Morgunblaðið - 19.05.2008, Blaðsíða 1

STOFNAÐ 1913 135. TBL. 96. ÁRG. MÁNUDAGUR 19. MAÍ 2008 LANDSPRENT EHF. mbl.is
Skoppa og Skrítla >> 37
Komdu í leikhús
Leikhúsin í landinu
ÖNNUR
STAÐA
ÞÓRA AFTUR Í FÓT-
BOLTALANDSLIÐIÐ?
HVÖTT ÁFRAM >> ÍÞRÓTTIR
HELGI SNÆR FÓR
Í ODDAFLUG
LANDSHORNA Á MILLI >> 16-17
LISTRÆNT
FERÐALAG
VÍSINDAMENN Íslenskrar erfða-
greiningar hafa fundið erfðavísa sem
tengjast aukinni hættu á sortuæxl-
um. Hafa rannsóknarniðurstöðurnar
verið birtar í tímaritinu Nature
Genetics.
„Fyrir nokkrum árum fannst
erfðavísir sem tengist auknum líkum
á sortuæxli hjá fólki sem býr í suð-
rænum löndum, en við nánari skoðun
virtist erfðavísirinn ekki hafa áhrif á
tíðni sortuæxla á Íslandi, mögulega
vegna minni áhrifa sólar,“ segir Kári
Stefánsson, forstjóri ÍE. „Nú höfum
við fundið erfðavísa sem ekki eru
jafnháðir áhrifum sólarljóss hvað
varðar aukna hættu á sortuæxli. Þeir
auka hættuna á æxlismyndun á Ís-
landi, en þó enn frekar þegar farið er
sunnar.“
Kári segir þá erfðavísa sem um
ræðir einnig tengjast ljósum lit húð-
ar, hárs og augna. „Einstaklingar
sem eru svo óheppnir að hafa verstu
samsetningu erfða geta verið í
sautjánfaldri hættu á við aðra.“
Kári segir gildi uppgötvunarinnar
einkum felast í þeirri forspá og for-
vörnum sem greining á erfðamengi
getur veitt einstaklingum, en skimað
er eftir nýfundna breytileikanum í
deCODEme, arfgerðargreiningar-
þjónustu ÍE. „Þetta er fyrirbyggj-
andi læknisfræði,“ segir Kári og líkir
þjónustunni við mælingu kólesteróls
í blóði eða brjóstaskoðun. „Erfðapróf
virkar á sama hátt, mælir áhættu. Sá
sem myndi mælast í áhættuhópi
vegna húðkrabba myndi í framhald-
inu geta gætt sín betur á sólarljósi.“
Tengja erfðir og sortuæxli
Reuters
Varasamt Sólin getur verið sér-
staklega hættuleg ljósu fólki.
Í HNOTSKURN
»Íslensk erfðagreining hef-ur fundið erfðavísa sem
tengjast auknum líkum á húð-
krabbameini.
»Viðbót við forspár- og for-varnargildi erfðaprófs.
»Óhagstæð samsetningerfðaþátta getur þýtt
sautjánfalt meiri líkur á húð-
krabbameini.
»Vísindamennirnir, semfundu erfðabreytileikann,
birtu tvær greinar í netútgáfu
vísindaritsins Nature Gene-
tics.
FRÉTTASKÝRING
Eftir Skapta Hallgrímsson
skapti@mbl.is
„ÞAÐ var óneitanlega meira gaman
að vera til í fyrra – en ég held samt að
engin ástæða sé til þess að örvænta
yfir ástandinu, eða fara á taugum.“
Svo mælir einn
leigutaka ís-
lenskra lax-
veiðiáa í samtali
við Morgun-
blaðið.
Vegna efna-
hagsaðstæðna
er búist því að
verulega dragi
úr veiðiferðum á
vegum stórra
fyrirtækja eins
og banka. Þá
vakti athygli á
dögunum þegar fyrirtækið Lax-á
ákvað að endurnýja ekki samning við
Veiðifélag Miðfjarðarár.
Lax-á þótti leiguverðið of hátt en
fyrirtækið hefur verið leigutaki allra
veiðisvæða í Miðfjarðará síðan 2001.
Óðinn Sigþórsson, formaður Land-
sambands veiðifélaga, segir ekki
óeðlilegt þó einstaka leigusamningar,
sem renni út, séu ekki endurnýjaðir.
Það geti gerst bæði á þenslu- og sam-
dráttartímum.
Borð fyrir báru
„Ég lít ekki á þetta sem neina ógn-
un. Veiðileyfamarkaðurinn er mjög
frjáls og ræðst af markaðsaðstæðum.
Það eru bæði góðir tímar og slæmir í
þessu eins og mörgu öðru,“ segir Óð-
inn, spurður um mál Lax-ár og Veiði-
félags Miðfjarðarár.
Fleiri í „bransanum“ segja Mið-
fjarðarmálið einangrað og ekki sé
hægt að draga ályktanir af því fyrir
markaðinn í heild.
Menn eru á einu máli um að sam-
dráttur sé framundan en enginn
treystir sér til að spá um það nú hver
þróunin verður til lengri tíma litið.
„Menn eru að fóta sig í breyttu um-
hverfi. Það hefur verið gríðarleg
þensla síðustu ár og slegist um árnar
en nú kann að verða breyting á,“ seg-
ir Óðinn Sigþórsson. „En ég er samt
ekkert geysilega svartsýnn.“
Óðinn og fleiri bentu á að mikil eft-
irspurn hefði verið eftir veiðileyfum
umfram framboð síðustu ár, þannig
að töluvert borð væri fyrir báru.
