Lesbók Morgunblaðsins - 20.09.2008, Blaðsíða 6

6 LAUGARDAGUR 20. SEPTEMBER 2008 MORGUNBLAÐIÐ
lesbók
Eftir Ásgeir H. Ingólfsson
asgeirhi@mbl.is
Hver er galdurinn á bak við það aðeignast vini? Það er lykilspurn-
ingin í næstu mynd Wes Anderson,
My Best Friend. Myndin er end-
urgerð á frönsku myndinni Mon meil-
leur ami, þar sem François nokkur,
leikinn af Daniel Auteuil, er tekinn á
beinið hjá þeim
sem hann hélt að
stæðu honum
næst. En í mat-
arboði einu útlista
þau galla hans og
segja hann ekki
skilja merkingu
orðsins vinátta.
Hann endar svo á
að veðja við sam-
starfskonu sína að hann geti komið
með sinn besta vin í næsta matarboð,
en eftir örvæntingarfulla leit í síma-
skrám og adressubókum kynnist
hann leigubílstjóra nokkrum sem
reynir að kenna honum uppskriftina
að því að eignast vini. Hana segir
hann snúast um þrennt, að vera fé-
lagslyndur, brosandi og einlægur.
Ekkert hefur frést enn af hverjir
munu leika en vafalítið munu ein-
hverjir góðkunningjar okkar úr
myndum Andersons á borð við Wil-
son–bræðurna Luke og Owen, Jason
Schwartzmann, Anjelica Huston og
Bill Murray skjóta upp kollinum, en
eitthvað segir mér að Gene Hackman
og Owen Wilson yrðu fullkomnir í að-
alhlutverkin tvö. Myndir Wilson til
þessa hafa einmitt oftast snúist um
vináttu fólks sem hvorki er sér-
staklega félagslynt, brosandi né sér-
staklega einlægt, þannig að það er
ástæða til þess að setja varnagla við
að uppskrift leigubílstjórans reynist
skotheld.
  
Áður en hann varð taugaveikluðhasarhetja og kóngalæknir
könnuðumst við flest aðeins við
James McAvoy sem skógarpúkann
(faun) herra Tum-
nus í fyrstu Nar-
níu-myndinni. Og
nú mun hann leika
eða öllu heldur
tala fyrir enn smá-
vaxnari æv-
intýraskepnu,
garðdverginn
Gnomeo í Gnomeo
and Juliet, enda
var löngu tímabært að dvergaútgáfan
af Rómeó og Júlíu liti dagsins ljós.
Það er svo Emily Blunt sem talar fyr-
ir vasabrotsútgáfuna af Júlíu. Vanda-
málið er hins vegar að hún er inni-
dvergur á meðan hann heldur sig
utan dyra með hinum garðálfunum
og það er ekki síður stirt á milli þess-
ara dvergafylkinga en var á milli
Capulets og Montague-fjölskyldn-
anna.
  
Ben Affleck virðist nú tilbúinn tilþess að taka næsta skref í end-
urhæfingu sinni sem Hollywood–
stjarna. Fyrsta skrefið var vitaskuld
að setjast í leikstjórastólinn og láta
litla bróður, Casey, sjá um að leika
aðalhlutverkið. Útkoman var sú
magnaða ræma Gone Baby Gone,
mynd sem er íslenskum kvikmynda-
húsum til ævarandi skammar að hafa
ekki sýnt í bíó. Nú er Affleck eldri að
fara að leikstýra aftur og í þetta
skiptið sjálfum sér og verður spenn-
andi að sjá hvort hann nær með því
að bjarga leikferlinum líka, en
óheppilegur fylgifiskur velgengni
Gone Baby Gone var sá að nú eru við-
tekin sannindi í Hollywood að Ben
eigi að leikstýra og Casey eigi að
leika, og virðast allir hafa stein-
gleymt Chasing Amy og Dogma. En
nýja myndin heitir In Town og þar
leikur Ben bankaræningja sem verð-
ur ástfanginn af bankastjóra.
