Lesbók Morgunblaðsins - 20.09.2008, Blaðsíða 13

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 20. SEPTEMBER 2008 13
í því? Þegar ég vissi að þetta fólk væri að fara á
Kjöl þá ákvað ég að fara með þeim því þar er ég
nokkuð kunnug og fannst leiðangurinn spenn-
andi. Ég ákvað að tína upp gamlar sögur af
þessum slóðum þar sem börnin okkar þekkja
mörg hver ekki lengur þekktar sögur af úti-
legumönnum, draugum og tröllum.
Það er annars merkilegt hvað við virðumst lít-
ið stolt af arfi okkar og uppruna. Í mínum huga
er það þannig að fortíðin kennir nútíðinni að
stíga inn í framtíðina. Við mættum læra af for-
tíðinni, taka hana með okkur og vera hreykin af
þeim arfi sem við eigum í sögum, fortíð og mót-
andi landslagi. Mér finnst stundum að íslenska
þjóðarsálin sé frekar lítil í sér, þjáist jafnvel af
minnimáttarkennd og vanti að vera stoltari af
sér og sínum uppruna. Við vitum ekki hvert við
erum að fara nema við séum þess meðvituð
hvaðan við komum. Þetta skynjaði ég á Skot-
unum sem komu hingað um daginn. Þeir
sprönguðu um bæinn á pilsunum sínum og
sögðu: „Að vera Skoti er hugarfar.“ Aldrei hef
ég heyrt Íslending segja: „Að vera Íslendingur
er hugarfar.“ Við erum ekkert sérlega stolt af
því að vera Íslendingar, við erum kannski alltaf
að rembast við að vera einhverskonar heims-
borgarar. Þetta finnst mér svo dapurlegt vegna
þess að börnin okkar alast upp og skynja ekki
að það sé kannski dálítið merkilegt að vera Ís-
lendingur, tala þetta einstaka tungumál og al-
veg í lagi að vera montinn af því að tilheyra
þessum hópi jarðarbúa.“
Hálendið inn í barnaherbergin
Þú ert náttúruverndarsinni og virkjana-
andstæðingur, má finna náttúruverndarsjón-
armið í bókum þínum?
„Já, ég er náttúruverndarsinni, en hvað varð-
ar andstöðu við virkjanir þá vil ég heldur segja
að ég sé meðmælt nýrri og ábyrgri hugsun í
orku- og umhverfismálum. Ég vil líkt og flestir
aðrir Íslendingar vernda náttúru landsins enda
tel ég að náttúruvernd sé mun fýsilegri landnýt-
ing en virkjanauppbygging fyrir orkufrek álver.
Ég tel ekki rétt að færa miklar fórnir fyrir
skammtímalausnir í efnahagsmálum.
Í Draugaslóð vona ég að finna megi nátt-
úruskoðun og náttúruupplifun. Mig langaði með
bókinni að reyna að flytja hálendið inn í barna-
herbergin. Ég hef tekið eftir því þegar ég er á
fjöllum, til dæmis á Kili og víðar, að Íslendingar
ferðast öðruvísi um landið en erlendir gestir. Í
fjallaskála koma Íslendingar sjaldnast til að
dvelja, en bruna í hlað, teygja úr sér á planinu
og svo eru þeir farnir. Útlendingar staldra
gjarnan lengur við, gista nokkrar nætur og
njóta. Íslendingar keyra frekar í hringi með
fram ströndinni og stundum eru krakkaormar í
aftursæti að góna á DVD. Þá er hætt við að
sambandið rofni við þetta land og ósnortin víð-
ernin. Við þurfum að þekkja, upplifa og miðla
áfram svo við sem þjóð skynjum þau ómet-
anlegu verðmæti sem við eigum hér við hvert
fótmál á ævintýraeyjunni. Við erum landverðir
hér um stund og berum stóra ábyrgð gagnvart
nýjum kynslóðum.
Náttúra þessa lands er svo samofin sögunni
okkar. Við erum mótuð af búsetunni í þessu
stórbrotna landi. Á Hveravöllum er til dæmis
minnisvarði um afar merkilega lífsbaráttu. Þar
er fallegt listaverk, tvö hjörtu úr grjóti, umlukin
rimlum, sem táknar frelsi og helsi og á að minna
á Fjalla-Eyvind og Höllu. Svo gengur maður
eftir pöllunum í gegnum hverasvæðið og sér
magnaðan hver sem heitir Öskurhóll og orgar
upp í himininn allan sólarhringinn. Aðeins fyrir
ofan Öskurhól er stígur sem liggur út af hvera-
svæðinu og upp að lítilli rúst. Þar er nokkuð
vegleg hleðsla en hún er nánast ómerkt. Á pínu-
litlu priki stendur: friðlýstar minjar. Ekkert gef-
ur til kynna af hverju það er. Það er búið að
sparka úr hleðslunni í gegnum tíðina og tína úr
henni grjót til að hlaða í göngustíg. Þetta er ást-
arhreiður og hamingjuhöll Eyvindar og Höllu.
Við höfum ekki meiri áhuga en svo á fortíð okkar
og því tákni sem þessi rúst er um lífið í landinu
frá liðnum tíma að við hirðum ekki einu sinni um
að hlífa henni með kaðli og setja upp skilti til
upplýsingar. Þetta er kannski táknrænt fyrir
það hvernig við lítum á okkar fortíð.“
Stjórnmálamenn spóla sig fasta
Þú skrifaðir fyrir ekki ýkja löngu greinina
Magra Ísland í tímaritið Herðubreið þar sem þú
gagnrýndir Samfylkinguna fyrir að hafa brugð-
ist Fagra Íslands-stefnunni.