„Það er samdráttur í sölu veiði-
leyfa eins og öðru – húsum, bílum …
Menn halda að sér höndum. En það
er mikill áhugi á veiði og þó bankar
og fleiri dragi úr veiðiferðum eru
margir sem vilja komast að. Það
verður því ekki vandamál að fá fólk til
að veiða. En verðið mun eitthvað
lækka,“ sagði einn viðmælendanna.
Útlendingar veiða mikið hér og
einhverjir hafa hafa velt því fyrir sér
hvort þeir muni leigja heilu árnar.
Lítil trú er á því. „Það er hreyfing á
genginu sem gerir veiðileyfin selj-
anlegri á erlendum markaði. En ég
hef enga trú á að útlendingar fari að
leigja heilu árnar. Það eru engar
frekari aðstæður til þess nú en áður,“
segir Óðinn Sigþórsson.
Óþarfi að
örvænta
Samdráttur í lax-
veiði eins og öðru
BJARNI Harðarson býr á Flúðum en það kemur ekki í veg fyrir að hann
láti gamlan draum um skútusmíði rætast. Hann hefur undanfarin tvö ár
unnið hörðum höndum að skútusmíðinni og ef áætlanir hans ganga eftir
mun hann sjósetja 40 feta skútuna næsta vor.
Nágrönnum Bjarna á Flúðum þótti það ekkert skrítið tiltæki hjá honum
að hefjast handa við þessa smíð inni í miðju landi. „Það bregður engum við
þó að ég geri eitthvað öðruvísi,“ segir hann.
Tíkin Líf fylgdist vökulum augum með gestum og gangandi einn fagran
dag í nýliðinni viku þegar Bjarni sagði frá smíði skútunnar og fullnustu
draums síns. | Miðopna
Morgunblaðið/RAX
Draumur að rætast
Fjörutíu feta skúta inni í miðju landi
Eftir Sunnu Ósk Logadóttur
sunna@mbl.is
HÆGT væri að minnka lyfjakostnað
þjóðarinnar um tugi og jafnvel
hundruð milljóna króna á ári ef
læknar ávísuðu lyfjum samkvæmt
ráðleggingum Tryggingastofnunar
ríkisins (TR) og Landlæknis. Þessir
aðilar vinna nú að gerð lyfjalista þar
sem talin eru upp þau lyf sem ráð-
lögð eru sem fyrsta val í meðferð á al-
gengustu sjúkdómum og er þá tekið
tillit til virkni, aukaverkana og verðs.
Þegar hafa verið gerðir listar fyrir
tvo lyfjaflokka og unnið er að þeim
þriðja. Listarnir eru ætlaðir læknum
og þá má m.a. nálgast á vef TR.
Markmið með lyfjalistanum er að
veita „önnum köfnum læknum stuðn-
ing við val á lyfjum ásamt því að
stuðla að hagkvæmri notkun lyfja,“
segir á vefnum.
Ekki áhrif á meðferð
„Færu læknar eftir lyfjalistum
væri hægt að lækka lyfjakostnað um
tugi og jafnvel hundruð milljóna
króna á ári, án þess að það hefði áhrif
á meðferð sjúklinga,“ segir Guðrún I.
Gylfadóttir, deildarstjóri lyfjadeildar
TR. „Notkun á lyfjum er oft allt önn-
ur hér á landi en t.d. í nágrannalönd-
unum Danmörku og Svíþjóð. Þar er
mun oftar verið að nota ódýrari lyf.“
Hún nefnir sem dæmi tvö blóðfitu-
lækkandi lyf sem notuð eru jöfnum
höndum hér á landi og hafa sam-
kvæmt mati Landlæknis sömu
virkni. Verðmunurinn er hins vegar
margfaldur. Dýrara lyfið, bæði frum-
lyf og samheitalyf af þeirri tegund,
er notað af um 40% sjúklinga á Ís-
landi en um 8% sjúklinga í Dan-
mörku. Þar í landi verður ódýrara
lyfið mun oftar fyrir valinu eða í um
80% tilvika. Það lyf er hins vegar ein-
göngu notað af um 40% sjúklinga hér
á landi.
Innan beggja lyfjaflokka fást nú
ódýrari samheitalyf og lækkaði
kostnaður TR vegna blóðfitulækk-
andi lyfja um 40 milljónir milli ár-
anna 2006 og 2007 vegna tilkomu
þeirra. „En það sem við viljum sjá er
að læknar ávísi í meiri mæli á ódýrari
tegund lyfjanna til að lækka lyfja-
kostnaðinn enn frekar,“ segir Guð-
rún.
TR miðar þátttöku sína í lyfja-
kostnaði sjúklinga við ódýrasta sam-
heitalyf á markaðnum. Velji eða
þurfi sjúklingur að nota dýrara lyf,
greiðir hann sjálfur mismuninn.
Heilbrigðisráðuneytið er nú að skoða
breytingu á gildandi reglugerð um
greiðsluþátttöku almannatrygginga í
lyfjakostnaði.
 Leyst úr flækjum | 8
Læknar ávísi
oftar ódýrari
tegund lyfs
Mögulegt að minnka lyfjakostnað um
tugi og jafnvel hundruð milljóna króna
 Af rúmlega 17 þúsund Ís-
lendingum sem taka blóðfitu-
lækkandi lyf nota 40% lyf er
inniheldur atorvastatín (dýr-
ara) og sama hlutfall lyf er
inniheldur simvastatín (ódýr-
ara).
 Sivacor (simvastatín 40 mg,
98 stk. í pakka) kostar 3.455
kr. en Atacor (atorvastatin 20
mg, 100 stk. í pakka) kostar
11.380 kr.
Virknin sú sama
– verðmunurinn mikill