KVIKMYNDIR
Emily Blunt
Wes Anderson
Ben Affleck
Eftir Gunnar Theodór Eggertsson
gunnaregg@gmail.com
Eftir því sem ég les meira af verkum rit-höfundarins H.P. Lovecraft öðlast ég sí-fellt dýpri skilning á hryllingsmyndum.Tilvísanir í hugarheim hryllingsmeist-
arans skjóta upp kollinum, ekki aðeins í kvikmynd-
um sem sækja beint í sagnabrunn hans, heldur
gjarnan óbeint í formi þeirrar hugmyndafræði –
eða öllu heldur goðafræði – sem Lovecraft skapaði
og hefur fyrir löngu síast inn í sameiginlega undir-
meðvitund hryllingsáhugamanna. Hugmyndir um
kosmískan hrylling, óskilgreinanlega og ólýsanlega
djöfla, heimsmynd sem er ávallt við það að bresta í
sundur og ævaforna krafta sem munu rífa mann-
kynið í sig liggja sem rauður þráður í gegnum
heildarverk Lovecraft. Þessi myrka heimssýn hef-
ur verið kölluð Cthulhu-goðafræðin og rithöfundar
jafnt sem leikstjórar hafa skrifað sig inn í Lovec-
raft-hefðina löngu eftir dauða spámannsins. Þannig
hefur fjöldi seinni tíma skáldverka tengst goða-
fræði Lovecraft á einn eða annan hátt, hvort sem
um bein eða óbein áhrif er að ræða.
Þegar litið er yfir færslu höfundarins á IMDb
sjást aðeins þær kvikmyndir sem byggjast á verk-
um hans, en ef óbeinar tilvísanir væru teknar með
væri listinn margfalt lengri. Á hann vantar til dæm-
is eina bestu Lovecraft-mynd allra tíma, In The
Mouth of Madness (1995) eftir John Carpenter,
sem er ekki byggð á neinu ákveðnu verki en bland-
ar listilega saman öllu því besta úr Cthulhu–
kanónunni. Myndin fangar stemningu kosmíska
hryllingsins betur en allar hefðbundnar Lovecraft-
aðlaganir sem ég hef séð, sem er kannski ekki
skrítið í ljósi þess að sögurnar snúast flestar um
hrylling sem ekki er hægt að lýsa með orðum og því
varla heiglum hent að færa í kvikmyndaform. Lo-
vecraft er í eðli sínu ókvikmyndanlegur og því ekki
að furða að flestar aðlaganir falli um sjálfar sig þeg-
ar að því kemur að sýna gömlu guðina ryðjast inn í
mannheima, en þá knýr brelluhallærið gjarnan
dyra og myndirnar breytast í aumt skrímslabíó
sem á lítið skylt við magnþrungnar lýsingar meist-
arans. In The Mouth of Madness er ákveðin und-
antekning hvað þetta varðar en Carpenter gengur
snyrtilega til verks og sýnir ófreskjurnar aðeins í
örstuttum myndbrotum svo áhorfendur ná aldrei
að upplifa heildarmynd af hryllingnum.
Í ljósi þeirra erfiðleika sem blasa við hverjum
þeim sem ætlar sér að kvikmynda háfleyg orð Lo-
vecraft er ótrúlegt hversu margar aðlaganir koma
út á hverju ári, en það ku vera nægilegur fjöldi til
að réttlæta heila kvikmyndahátíð! The H.P. Lovec-
raft Film Festival hefur verið haldin árlega síðan
1995 til að upphefja kvikmyndir sem sækja á einn
eða annan hátt í mýtur Lovecraft og hvetja til þess
að góðar aðlaganir á verkum meistarans líti dags-
ins ljós. Það hlýtur að teljast merkilegt að til sé heil
kvikmyndahátíð tileinkuð verkum eins rithöf-
undar, en vera má að fleiri slíkar leynist víðar. Til
eru hátíðir tileinkaðar ákveðnum höfundum, s.s.
Agöthu Christie, þar sem sígildar kvikmyndaað-
laganir eru teknar til sýninga, en Lovecraft-hátíðin
virðist halda ákveðinni sérstöðu hvað varðar
grósku í samtímakvikmyndagerð. Meginhluti
þeirra mynda sem eru sýndar þar ár hvert eru
reyndar stuttmyndir, en það kvikmyndaform hent-
ar inntaki hryllingssagna Lovecraft einkar vel, þar
sem auðvelt er að komast upp með að segja hvorki
né sýna of mikið. Vandamál Lovecraft-aðlagana er
því ekki endilega að verkin falli ekki að hvíta tjald-
inu, heldur að þau þurfi kannski bara á rétta form-
inu að halda. Lovecraft-hátíðin er haldin 3.–5. októ-
ber í ár og áhugasamir geta fundið úrval
hátíðarmynda síðustu ára í DVD-seríunni The H.P.
Lovecraft Collection.
