fært rök fyrir
staðhæfingum sínum. Samt eru
þær teknar góðar og gildar, eins
og um endanlegan sannleika sér
að ræða. Líklega er það vegna
þess ósiðar sem er útbreiddur í ís-
lenskri umræðuhefð að skírskotun
til yfirvalds sé fullgild sönnun.
Talið er vega þyngra hver mað-
urinn er, eða hvaða stöðu hann
gegnir, en hvaða rök hann hefur
fyrir máli sínu. Þetta er eins og
þegar trúardeila er afgreidd með
tilvísun í heilagt rit, Biblíuna eða
Kóraninn.
En hvað hef ég þá fyrir mér í
þeirri fullyrðingu að Íslendingar
séu almennt betri í ensku en þeir
geri sér grein fyrir?
Ég verð víst að viðurkenna að
ég hef ekki mörg rök fyrir þeirri
fullyrðingu. En þar með er hún
eiginlega jafngild og gagnstæð
fullyrðing hinna málsmetandi, að
minnsta kosti þar til þeir færa ein-
hver rök fyrir sinni. Á meðan þeir
gera það ekki standa orð þeirra
gegn mínum, og segja má að báðar
fullyrðingarnar séu jafn raka-
lausar. Með öðrum orðum, fullyrð-
ing mín í upphafi þessa pistils er
jafngild fullyrðingum hinna máls-
metandi. Nema náttúrlega að bent
sé á að þeir séu málsmetandi en
ég ekki. En eins og ég sagði, það
dugar ekki. „Skírskotun yfirvalds“
er rökvilla.
En setjum nú sem svo, að hinir
málsmetandi hafi rétt fyrir sér en
ég rangt, og að Íslendingar séu í
raun og sannleika ekki eins góðir í
íslensku og þeir haldi sig vera.
Hvaða ályktanir mætti draga af
því? Þýðir það að enginn mögu-
leiki sé á tvítyngi á Íslandi, og
tómt mál að tala um það? Eða
þýðir það að Íslendingar þurfi að
læra ensku betur og æfa sig í
henni ef þeir ætli sér tvítyngi?
Ég hallast frekar að síðari kost-
inum. Ef Íslendingar fara fyrr að
læra ensku – jafnvel strax í fyrsta
bekk – og þurfa að tala hana og
skrifa í daglegri rútínu, til dæmis í
vinnunni, eru allar líkur á að
enskukunnátta þeirra verði al-
mennt mun betri en hinir máls-
metandi telja hana nú vera.
Þá vaknar auðvitað sú spurning
hvort það sé æskilegt að Íslend-
ingar verði tvítyngdir. Það virðist
sem margir þátttakendur í hinni
reglubundnu tvítyngisumræðu telji
slíkt óæskilegt vegna þess að það
muni draga úr íslenskukunnáttu
Íslendinga.
En er það líklegt? Eru mann-
inum ásköpuð einhver takmörk
fyrir því hvað hann getur lært
mikið mál, þannig að ef hann lærir
svo og svo mikið af einu máli
minnki „kvótinn“ sem hann á eftir
fyrir annað mál?
Nei, ég held að við höfum engan
svona fyrirfram gefinn kvóta. Þess
vegna er ekkert sem segir að auk-
in enskukunnátta þurfi endilega að
draga úr íslenskukunnáttu. Enda
er það líklega ekki þetta sem hinir
málsmetandi óttast, heldur hitt, að
því meira sem Íslendingar æfa sig
í ensku því minna æfi þeir sig í ís-
lensku, og það leiði til þess að þeir
verði ekki eins góðir í íslensku og
ella.
Setjum nú sem svo að þetta sé
rétt. Ef maður notar jöfnum hönd-
um íslensku og ensku verður mað-
ur í hvorugu málinu jafn góður og
maður yrði í máli sem maður not-
aði eingöngu. Fyrir vikið myndi
staða íslenskunnar veikjast eftir
því sem staða enskunnar myndi
styrkjast, líkt og tungurnar séu á
vogarskálum og einungis úr tak-
mörkuðu magni lóða að spila.
En þarna kemur aftur í ljós
veikleiki í röksemdafærslunni. Það
er alls ekki gefið að úr takmörk-
uðu magni lóða sé að spila. Eins
og að framan sagði, það er enginn
fyrirfram gefinn kvóti á tungu-
málum. Hvers vegna skyldi ís-
lenskunni ekki geta vaxið enn ás-
megin um leið og enskukunnátta
Íslendinga eykst?
Ég held að það sé alveg óhætt
að fullyrða að enskukunnátta okk-
ar er almennt meiri núna en hún
var fyrir til dæmis 25 árum. Eru
einhver merki um að staða íslensk-
unnar sé að sama skapi veikari?