„Ég var ósátt við viðbrögðin við þessari grein.
Einhverjir framsóknarmenn túlkuðu hana sem
árás á umhverfisráðherra en það var engan veg-
inn ætlun mín. Greinin var stuðningur við um-
hverfisráðherrann sem er að reyna standa við
fögru fyrirheitin í þessu plaggi. Hins vegar
finnst mér ráðherrann ekki fá nægan stuðning
meðal flokksfélaga sinna sem þó gátu notast við
stefnuna góðu í kosningabaráttunni. En helst af
öllu var ég að benda á það í greininni að sá
stjórnmálaflokkur sem hefur verið við stjórnvöl-
inn áratug eftir áratug virðist ekki þurfa að
fylgja nýjum tímum og kröfum um ábyrga
stefnu í umhverfis- og náttúruverndarmálum.
Mér finnst í meira lagi merkilegt að Sjálfstæð-
isflokkurinn komist upp með það kosningar eftir
kosningar að vera ekki með neina stefnu í um-
hverfis- og náttúruvernd.
Mig og marga aðra hefur undrað að sjá
stjórnmálamenn spóla sig fasta í álvers- og
virkjanastefnu þrátt fyrir skýr skilaboð bæði frá
almenningi og hagfræðingum um að þetta sé
ekki skynsamlegt. Grein Halldórs Laxness,
Hernaðurinn gegn landinu, sem birtist í Morg-
unblaðinu fyrir hartnær fjörutíu árum, er enn í
fullu gildi. Ég styð Þórunni Sveinbjarnardóttur
eindregið í sínum störfum, enda beindi ég gagn-
rýni minni að þeim hluta Samfylkingarinnar
sem ekki virðir eigin stefnuskrá í náttúruvernd.“
Ertu pólítískur höfundur?
„Að ætla að vera ópólitískur er bara fyndið því
þá er maður að segja: Ég er ekki með í þessu
samfélagi. Ég er pólitískur höfundur að því leyti
að ég er alltaf að takast á við samfélagið. Það er
afar mikil pólitík í því hvernig við komum fram
við börn og þar af leiðandi er pólitík í mjög
mörgum barnabókum en hún er misfalin. Mér
dettur í hug Gallsteinar afa Gissa sem snýst um
að börn eigi kröfu á tíma foreldra sinna og eins
að foreldrar eigi þá kröfu á börn sín að þau séu
ekki alveg hömlulaus. Það er pólitík eins og allt
annað.“
Ertu flokkspólitísk?
„Nei, ég er fyrir löngu búin að læra að það
hentar mér ekkert sérlega vel, en auðvitað geri
ég upp hug minn á fjögurra ára fresti. Það er
heilög skylda þeirra sem taka þátt í mannlegu
samfélagi.“
Hættulegur lesendahópur
Þú hefur haldið þig við að skrifa fyrir börn …
„Ætlarðu að spyrja hvenær ég ætli að fara að
skrifa alvöru bækur?“
Nei, alls ekki. En fyrst þú nefnir þetta sjálf,
ertu stundum spurð hvenær þú ætlir að fara að
skrifa alvöru bækur?
„Fyrst, þegar ég hætti sem blaðamaður og
sneri mér alfarið að skriftum, var spurt: Hvenær
ætlarðu að fá þér vinnu? Nú nennir enginn að
spyrja að því lengur og sjálfsagt flestir búnir að
gefa upp á bátinn að ég geri það nokkurn tím-
ann. En ég fæ öðru hvoru spurninguna hvenær
ég ætli að skrifa alvöru bækur og þá fær fólk
langa fyrirlesturinn um að ég sé að skrifa alvöru
bækur.
Börn sem hlustendur, sem lesendur, sem
neytendur þessa efnis eru skemmtilegri og
meira krefjandi fyrir mig sem höfund en full-
orðnir. Fullorðinn lesendahópur er alltaf eins og
tekur litlum breytingum. Börn eru þakklátur
lesendahópur en yfirgefa mann svo hratt að
maður verður að vera á tánum alla daga. Einn
daginn er lesandinn kominn á gelgjuna og rang-
hvolfir augunum og getur ekki talað við mann
lengur. Þetta er ör, kvikur og skemmtilega
hættulegur lesendahópur. Ég veit að ég er á
jarðsprengjusvæði þegar ég er að skrifa fyrir
þetta fólk en mér finnst það líka yfirþyrmandi
heiður. Á kvöldin þegar ég leggst út af á kodd-
ann þá finnst mér ábyrgðin stundum sligandi.
Ég hef tekið mér það bessaleyfi að tjá mig innan
um viðkvæmar og óharðnaðar sálir og það er
eins gott að vanda sig.“
svæði
Morgunblaðið/Kristinn
» „Síðustu árin hefur verið tekin upp aðskilnaðarstefna innan
bókmenntanna. Við flokkum allt og setjum í litla kassa: „Hér
eru bækur fyrir stúlkur á aldrinum 9–12 ára. Hér eru bækur fyr-
ir káta drengi.“ Við segjum: „Börnin eru í þessu boxi, þau lesa
þetta og okkur kemur það ósköp lítið við. Hér erum við, fullorðna
fólkið, og eigum okkar menningarheim.“ Vegna þessa hugs-
unarháttar eigum við nú fyrirbæri sem heitir barnamenning.“