Eins manns kvikmyndahátíð
SJÓNARHORN » Lovecraft er í eðli sínu ókvikmyndanlegur og því ekki að furða að
flestar aðlaganir falli um sjálfar sig þegar að því kemur að sýna
gömlu guðina ryðjast inn í mannheima, en þá knýr brelluhallærið
gjarnan dyra og myndirnar breytast í aumt skrímslabíó sem á lítið
skylt við magnþrungnar lýsingar meistarans.
Eftir Eftir Heiðu Jóhannsdóttur
heida@mbl.is
B
oxmyndir geta talist kvikmynda-
grein út af fyrir sig, en þessi tegund
íþróttamynda á sér marga fræga
fulltrúa í kvikmyndasögunni.
Þekktust þeirra er vafalaust
myndaröðin um Rocky en í gervi
hans hefur Sylvester Stallone brugðið sér með
reglulegu millibili í um þriggja áratuga skeið.
Merkasta framlagið til greinarinnar er þó sennilega
meistaraverk Martin Scorsese, Raging Bull, þar
sem raunsæislegum bardagaatriðum er fléttað
saman við harðneskjulega sögu af lífi boxarans utan
hringsins. Auk þeirra má nefna kvikmynd Clint
Eastwoods, Million Dollar Baby, sem segir boxsögu
frá sjónarhóli konu sem berst fyrir tilverurétti sín-
um í hörðum karlaheimi. Þá kannast margir við The
Champion (1949) með Kirk Douglas, en auk hennar
má nefna The Champ, metnaðarfulla hnefa-
leikamynd sem bandaríski leikstjórinn King Vidor
gerði árið 1931.
Færri vita hins vegar að Alfred Hitchcock gerði
dramatíska boxmynd árið 1927, kvikmynd sem er
þögul og ber einfaldlega heitið The Ring eða Hring-
urinn. Mynd þessi var lengi vel illfáanleg en með
nýlegri safnútgáfu á verkum Hitchcocks frá því
snemma á ferlinum hefur myndin orðið aðgengileg
á ný. Kvikmyndin var sú fjórða sem Hitchcock
sendi frá sér sem leikstjóri, en hann hafði þá vakið
mikla athygli með myndinni sem hann gerði þar á
undan, þ.e. raðmorðingjamyndina The Lodger.
Þegar hér var komið sögu höfðu stóru kvikmynda-
stúdíóin í Bretlandi fengið augastað á þessum unga
og upprennandi leikstjóra og bauð British Int-
ernational Pictures Hitchcock feitan samning gegn
því að leikstýra aðeins myndum á þeirra vegum.
Hann gekk að tilboðinu og varð fyrir vikið hæst
launaði kvikmyndaleikstjóri síns tíma. Hjá British
International gafst Hitchcock færi á að gera kvik-
mynd eftir eigin höfði, og kom hann öllum á óvart
með því að skella handriti að hnefaleikamynd á
borðið. Eitthvað þótti mönnum vaxtarlag Hitch-
cocks gera hann að ólíklegum íþróttaáhugamanni,
en leikstjórinn, sem hafði á barnsaldri farið reglu-
lega með föður sínum að fylgjast með hnefa-
leikakeppnum, sá hins vegar vel dramatíska og
myndræna möguleika efniviðarins.
Hnefaleikar voru vinsælt kvikmyndaefni þegar í
árdaga kvikmyndalistarinnar en þá voru viðureign-
ir hnefaleikakappa gjarnan festar á filmu og sýndar
í blönduðum kvikmyndadagskrám. Líkt og íþróttin
sjálf nutu þessar kvikmyndir mikilla vinsælda, en
það sem kom hins vegar á óvart var að konur
flykktust á boxmyndirnar og sýndu þeim jafnvel
meiri áhuga en hárómantískum „kvennamyndum“.
Eins og kvikmyndafræðingurinn Miriam Hansen
hefur bent á, veittu hnefaleikamyndir konum sjald-
gæft tækifæri til þess að dást að fáklæddum og
stæltum karlmönnum, auk þess sem kvikmyndasal-
urinn var mun hagstæðara áhorfsumhverfi fyrir
konur, þar sem þær gátu fylgst með viðureigninni
fjarri áreitinu sem fylgdi því að vera í sal fullum af
æstum karlmönnum. Hnefaleikamyndir veittu kon-
um með öðrum orðum aðgang að sviði afþreyingar
sem fram til þess var þeim forboðið og fyrst og
fremst helgað karlmönnum.