Enn eru skrifaðar og gefnar út
bækur á góðri íslensku, ekki satt?
Og jafnvel fleiri en voru gefnar út
fyrir aldarfjórðungi. Enn eru til
fjölmiðlar á íslensku, og jafnvel
fleiri og fjölbreyttari en voru þá.
Nú eru til íslenskar kvikmyndir,
sem voru engar fyrir 25 árum (að
minnsta kosti ekki með tali). Al-
mennt eru íslenskir pennar síst
latari nú en á árum áður.
Að þessu sögðu er freistandi að
slá því fram, að staða íslenskunnar
hafi beinlínis styrkst um leið og
enskukunnátta hefur vaxið. En
þess þarf ekki. Að segja margt
benda til að íslenskan sé jafn sterk
nú og áður dugar fyrir þeirri nið-
urstöðu að Íslendingar hafi ekki
tapað neinu á því að læra meiri
ensku. Þvert á móti hafa þeir
grætt verulega (og þá á ég ekki
við peningagróða) með því að bæta
við þekkingu sína og hugsun.
Reynslan er áreiðanlegri vegvís-
ir en staðhæfingar manna – jafn-
vel þótt þeir séu málsmetandi. Og
reynslan virðist benda til að ís-
lenskunni sé ekki hætta búin þótt
Íslendingar læri og noti ensku.
Gott
mál
» Íslendingar eru almennt mun betri í ensku enþeir gera sér grein fyrir. Þess vegna væri al-
veg áreiðanlega grundvöllur fyrir því að íslensk
fyrirtæki, sem hafa mikil samskipti við önnur lönd
og eru með starfsstöðvar erlendis, færu að nota
ensku sem vinnumál.
kga@mbl.is
VIÐHORF
Eftir Kristján Arngrímsson
Í Morgunblaðinu á höfuðdaginn
29/8 sl. birti Kristinn Bergsveinsson
skoðun sína á hvar vegur um Gufu-
dalssveit eigi að liggja og tengja
Vestfjarðakjálkann við aðrar byggðir
landsins. Ég hefi lengst af verið þegj-
andi neytandi í umræðu um vegamál.
Grein Kristins stjakar við mér, að
segja mína skoðun líka.
Ég þakka Kristni
greinina. Umræða er
góð og þörf. Hún verð-
ur til þegar vandi er á
höndum og víst er hann
hér, annars væri betri
vegur um umrætt
svæði löngu kominn.
Mín meining:
Við vegalagningu
ber að hafa að leið-
arljósi virðingu fyrir
náttúru lands, minjum
jarðsögu og byggðar.
Hagnýti. Aðgengi nytja
og verndar.
Stofnbrautir allar þurfa að vera
svo stuttar og rakleiðar, sem kostur
er. Út frá þeim séu svo sveitavegir
eftir þörfum byggðar, eða annarra
nytja.
Vegur um Gufudalssveit á að vera
frá Kinnarstöðum um þveran
Þorskafjörð, gegnum Hjallaháls, eft-
ir melunum á vestanverðu Hall-
steinsnesinu, þvert um Djúpafjörð og
Gufufjörð, gegnum Skálanesfjall eða
Gufudalsháls, þvert um Kollafjarð-
arvaðal, gegnum Bæjarnesfjall í
Kvígindisfjörð og þá erum við í Múla-
sveit. Hálsinn milli Kvígindis- og
Skálmarfjarða er lágur og þá eini
fjallvegurinn á leiðinni áfram. Síðan
um Skálmardal og í göngum til
Gjörvadals.
Um þessa leið í Gufudalssveit, sem
hér er nefnd er mér full alvara og
skal nú rökstyðja.
Jarðgöng eru vistvæn. Þau eru fal-
in náma fyrir annan veg. Þegar þau
eru sprengd er efnið gott. Ef þau eru
gerð með bor þekki ég hinsvegar
ekki efnið.
Vaðla og firði er hægt að þvera án
þess að mikið truflist náttúra þeirra.
Dæmi: Kolgrafafjörður. Þá er einnig
hægt að stífla að mestu. Dæmi: Gils-
fjörður. Við stífluna þar mynduðust
nýjar fjörur, sem ekki voru til áður
og koma að einhverju leyti í stað
þeirra, sem töpuðust og mun fást
talsverður fróðleikur við að fylgjast
með þróun þeirra og lónsins.
Íslenskt berg kann að vera víða
slæmt til gangagerðar og víðast mun
þurfa að fóðra göngin. Ég hef nýlega
ferðast um Noreg þar sér maður, að
það er ýmist gert eða ekki.
Nú mun í augsýn
samkomulag Vegagerð-
arinnar og Skálanes-
manna um vegarleið
gegnum hraunið, byggt
á vilja hinna síð-
arnefndu, sem hafa hið
sama leiðarljós og ég
fyrr nefndi. Þarna var
búinn að vera ágrein-
ingur út af fyrirætl-
unum Vegagerð-
arinnar. En meining
mín er: Það á að láta
Skálaneshraunið í friði.
Það er jarðsögulegt
náttúruvætti og hefur þegar fyrir
löngu verið skemmt nóg. Betra er að
fara gegnum fjallið innar s.s. áður er
nefnt.
Tæknin og möguleikarnir til, að
svo megi verða sýnist mér á næsta
leiti.
Fá ár eru síðan góður vegur var
lagður yfir Klettsháls og um Kolla-
fjarðarbotn. Mér blöskrar allt það
rask, sem fór í hann. Eyrum var
turnað, tún eyðilögð, fjarlægja þurfti
mýrarjarðveg úr votri hlíð og drullan
úr henni hljóp niður í fjörðinn. Fjöru-
vegur var lagður um bugana við
Fjarðarhorn. Þar var áður besti sil-
ungsveiðistaður fólksins í Fjarð-
arhorni. Það er að vísu ekki lengur til
staðar, en þetta er dæmi um lífið í
bugunum og slíkt er víst það, sem
náttúruverndarmenn vilja standa
vörð um. Ég hef ekki heyrt um mót-
mæli. Hinsvegar spurði ég hvers-
vegna vegurinn væri ekki lagður
þvert um vaðalinn utar, mér sýndist
það henta fyrirhugaðri vegarlínu og
minnka raskið í fjarðarbotninum.
Svörin voru þau að vegagerðarmenn
nenntu ekki að stofna til alls þess
þjarks við náttúruverndarhug-
sjónamenn, sem það myndi kosta.
Mér virðast þeir síðarnefndu ekki
alltaf vera til varnar á réttum stöð-
um.
Stærsti ókosturinn við grjótgarða í
fjöru sýnist mér hve mikið vé þeir
eru minknum, er það jafnt hvort veg-
ur liggur með löndum eða yfir vaðla.
Þessi ágæti akvegur, sem kominn er
um Klettsháls tekur ekki af mann-
skæða veðravítið í austanverðum
hálsinum, enda þarf þar stöðuga
gæslu að vetrinum. Hún kostar líka
peninga.
Þessar hugmyndir, sem ég hefi
hér reifað eru frá fleirum en mér. Ég
held, að þær verði að veruleika. En
verði þær virtar, valda þær vissulega
töfum. Fari svo verð ég skammaður.
Það er vel, allar góðar ráðagerðir
þola skammir.
Ég lít á veginn um Klettsháls sem
bráðabirgðaráð og legg hann sem
slíkan að jöfnu við veginn um
Ódrjúgsháls, sem lagður var til
bráðabirgða en dugar enn eftir 50 ár
vegna þess hve fátt er um ráð til úr-
bóta. Hann var á sínum tíma lagður
af ráðgóðum, djörfum ýtumanni, sem
hunsaði fárvitlausa fyrirmælingu yf-
irboðara sinna.
Munur þessara tveggja fjallvega
liggur í tíma og tækni.
Ég nefndi áður göng gegnum Bæj-
arnesfjall. Aðrir hafa nefnt göng úr
Frakkadal í Skálmardal. Það er líka
kostur á sömu leið.
Vegagerð er oft svo mikið hitamál
að stóryrði og brigsl falla. Til sam-
anburðar verður mér hugsað til
dóms, sem gildur bóndi eitt sinn
felldi um grannkonu sína: ,,Hún er
svo voðalega vitlaus að hún hefur
ekki einusinni verksvit, en þó er hún
skást á því sviði.
Sitthvað fleira hefði ég viljað
minnast á, en plássið leyfir ekki.
Hvar á vegur að liggja?
Jóhannes Geir Gíslason skrifar
um samgöngur » Þessar hugmyndir,sem ég hefi hér reif-
að eru frá fleirum en
mér. Ég held, að þær
verði að veruleika.
Jóhannes Geir Gíslason
Höfundur er bóndi í Skáleyjum
Breiðafirði.