Hitchcock virðist hafa verið vel meðvitaður um
söluvænleika mynda af sveittum íþróttamönnum
meðal kvenna, sem voru stór hluti kvikmynda-
húsagesta á þessum tíma. Þannig er athygli mynda-
vélarlinsunnar skipt á milli kvenpersónu sögunnar,
hinnar glaðlegu Mabel, og aðalsöguhetjunnar, box-
arans „One Round“ Jack Sander sem er unnusti
Mabel. Hinn fjallmyndarlegi danski leikari Carl
Brisson fer með hlutverk Jack, og fangar myndavél
Hitchcocks vandlega þokka leikarans sem er ber að
ofan í öðru hverju atriði. Hitchcock hafði alla tíð
gott nef fyrir þeim kynferðisblöndnu kenndum sem
krauma undir niðri í sambandi áhorfandans við
hvíta tjaldið, líkt og Hringurinn er snemmbúið
dæmi um.
Hringurinn er að margra mati ein besta kvik-
mynd Hitchcocks frá þögla tímanum, en hún er
einnig forvitnileg fyrir þær sakir að sýna vel þá
skýru sýn sem leikstjórinn hafði á kvikmyndamið-
ilinn á mótunarárum sínum. Handritið er hnitmiðað
og heildstætt, og sagan einföld. Þar segir af box-
aranum ósigrandi Jack sem vinnur við það að slást
við hvern þann sem býður sig fram gegn honum á
fjölleikaskemmtunum. Dag einn mætir Jack ofjarli
sínum, en sá reynist vera þungavigtarmeistarinn
Bob Corby. Sá síðarnefni lítur Mabel, kærustu
Jack, hýru auga og reynir að vinna ástir hennar.
Jack strengir þess þá heit að mæta Corby í hringn-
um og sigra þar þennan helsta keppinaut sinn um
hylli unnustunnar. Hringurinn í titli myndarinnar
vísar þannig til boxhringsins, en einnig til gifting-
arhringsins sem sameinar þau Jack og Mabel. Ann-
ar hringur er hins vegar mikilvægt tákn um það
babb sem kemur í bátinn, þ.e. hringlaga gull-
armband sem Corby gefur Mabel er hann gerir
hosur sínar grænar fyrir henni. Þá má segja að
sögufrásögnin sé hringlaga, þar sem hún hefst með
ósigri Jack fyrir ofjarli sínum en endar með keppni
þar sem söguhetjan freistar þess að snúa ósigrinum
við.
Framsetning á lokabardaganum er jafnframt
snilldarvel unnin. Það má ímynda sér að erfitt gæti
reynst að byggja upp spennu í kringum hnefa-
leikakeppni í kvikmyndaformi þar sem hin hefð-
bundnu áhrifahljóð leiksins eru víðs fjarri, s.s. ösk-
ur og hróp áhorfenda í kringum boxhringinn,
stunur boxaranna meðan þeir eigast við, hljómur
bjöllunnar eftir hverja lotu og hið dramatíska nið-
urtal dómarans yfir hálfrotuðum keppendum.
Hitchcock notar hins vegar sjónræn skilaboð og
ólík sjónarhorn á hugvitssamlegan hátt, og byggir
meðal annars upp spennuþrungið andrúmsloft með
því að sýna undanfara keppninnar, þ.e. prúðbúna
áhorfendur streyma í þéttpakkaðan sal Albert Hall,
keppendur hlaupa fram á sviðið, undirbúning og
hvatningu þjálfara, og síðan andlit áhorfenda sem
eru gagnteknir af leiknum.
Í formgerð Hringsins má segja að mörg þau ein-
kenni sem áttu eftir að leggja mark sitt á síðari
tíma boxmyndir komi fram. Hitchcock smíðar per-
sónulega sögu í kringum sögupersónur og byggir
þannig upp samúð með þeim, sem herðist aðeins
þegar hvert áfallið rekur annað hjá söguhetjunni.
Þegar lokabardaginn síðan hefst er vandlega búið
að tryggja hluttekningu áhorfandans sem deilir
með söguhetjunni þrá eftir sigri þótt við ofjarl sé að
etja.
Hitchcock í boxhringnum
The Ring eða Hringurinn nefnist kvikmynd um
hnefaleika sem Alfred Hitchcock gerði snemma
á ferlinum, en hún getur talist ein af fyrstu
dramatísku boxmyndunum í fullri lengd.
The Ring Hringurinn er að margra mati ein besta kvikmynd Hitchcocks frá þögla tímanum,“