YFIR 30% fólks á vinnumarkaði
hafa ekki lokið formlegu námi í fram-
haldsskóla. Ástæða brottfalls úr skól-
um er margvísleg en ein þeirra er
lestrarerfiðleikar. Hátt í 200 manns
með lestrarerfiðleika hafa sótt nám-
skeið hjá Mími-símenntun sem heitir
Aftur í nám. Þessi námsleið eru 95
kst. og við útskrift segja nemendur
iðulega: „Þetta nám
breytti lífi mínu.“ Fólk
sem ekki gat lesið dag-
blöðin eða aðstoðað
börnin sín í námi hefur
nú öðlast forsendur til
að lesa. Fullorðið fólk
sem kemur á nám-
skeiðið er oft fullt af
vantrú á sjálft sig og
fullvisst um að það sé
illa gefið og geti ekki
lært. Raunin er allt
önnur, lesblint fólk er
upp til hópa ákaflega
vel gefið og vel gert
fólk. Það gefur okkur sem störfum í
fullorðinsfræðslunni mikið að horfa á
eftir nemendum okkar í lok nám-
skeiðs, stoltum og fullum áhuga á að
halda áfram námi.
Við sem störfum í fullorðins-
fræðslunni hittum á hverjum degi
fjölda einstaklinga sem hafa hætt í
skóla án þess að ljúka námi. Sumir
hættu í grunnskóla en aðrir í fyrstu
bekkjum framhaldsskóla. Þar sem
skólakerfinu sleppir tekur fullorð-
insfræðslan við. Markmið Mímis-
símenntunar er að vera brú milli at-
vinnulífs og náms fyrir þá sem hafa
stystu formlegu skólagönguna. Nú í
Viku símenntunar viljum við benda á
það fjölbreytta starf sem er í gangi í
fullorðinsfræðslu og jafnframt hvetja
fólk til dáða.
Frumkvæði atvinnulífsins
Aðilar vinnumarkaðarins hafa sýnt
jákvætt frumkvæði við að efla full-
orðinsfræðslu. Með tilkomu aukins
fjármagns frá ríkinu í kjölfar samn-
inga Samtaka atvinnu-
lífsins og Alþýðu-
sambands Íslands
haustið 2005, hefur
tækifærum fullorðinna
til náms fjölgað. Nú
þurfa nemendur ein-
ungis að greiða lítinn
hluta af kostnaði náms-
ins. Ríkið greiðir stóran
hluta og fræðslusjóðir
atvinnulífsins styðja
einnig dyggilega við sitt
fólk. Nám fyrir full-
orðna þarf að taka mið
af þörfum atvinnulífsins
og því er mikilvægt að fullorðins-
fræðsluaðilar starfi í nánu samstarfi
við atvinnulífið. Margir hafa í því
sambandi unnið gott starf, sér-
staklega má nefna Eflingu-
stéttarfélag sem hefur verið í far-
arbroddi þegar kemur að endur- og
símenntun sinna félagsmanna. Í sam-
starfi margra aðila hefur verið fund-
inn farvegur fyrir starfsfólk í leik-
skólum og í umönnun aldraðra og
fatlaðra til náms- og starfsþróunar.
Einstaklingar á þessum starfsvett-
vangi geta í samráði við sína yf-
irmenn gert áætlun um nám til 4-6
ára. Í þessu ferli er mikið lagt upp úr
því að fólk lendi ekki í blindgötu í
náminu heldur stefni markvisst að
ákveðnum áfanga. Fleiri aðilar
vinnumarkaðarins eru í samstarfi við
Mími og fleiri fræðsluaðila og vinna
að námsleiðum fyrir sína starfsmenn.
Má í því sambandi t.d. nefna ferða-
þjónustuna.
Mannauðurinn er mikilvægasta
auðlind allra fyrirtækja. Það veitir
starfsmanni aukið öryggi og starfs-
ánægju að efla sig á vinnumarkaði og
í lífinu almennt með námi við hæfi.
Tilboðin og tækifærin hafa aldrei ver-
ið fleiri. Náms- og starfsráðgjafar
starfa hjá Mími og á öllum símennt-
unarmiðstöðum á landinu og bjóða
þeir upp á ókeypis náms- og starfs-
ráðgjöf fyrir þá sem hafa stutta form-
lega skólagöngu.
Nú er bara að skrá sig í viðtal og fá
aðstoð við að finna nám við hæfi. Á
heimasíðu Mímis www.mimir.is má
finna ítarlegri upplýsingar.
Nám sem breytti lífinu
30% fólks á vinnumarkaði hafa
ekki lokið námi í framhalds-
skóla, segir Hulda Ólafsdóttir
» Fullorðið fólk semkemur á námskeiðið
er oft fullt af vantrú á
sjálft sig og fullvisst um
að það sé illa gefið og
geti ekki lært. Raunin
er allt önnur.
Hulda Ólafsdóttir
Höfundur er framkvæmdastjóri
Mímis-símenntunar.